1918-ci ildə ermənilər öz mənfur niyyətlərini reallaşdırmaq üçün Göyçədə qətliamlara rəvac verəndə Daşkənd ən çox zərər çəkən yurd yerlərindən biri oldu. Həmin ilin noyabr-dekabr aylarında daşnakların Göyçəyə ilk basqını zamanı Basarkeçər nahiyəsində dağıdılan 30 kənddən biri də Daşkənd idi. Bu tarixi fakt Daşkənd sakinləri Məşədi Qasım Hacı Kərim oğlu və Böyükəli Hacı Mirzə Ələkbər oğlunun Azərbaycan Respublikasının Daxili İşlər Nazirliyinə 23 yanvar 1919-cu il tarixli ərizələrində tam təfsilatı ilə əks olunub.
Basarkeçərdən (indiki Vardenis şəhəri) 8 kilometr cənub-şərqdə, dəniz səviyyəsindən 2144 metr yüksəklikdə yerləşən bu kəndin ərazisindəki heyrətamiz ölçülü oğuz məzarları, eramızın I-Il əsrlərinə aid edilən ovalvari qalanın və V-VI əsrlərə aid məbədin bünövrə qalıqları Daşkəndin azı 2000 illik tarixinə, bu obanın Göyçənin ən qədim və ən böyük yaşayış məskənlərindən biri olduğuna şəhadət verən maddi sübutlardır.
1555-ci ilə dair sənədlərdə Daşkənd Səfəvi Azərbaycan dövlətinin Qarabağ (Gəncə) bəylərbəyliyinin inzibati bölgüsünə daxil olan kəndlərdən biri kimi səciyyələndirilir. 1578-ci ildə Osmanlı sultanı III Murad Səfəviləri yenərək Göyçənin şərq sahilindəki kəndlərin bir qisminə nəzarət imkanı əldə etdikdən sonra tətbiq edilən yeni inzibati bölgüyə əsasən, Daşkənd bir inzibati vahid olaraq İrəvan əyalətinin Ordubad qəzasının Zar nahiyəsinin ərazisi kimi təsniflənmişdir ki, bu barədə də 1590-cı ildə tərtib olunmuş “İrəvan əyalətinin müfəssəl dəftəri”nin 326-cı səhifəsində məxsusi qeydlər aparılmışdır.
1595-ci il tarixli “İrəvan əyalətinin icmal dəftəri”ndə isə Daşkəndin zemaət, yəni, yüksək titullu dövlət məmurunun məsrəflərinin ödəyicisi qismində Həsən Hüseyn oğlu adlı şəxsin istifadəsinə verildiyi; eyni zamanda Əli Nağıəli oğlu adlı başqa bir şəxsin həm Zar, həm də Daşkənd kəndlərindən timar qismində Ödənc aldığı barədə məlumatlar əks olunub. Daşkəndin bu statusu XVII əsrin 30-cu illərinə qədər davam edib. 1723-cü ildə osmanlılar Göyçə hövzəsinə ikinci dəfə və bütünlüklə nəzarət imkanı əldə etdikdən sonra kənd İrəvan əyalətinin Zarzəmin nahiyəsinin inzibati bölgüsünə daxil edilib. Amma... Bu dövrə qədər Daşkənd mahalın ən güclü sufi ocaqlarından, şiə təlimi mərkəzlərindən biri kimi şöhrətləndiyi üçün, əhali osmanlı əsgərinin dini zərpinli qəzəbindən ehtiyatlanaraq kəndi tərk etmişdir və bu tarixi gerçəklik rəsmi sənədlərlə təsbitlənmişdir.
1728-ci ildə Əhməd şah Mehmet xan oğlu tərəfindən təsdiqlənmiş “İrəvan əyalətinin icmal dəftəri”nin 118-ci səhifəsində Daşkənddə heç kimin yaşamadığı və onun ərazisinin xaç şəklində sultanın mülkiyyətinə keçirildiyi barədə qeydlər aparılıb. Kənd əhalisi öz yurduna bir də XVIII əsrin 70-ci illərində, səfəvilərin və osmanlıların hegemonluq iddiaları səngiyəndən sonra qayıtmışdır.
Erməni mənbələrinin özü də bu qədim yurdun tarixən sırf türk kəndi olduğunu birmənalı şəkildə təsdiqləyir. Belə ki, yeni yaradılmış erməni vilayətinin idarəçiliynə verilmiş Göyçə mahalında o zaman yaşayış üçün yararlı sayılan kəndlərin İ.Şopen tərəfindən tərtib olunmuş siyahısında 43- cü sırada Daşkəndin adı yer alıb və müəllifin verdiyi məlumata görə, 1831-ci ildə burada 357 nəfər türk yaşayırmış. Erməni tarixçisi Z. Kor-kodyanın “Sovet Ermənistanının əhalisi 100 ildə: 1831-1931” kitabında rəsmi mənbələrə istinadən verdiyi məlumata görə, Daşkəndin türk əhalisinin sayı 1873-cü ildə 560 nəfər, 1897-ci ildə 1004 nəfər, 1916-cı ildə 1954 nəfər olmuşdur. 1918-ci ildə ermənilər öz mənfur niyyətlərini reallaşdırmaq üçün Göyçədə qətliamlara rəvac verəndə Daşkənd ən çox zərər çəkən yurd yerlərindən biri oldu.
1918-ci ilin noyabr-dekabr aylarında daşnakların Göyçəyə ilk basqını zamanı Basarkeçər nahiyəsində dağıdılan 30 kənddən biri də Daşkənd idi. Bu tarixi fakt Daşkənd sakinləri Məşədi Qasım Hacı Kərim oğlu və Böyükəli Hacı Mirzə Ələkbər oğlunun Azərbaycan Respublikasının Daxili İşlər Nazirliyinə 23 yanvar 1919-cu il tarixli ərizələrində tam təfsilatı ilə əks olunub. Amma o faciənin miqyası nə qədər böyük olsa da, bu 30 kəndin əhalisi qışın boranında dağlarda nə qədər itki versələr də, qısa müddətdən sonra mütəşəkkil şəkildə öz ocaqlarına qayıtmışdılar və Azərbaycandan köməyə ümid edərək, mübarizələrini davam etdirirdilər. Nə yazıq ki, gözlənilən kömək olmadı...ADR-in “mili hökuməti” Göyçəni və göyçəliləri taleyin ümidinə buraxmışdı. Baxmayaraq ki, o zaman Göyçənin şərq və şimal-şərq sahilləri rəsmən Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyətinin inzibati ərazisi hesab olunurdu.
1919-cu il aprelin 13-20-də daşnakların Göyçəyə növbəti basqısı zamanı 22 kənd yenidən dağıdıldı, 15 min əhali Cavanşir qəzasının dağlıq ərazilərinə qaçmaq məcburiyyətində qaldı. Dağlıq zolağın V sahəsinin müsəlman əhalisi üzrə müvəkkil İ.Sultanovun bu faciə barədə verdiyi məlumatda ("Azərbaycan" qəzeti 19 may 1919-cu il) dağıdılmış kəndlərin siyahısında birinci sırada yenə də Daşkəndin adı gəlir. Ermənilərin Daşkəndə qarşı bu dəfəki aqressivliyi isə səbəbsiz deyildi. Aprel qırğınlarından əvvəl daşnaklar Zod yaxınlığında ciddi məğlubiyyətlə üzləşmişdilər və Andronikin sağ əli sayılan Sulikovun başının kəsilmə mərasimində iştirak edənlərdən birinin daşkəndli Aşıq Nəcəf olduğu barədə şaiyələr erməniləri təbdən çıxarmışdı.
Əslində isə Aşıq Nəcəf həmin mərasimdə sadəcə bir el ağsaqqalı kimi iştirak etmişdi. Və həmin məclisdə Qaraqoyunludan Aşıq Əsəd də iştirak edirdi. Ermənilər üçün, təbii ki, bu təfərrüata varmaq lazım deyildi: onlar Aşıq Nəcəfi hədəf seçmişdilər və mahalın ən keçərli söz sahibi olan bu nurlu şəxsiyyəti məhv etməkdə israrlı idilər. Məhv etdilər də. Hiylə ilə danışığa dəvət edərək onu da, Səmənd ağanı da qətlə yetirdilər. Aprel qırğınlarında artıq Aşıq Nəcəf sağ deyildi, amma bu da daşnakların ürəyini soyutmamışdı, onlar bu haqq aşığının nəslinin qanına susamışdılar...Kənd əhalisinin yarısı qəfil hücum zamanı qırıldı, təxminən 300 nəfər diri-diri yandırıldı və quyulara doldurularaq, üstləri torpaqlandı.
1922-ci ildə kəndə qayıdanların sayı cəmi 882 nəfər, yəni 1916-cı ildəki əhalinin 40 faizi həddində idi ki, bu da Daşkəndin 1919-cu ildə yaşadığı faciənin miqyasını tam mənada təsəvvür etməyə imkan verir. 1931-ci ilin rəsmi statistikasına görə isə kənd əhalisinin sayı 1230 nəfər olmuşdur. Bu cür sürətli artım və kəndin sürətlə abadlaşaraq aparıcı yurd yerlərindən birinə çevrilməsi erməni millətçilərini əndişələndirməyə bilməzdi. Odur ki, 1948-1953-cü il deportasiyaları zamanı Daşkəndə xüsusi diqqət yetirildi və kəndin əhalisinin yarıdan çoxu məcburi qaydada köçürüldü. İndi Azərbaycan Respublikasının Bərdə rayonunda həmin köçkünlərin binələşdirdiyi və kompakt şəkildə məskunlaşdığı bir kənd var: Yeni Daşkənd kəndi. 1979-cu il siyahıyaalınmasının rəsmi nəticələrinə görə isə Basarkeçər nahiyəsindəki Daşkənddə 1973 nəfər türk yaşayırdı. 1988-ci il faciələri zamanı kənd üç şəhid verdi: 1916-cı il təvəllüdlü Safoy İsmayıl oğlu Babayev, 1928-ci il tə vəllüdlü Sultan Həsənov və 1930-cu il təvəllüdlü Zeynalabdi Əliyev aldıqları xəsarətlər nəticəsində dünyalarını dəyişdilər. Sağ qalan əhali isə kütləvi şəkildə deportasiyaya məruz qalaraq, əmlakları və kolxozun mülkiyyəti hökumət tərəfindən talan edildi.
Ermənistan Respublikası Ali Sovetinin 9 aprel 1991-ci il tarixli qərarı ilə Daşkənd toponimi “Hayrk” sözü ilə əvəzlənmişdir.
Daşkəndin ünlü yetirmələri:
Hacı Kərim Hacı Mustafa oğlu. 1820-1892-ci illərdə yaşamış, dövrünün tərəqqipərvər ziyalılarından biri olmuş, öz vəsaiti ilə Daşkənd də dini təmayüllü məktəb açmışdır.
Hacı Mirzə Ələkbər. Ali ruhani təhsili almış, Göyçə mahalının dini ayinlər üzrə müvəkkili olmuşdur. 1900-cu ildə təxminən 55-60 yaşların da vəfat etmişdir.
Aşıq Nəcəf. Dədə Ələsgərin şəyirdi, Göyçə oğuz dərvişləri məktəbinin ən kamil müridlərindən biri olmuş, erməni təcavüzünə qarşı döyüşlər də xüsusi fəallıq göstərmişdir. 1919-cu ilin martında Basapkeçərə danışığa dəvət olunan türk nümayəndə heyətinin tərkibində hiylə ilə əsir alınmış, Novruz bayramı günü xüsusi amansızlıqla qətlə yetirilmişdir.
Böyükəli Hacı Mirzə Ələkbər oğlu. Daşkənd mədrəsəsində və Kəvər rus-tatar gimnaziyasında təhsil almışdır. 1918-1920-ci il qırğınlarından sonra Göyçəyə qayıtmamış, Şəmkirdə məskunlaşaraq partiya-sovet orqanlarında məsul vəzifələrdə çalışmışdır.
Həsən Xəyallı. 1902-ci il də anadan olub, məhşur el qəhrəmanı dayısı Hacı Rəhimdən dini təhsil almışdır.Ötən əsrin otuzucu illərində bir müddət Daşkənd kənd sovetinin katibi vəzifəsində işləmişdir.Din xadimi, görkəmli söz ustadı kimi xalq arasında geniş şöhrət qazanmışdır. 10 aprel 1966-ci ildə doğma kəndində vəfat etmişdir.
Tədqiqatçı-jurnalist: Salman VİLAYƏTOĞLU.
Təqdim etdi: İlqar İSMAYIL
ŞAİR SALMAN QARALAR
22.09.2023Qərbi Azərbaycan İcmasından
21.09.2023BASARKEÇƏRDƏN NEVADAYA QƏDƏR
14.09.2023RƏŞADƏTLİ RƏŞADƏT
13.09.2023HƏSRƏTİN POETİK QEYDLƏRİ
13.09.2023ƏLLİ YAŞIN İŞIĞINDA
09.08.2023ZOD
06.08.2023DAİM AXTARIŞDA OLAN NƏCİB, YARADICI İNSAN
27.07.2023SONA İSMAYILOVA : FILOLOGIYA ELMLƏRI DOKTORU NƏZAKƏT MƏMMƏDLININ 23 ILLIK ƏZIYYƏTI BƏHRƏ VERDI
04.07.2023NƏRİMANLI (HÜSEYNQULUAĞALI)
20.06.2023QƏRİB MƏZAR
13.06.2023SARIYAQUB
06.06.2023TOXLUCA
01.06.2023Bu gün Azərbaycanın milli bayramı - Müstəqillik Günü qeyd olunur.
28.05.2023GÖYÇƏ MAHALI ŞİŞQAYA KƏNDİ
25.05.2023Yeni Daşkəndin 70-illik yubileyinə təbrik məktubu
24.05.2023Bərdə rayonun Yeni Daşkənd kəndində Ümummilli Lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 100 illiyi və Daşkənd kəndinin Qərbi Azərbaycandan Deportasiyasının 70 illiyi ilə əlaqədar tədbir keçirilmişdir.
22.05.2023QANLI KƏNDİ (QANLI ALLAHVERDİ)
15.05.2023Ümummilli Lider yeganə şəxsdir ki, Ali Baş Komandan onra raport verdi.
15.05.2023SƏFƏVİLƏRİN BÖYÜK İDEOLOQU,
SUFİ ŞEYXİ
MİSKİN ABDAL (SEYİD HÜSEYN MƏHƏMMƏD OĞLU)
KƏSƏMƏN
(Solaq)
Azərbaycan hərbi hospitallarının 1941-1945-ci illər
fəaliyyəti haqqında
Naxçıvandan qurtuluşa gedən yol
06.05.2023Bu gün görkəmli oftalmoloq-alim, akademik Zərifə Əliyevanın doğum günüdür.
28.04.2023GÖYÇƏ MAHALI CİL KƏNDİ (Ərkacilli-Ərqavil)
24.04.2023Aşıq Ələsgər yaradıcılığında divan ədəbiyyatına xas poetik fiqurlar
11.04.202331 Mart - unutmayacağımız tarix
31.03.2023Basarkeçər rayonu Dərə kəndi.
30.03.2023Göyçə Mahalı Daşkənd kəndi
13.03.2023Qərbi Azərbaycan İcması Ermənistanın baş nazirinə məktub göndərib
12.03.2023İKİYƏ BÖLÜNMÜŞ GÖYÇƏLİ VƏ GÖYÇƏSİZ ÖMÜR
10.03.2023GEC TAPIB, TEZ İTİRDİYİM DOSTUM
05.03.2023Zahid Oruc: "Göyçə Qərbi Azərbaycanın Şuşasıdır!"
04.03.2023Qəriblikdə ölmək qorxusu...
Əmimin əziz xatirəsinə ithaf edirəm
Aşıq Ələsgər yaradıcılığında irfan məqamları
02.03.2023Meksikalı deputatlar Qərbi Azərbaycan İcmasında olublar.
01.03.2023Dağıstanı xilas edən azərbaycanlı - Əziz Əliyevin HƏYAT HEKAYƏTİ
20.02.2023Göyçə mahalı, Qaraiman kəndi
19.02.2023Tanınmış həkim Şirazi İbrahimov Nərimanlı kənd icmasının sədri seçildi
19.02.2023Qərbi Azərbaycan İcmasında görüş keçirilmişdir.
Düşüncələrin kölgəsindən özünə - Yazıçı Rüstəm Dastanoğlunun "Düşüncələrimin kölgəsi" kitabı haqqında - Əsəd CAHANGİR
06.02.2023Ələddin Allahverdiyev "Düşüncələrimin kölgəsi" kitabı haqqında
04.02.2023İnsanların 74.6%-i Qərbi Azərbaycana qayıdışın baş tutacağına inanır.
19.01.2023Klassik şeirimizin xalq ruhunun Heyranı...
Qərbi Azərbaycan İcması müraciət yayıb
12.01.2023"Deyiblər, ya gecə ikən çıxın, ya da sabah silahlılar gələcək" - Misir Mərdanov
27.12.2022Prezident İlham Əliyev Qərbi Azərbaycan İcmasının inzibati binasında yaradılan şəraitlə tanış olub
24.12.2022Prezident: Gün gələcək, biz Qərbi Azərbaycanda da belə gözəl məclis keçirəcəyik
24.12.2022Prezident İlham Əliyev: Biz birgə səylərlə Qərbi Azərbaycana Qayıdış Konsepsiyasını da işləməliyik
24.12.2022Prezident İlham Əliyev: Qərbi Azərbaycana Qayıdış Konsepsiyası çox sanballı sənəd olmalıdır
24.12.2022