GÖYÇƏ MAHALI CİL KƏNDİ (Ərkacilli-Ərqavil)

23:39 / 24.04.2023
Baxılıb: 1688

Cil kəndi Göyçənin ən qədim yaşayış məskənlərindən biridir və onun binələşmə tarixinin izlərini eramızdan əvvəlki dövrlərdə axtarmaq lazım gəlir.

Göyçə gölünün şərqində, Krasnoselo rayon mərkəzindən(indiki Çam-barak qəsəbəsi) 28 kilometr cənub-şərqdə, sahilə yaxın bir ərazidə yerlə­şən bu kəndin oğuz türkü tərəfindən binələşdirilmə tarixinin qədimiliyini etiraf etsələr də, erməni alimləri bu tarixi mümkün qədər yaxın zama­na çəkməyə müntəzəm cəhdlər etmişlər. Və bu cəhdlər o qədər gərgin və çılğın olmuşdur ki, erməni tarixşünaslığı hətta özü-özünü təkzib edən materiallar dərc etdirdiyinin fərqində olmamışdır.

Məsələn: Erməni So­vet Ensiklopediyasında(IX cild, səhifə 514) Cil kəndinin əsasının XII əsrdə qoyulduğu yazılsa da, Tarixi Abidələrin Qorunması və Bərpası üzrə Dövlət Komitəsinin rəsmi bülletenində(1965-ci il nəşri, səhifə 35) Cil kəndi ərazisindəki maddi mədəniyyət nümunələrinin eramızdan əvvəlki dövrə mənsubluğu birmənalı şəkildə qeyd olunur. Diqqət yetirdiyimiz ikinci məlumat həqiqəti, birinci isə ermənilərin qədim bir türk obasının tarixini öz xeyirlərinə təhrif etmək cəhdini əks etdirir. Bu isə o deməkdir ki, Cil kəndi Göyçənin ən qədim yaşayış məskənlərindən biridir və onun binələşmə tarixinin izlərini eramızdan əvvəlki dövrlərdə axtarmaq lazım gəlir.

1555-ci ilə dair sənədlərdə kənd Ərkəcilli(çox güman ki, bu topo­nim “ərkəc”+ “elli” leksemlərinin birləşməsindən yaranaraq, “tərs ərən­lərin eli”, yaxud da “ərkəclərin yurdu” anlamına gəlirmiş) kimi təqdim olunur və Səfəvi Azərbaycan dövlətinin Qarabağ (Gəncə) bəylərbəyliyinin inzibati bölgüsünə daxil olan Göyçə mahalı kəndlərindən biri kimi xarakterizə edilir. 1723-cü ildə osmanlılar Göyçə hövzəsinə tam nəzarət imkanı qazandıqdan sonra tətbiq edilmiş bölgüyə əsasən Cil kəndi İrəvan əyalətinin Dərəçiçək nahiyəsinin inzibati vahidləri sırasına daxil edilmiş­dir ki, bu reallıq da rəsmi mənbələrdə əksini tapmışdır. Belə ki, 12 aprel 1728-ci ildə Şah Əhməd Mehmet xan oğlu tərəfindən təsdiqlənərək tuğralanmış “İrəvan əyalətinin icmal dəftəri”nin 113-cü səhifəsində bu kənd “Zod kəndi yaxınlığındakı Məzrəə nahiyəsi ilə sərhəd bölgədə yerləşən Ərgəvil kəndi” kimi təsniflənir.

Həmin vaxt Məzrəə nahiyəsinin sərhəd­lərinin cənubda Qazanlıqdərədən(Gözəldərə) başlayaraq şimalda Ərdanuca(Ardanış) qədər olan böyük bir arealı əhatə etməsi reallığını nəzərə aldıqda söhbətin məhz Ərkəcilli kəndindən, 1828-ci ildən sonra İ.Şopenin məlumatsızlığı səbəbiylə ermənilər tərəfindən təhrif edilərək Cil kəndi kimi təqdim etdilən yurd yerindən getdiyinə şübhə yeri qalmır. Hə­min sənəddən o da bəlli olur ki, o zaman Ərgəvil kəndi timar qismində, yəni dövlət səlahiyyətlilərinin gəlirlərini təmin edən vergi ödəyicisi qis­mində Əhməd Osman oğlu adlı şəxsin mülkiyyətinə verilibmiş və kəndin illik vergisi 5675 ağça həcmində imiş. 1828-ci ildə yeni yaradılmış er­məni vilayətinin idarəçiliyinə verilənə qədər Cilin sırf türk kəndi olması­nı İ.Şopenin siyahıları da təsdiqləyir. Onun verdiyi məlumata görə, 1831-ci ildə Cildə 265 nəfər türk yaşayırmış. Erməni tarixçisi Z.Korkodyanm rəsmi sənədlərə istinadən verdiyi məlumata görə, bu göstərici 1886-cı il­ də 587, 1904-cü ildə 975, 1914-cü ildə 1035 nəfər olmuşdur.

1919-cu ilin martında Cil üç tərəfdən Basarkeçər, Çubuxlu və göl tərəfdən hücuma məruz qalmış, təxminən 12 gün davam edən şiddətli döyüşlərdən sonra əhali kəndi tərk edərək Şahdağ aşırımı ilə Azərbaycanın Gədəbəy rayo­nuna keçmiş, boş qalan kənd isə erməni quldurları tərəfindən talan edilə­rək yandırılmışdır. 1922-ci ildə kəndə qayıdanların sayı 697 nəfər, yə­ni 1914-cü ildəki əhalinin yarısı həddində olmuşdur. 1930-cu ildə so­vetlərin tətbiq etdiyi yeni inzibati strukturlaşmaya görə Cil kəndi Basar­keçər rayonunun inzibati ərazisinə daxil edilmiş; 1937-ci ildə isə yeni yaradılmış Krasnoselo rayonunun inzibati idarəçiliyinə verilmişdir. 1931-ci ildə kənd əhalisinin sayı 1041, 1979-cu il siyahıyaalınmasının nəticələrinə görə isə 1490 nəfər idi. 1988-ci ildə Ermənistan dövləti tə­rəfindən həyata keçirilən soyqırımı zamanı kəndin bir sakini 1911-ci il təvəllüdlü Mustafayev İbrahim Məmməd oğlu döyülərək qətlə ye­tirilmiş, 1800 nəfər əhali məcburiyyət qarşısında qarlı dağ aşırımları ilə Azərbaycan ərazisinə keçmişdir. Kəndin adının dəyişdirilməsi barədə məlumat yoxdur.

Tədqiqatçı-jurnalist: Salman VİLAYƏTOĞLU.

Təqdim etdi: İlqar İSMAYIL


Etiket:
Xəbərlər

HƏYATDA ÖZÜMÜ XOŞBƏXT ADAM HESAB EDİRƏM Ki, HEYDƏR ƏLİYEVLƏ BİRGƏ İŞLƏDİM

04.12.2023

AMEA müxbir üzvü, Basarkeçər rayon icma sədri, professor Nuru Bayramov İnönü Universitetinin “Fəxri Doktoru” seçilib - FOTOLAR.

03.12.2023

 Bax, biz Göyçə torpağındayıq...

29.11.2023

BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİNDƏ “Qərbi Azərbaycanda türk müsəlman abidələrinin erməni vandallığına məruz qalması” mövzusunda elmi seminar keçirilib - FOTOLAR

25.11.2023

SƏHRADA YALQIZLIQ

25.11.2023

Azərbaycanda ilk dəfə “Qərbi Azərbaycana qayıdış” festival-konqres keçirilir FOTO

23.11.2023

İcma: Paşinyan hökumətindən azərbaycanlıların Ermənistanda öz dədə-baba yurdlarına qayıdış hüququnu tanımasını gözləyirik

21.11.2023

“Azərbaycan Bayrağı” ordeni və “Vətən uğrunda” medalı ilə təltif olunan - MÜBARİZ QULUYEV BABACAN KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ-FOTOLAR

14.11.2023

Xankəndi şəhərində Vətən müharibəsində əldə edilən Zəfərin üçüncü ildönümünə həsr olunan hərbi parad keçirilib

08.11.2023

Qərbi Azərbaycan İcmasının Basarkeçər rayonu Dərə kənd sakinləri və Dərəli kökənli gənclərlə görüşü keçirilib.

07.11.2023

Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə

31.10.2023

"Azərbaycanlılara qarşı nifrət cinayətləri və nifrət nitqi" hesabatının təqdimatı ilə bağlı konfrans keçirilib.

30.10.2023

Oktyabrın 27-də Qərbi Azərbaycan İcmasında (QAİ) “Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə” kitabının təqdimatı keçirilib.

28.10.2023

“Oğul” filminin rejissoru: “Erməni hərbçilərdən biri Natiqin cəsurluğunu etiraf etdi” - MÜSAHİBƏ

26.10.2023

Nərimanlı gəncləri ilə görüş keçirilib - FOTOLAR

24.10.2023

TANINMIŞ ALİM, İSTEDADLI ŞAİR-PUBLİSİST - RAMİZ HƏSƏNLİ ŞİŞQAYA KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ

21.10.2023

Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş “Qüdrətdən səngərli, qalalı dağlar” adlı konsert proqramı keçirilib.

21.10.2023

Erməni dostunun azərbaycanlı yazıçıya hər il yazdığı mesaj: “Axırda...” – Müsahibə

17.10.2023

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevə
Qərbi Azərbaycan İcmasının TƏBRİKİ

17.10.2023

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev oktyabrın 15-də Xankəndi şəhərində Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağını ucaldıb və çıxış edib.

15.10.2023

"News.ru" informasiya agentliyi “Səbir və uzaqgörənlik: İlham Əliyev ölkənin ərazi bütövlüyünün bərpası missiyasını necə yerinə yetirdi” adlı məqalə dərc edib.

15.10.2023

Mərhəmlik və mərhəmət nümunəsi

09.10.2023

Qərbi Azərbaycan İcmasında Basarkeçər rayon icmasının üzvləri ilə görüş keçirilib

07.10.2023

TÜRK DÜÇÜNCƏSİ ELMİ VƏ BƏDİİ MÜSTƏVİDƏ

05.10.2023

“NUR ÇEŞMƏSİ” ADLI KİTABA RƏY

04.10.2023

BABACAN

03.10.2023

Xankəndidə torpaq satan dəli qadın

23.09.2023

ŞAİR SALMAN QARALAR

22.09.2023

Qərbi Azərbaycan İcmasından

21.09.2023

BASARKEÇƏRDƏN NEVADAYA QƏDƏR

14.09.2023

RƏŞADƏTLİ RƏŞADƏT

13.09.2023

HƏSRƏTİN POETİK QEYDLƏRİ

13.09.2023

ƏLLİ YAŞIN İŞIĞINDA

09.08.2023

ZOD 

06.08.2023

DAİM AXTARIŞDA OLAN NƏCİB, YARADICI İNSAN    

27.07.2023

SONA İSMAYILOVA : FILOLOGIYA ELMLƏRI DOKTORU NƏZAKƏT MƏMMƏDLININ 23 ILLIK ƏZIYYƏTI BƏHRƏ VERDI

04.07.2023

NƏRİMANLI  (HÜSEYNQULUAĞALI)

20.06.2023

QƏRİB MƏZAR

13.06.2023

SARIYAQUB

06.06.2023

TOXLUCA

01.06.2023

Bu gün Azərbaycanın milli bayramı - Müstəqillik Günü qeyd olunur.

28.05.2023

GÖYÇƏ MAHALI ŞİŞQAYA KƏNDİ

25.05.2023

Yeni Daşkəndin 70-illik yubileyinə təbrik məktubu

24.05.2023

Bərdə rayonun Yeni Daşkənd kəndində Ümummilli Lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 100 illiyi və Daşkənd kəndinin Qərbi Azərbaycandan Deportasiyasının 70 illiyi ilə əlaqədar tədbir keçirilmişdir.

22.05.2023

QANLI KƏNDİ (QANLI ALLAHVERDİ)

15.05.2023

Ümummilli Lider yeganə şəxsdir ki, Ali Baş Komandan onra raport verdi.

15.05.2023

SƏFƏVİLƏRİN BÖYÜK İDEOLOQU,
 SUFİ ŞEYXİ
 MİSKİN ABDAL (SEYİD HÜSEYN MƏHƏMMƏD OĞLU)

13.05.2023

KƏSƏMƏN
(Solaq)  

08.05.2023

Azərbaycan hərbi hospitallarının 1941-1945-ci illər
fəaliyyəti haqqında

08.05.2023

Naxçıvandan qurtuluşa gedən yol

06.05.2023
Bütün xəbərlər