"Ey Firdovsi, qalx, küfr etdiyin türkü gör" - Əmir Teymurun türkü aşağılayan Firdovsiyə cavabı

11:19 / 13.09.2019
Baxılıb: 5510

İran şairi Əbülqasim Firdovsi. Firdovsi deyiləndə ağıla ilk gələn “Şahnamə” əsəri olur. “Şahnamə” İran ədəbiyyatının şah əsəri sayılır. Şairin məzarı qədim Tus şəhərinin ərazisində olan bu bağda yerləşir.

Tarixin, Şərqin böyük dövlətlərini türk sülalələri, türk hökmdarları idarə etdiyi dövrü idi. Türk dövləti olan Qəznəvilər dövlətini ilk dəfə "sultan" titulu alan Mahmud Qəznəvi idarə edirdi. Dövlətin ordu dili türk dili olsa da, saray və ədəbiyyat dili isə fars və ərəb dili idi.

Fars dilinə üstünlük verən Sultan Mahmud, eyni zamanda fars dilini ərəb dili yerinə rəsmi divan dili seçir.

Əbülqasim Firdovsi 932-936-cı illər arasında Xorasanda Tus şəhərinin yaxınlığında dehqan ailəsində anadan olub. Gənclik illərindən məlumat olmayan Firdovsinin yaxşı təhsil aldığı bildirilir. Şair kimi formalaşan Firdovsi Sultan Mahmudun sarayına düşə bilir.

Tarixi mənbələrdə deyilir ki, Qəznəvilər imperiyasının xaqanı Mahmud Qəznəvi şairlərə və bilginlərə çox böyük sayğı göstərərdi. Hər il onlara toplam 400 mindən artıq altun axça verərdi.

Firdovsi və Sultan Mahmudun münasibətləri, "Şahnamə" əsərinin yazılması haqqında olan məlumatların çoxu rəvayətdir. “Şahnamə”nin sultanın sifarişi ilə yazıldığı güman olunur.

Firdovsi “Şahnamə”yə ömrünün 30 ilini sərf edir. “Şahnamə” poeması İranın VII əsrədək olan qədim tarixini özündə əks etdirir. Bu əsər 60.000 beytdən ibarətdir və əfsanəvi İran-Turan müharibələrindən bəhs edir. Belə rəvayət olunur ki, Sultan Mahmud əsərin hər beytinə bir qızıl pul verəcəyini söz verir. "Şahnamə"ni oxuyan Sultan Mahmud əsəri bəyənmədiyinə görə Firdovsiyə hər beyt üçün qızıl yox, gümüş pul verir.

Bu hadisədən sonra Firdovsi sultana həcv yazaraq öz doğma yurdunu tərk etmək məcburiyyətində qalır və qocalanadək vətəndən kənarda ömür sürür.

Ömrünün sonlarına yaxın, lap qoca yaşlarında Firdovsi öz elinə, obasına qayıdır. Bu zaman artıq sultan şairin poemasını layiqincə qiymətləndirmişdi və ona külli miqdarda qızıl pul ayırmışdı.

Sultan biləndə ki, Firdovsi vətənə qayıdıb, qızıl pulları dəvələrə yüklədərək şairin yaşadığı şəhərə yollayır. Ancaq…

Sultan Mahmud Qəznəvinin "Şahnamə" üçün Firdovsiyə söz verdiyi qızıllar şəhərin bir darvazasından daxil olarkən Firdovsinin nəşi bağında dəfn olunmaq üçün gördüyünüz darvazadan buraya gətirilir.

1020-ci ildə vəfat edən Firdovsi müsəlman qəbiristanlığında yox, şəxsi bağında dəfn olunur.

Əbülqasim Firdovsinin bu bağda dəfn olunmasının maraqlı tarixçəsi var. Deyilənə görə, dövrünün islam alimləri Firdovsinin İslam qaydalarına uyğun həyat yaşamadığını, İslam qaydalarına uyğun əsər yazmadığını deyirlər. Buna görə də onun müsəlman qəbiristanlığında dəfn edilməsinə qarşı çıxırlar. Bundan sonra qızının məsləhəti ilə Firdovsi bu bağda dəfn olunur.

Firdovsinin müsəlman qəbiristanlığında dəfn olunmasına qarşı çıxılması müxtəlif cür izah olunur. Bu versiyalar “Şahnamə”nin yazılması və hər beytə görə qızıl və ya gümüşün verilməsi məsələsini də izah edir.

Bəzi tarixçilər Firdovsinin “Şahnamə”ni yazandan sonra Sultanın yanına gəldiyini və hökmdarın əsəri oxumadan ona mükafat verməsini yazır. Saraya gələn Firdovsi sultandan kömək istəyir, o isə şairin qiymətləndirilməsini hətta əyanlara tapşırır və ümumiyyətlə əsərdən xəbərdar olmur.

Saraya gələn Firdovsi farsların tərif olunduğu “Şahnamə”yə yalnız Mahmud Xaqana etdiyi mədhi artırır ki, hökmdar ona yaxşı mükafat versin.

Başqa bir versiyada isə Firdovsinin “Şahnamə”ni Sultan Mahmudun fars vəzirinin verdiyi məlumatlar və göstərişlər əsasında yazdığı bildirilir. Firdovsi və həmin vəzirin farsların “Şüubiyə” adı ilə məşhur olan ictimai-siyasi hərəkatının üzvü olduğu, bu səbəbdən də əsərin türklərə və Turana qarşı düşmən münasibətdə yazıldığı vurğulanır. “Şüubiyə” hərəkatı fars irqçiliyini təbliğ edirdi.

Qeyd edək ki, Firdovsi ömrünün sonunda yazdığı “Yusif və Züleyxa” əsərinin başlanğıcında “Şahnamə”ni özündən uydurub yazdığını boynuna alır, orada danışılan nağılları büsbütün yalan hesab edir.

“Bütün o nağıllar (“Şahnamə”dəki nağıllar) yalandır, iki yüz o qədər nağıl bir ovuc torpağa dəyməz”.

“Mən o adları hiylə ilə düşünərək uydurmuşam”.

“Şahnamə”ni yazdığına görə peşman olan Firdovsi qocalıq dövründə kasıb həyat tərzi keçirir. Şairin məzarı bir müddət gizli qalır. Onun dəfn olunduğu yer şairin müasiri olan yazıçının əsərində qeyd olunduğundan məzarı müəyyənləşdirmək mümkün olur və məzar üzərində bu abidə düzəldilir.

Əmir Teymur İranı fəth etdiyi zaman “Şahnamə”də türkləri pisləyən Firdovsinin məzarına gəlir və məzarı ayağıyla vuraraq bu sözləri söyləyir:

“Ey Firdovsi, qalx, qalx da, hər sətrində pislədiyin məğlub türkü indi gör!
Qalx da küfr etdiyin, küçümsədiyin türkü gör!
Qalx, qalx da bax, İsfahanmı gözəl, yoxsa Səmərqəndmi?
Bağdaddan bu yatdığın yerə qədər fars sağ qoymadım!
Topal ayağımın dəydiyi yerdə ot bitməz oldu…" 

karabakhmedia.az


Etiket:
Xəbərlər

16 mart 2024-cü ildə Qərbi Azərbaycan İcmasında Gənclər Şurasının üzvləri ilə görüş keçirilib.

16.03.2024

Niyə məhz Qurbani?

04.03.2024

Meşəli kəndində ailəsi qətlə yetirilən qadın: “Atamı diri-diri yandırdılar, anamı, bacımı güllələdilər” - FOTO

26.02.2024

Milli düşmənçiliyə qarşı etiraz səsini ucaldan ŞƏXSİYYƏT – FOTOLAR

24.02.2024

Qərbi Azərbaycanın rayonları və kəndləri üzrə icma sədrləri və Azərbaycan Respublikasının ərazi vahidləri üzrə nümayəndələrinin 1-ci toplantısı keçirilib

24.02.2024

Qərbi Azərbaycan kəndləri – Cıvıxlı

21.02.2024

Pəmbək. (Göldək)

21.02.2024

BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN - QURBANOV ELŞƏN MAHMUD OĞLU

17.02.2024

Prezidentin andiçmə nitqi: inkişafın yeni “yol xəritəsi”

16.02.2024

BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN YAZIÇI, PUBLİSİST QƏDİR ASLAN 
 

14.02.2024

Qərbi Azərbaycan İcmasında Basarkeçər rayonunun alimləri ilə görüş keçirilib.

12.02.2024

QOŞABULAQ

06.02.2024

DƏDƏ ƏLƏSGƏRİN 60 YAŞLI MÜRİDİ

16.01.2024

DƏDƏ ƏLƏSGƏR SEVDALI İŞ ADAMI

15.01.2024

60 YAŞIN MÜBARƏK!

15.01.2024

AŞIQ İSLAM YUSİFOV
(1893-1968)

12.01.2024

Milli dövlətçilik tariximizin məğrur lideri

28.12.2023

Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə "Qərbi Azərbaycan yolunda" adlı konfrans keçirilir - FOTOLAR

28.12.2023

GÖYÇƏ MAHALI, BASARKEÇƏR RAYONU. BALA MƏZRƏ KƏNDİNİN QISA TARİXİ

27.12.2023

AZƏRBAYCAN AŞIQ POEZIYASININ GÖRKƏMLİ NÜMAYƏNDƏLƏRİNDƏN BİRİ ŞAİR, USTAD AŞIQ NÖVRƏS İMANIN 120 İLLİK YUBİLEY TƏDBİRİ KEÇİRİLİB

26.12.2023

İLAHİ EŞQİN TƏRCÜMANI

24.12.2023

Müzəffər Ali Baş Komandan, Qarabağın Fatehi, sizi doğum günü münasibətilə təbrik edirk!

24.12.2023

Həsən Xəyallının şeirlərində dini məqamlar. “Qıfılbənd”in təhlili

21.12.2023

BÖYÜK MƏZRƏ - GÖYÇƏ MAHALI

10.12.2023

Dekabrın 7-də Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının Vəcihə Səmədova adına Sərgi Salonunda Qərbi Azərbaycan əsilli rəssamların əsərlərindən ibarət sərgi açılıb.

07.12.2023

Tanınmış hərbi ekspert Telman Qasımov İrəvana səfər edib.    

05.12.2023

HƏYATDA ÖZÜMÜ XOŞBƏXT ADAM HESAB EDİRƏM Ki, HEYDƏR ƏLİYEVLƏ BİRGƏ İŞLƏDİM

04.12.2023

AMEA müxbir üzvü, Basarkeçər rayon icma sədri, professor Nuru Bayramov İnönü Universitetinin “Fəxri Doktoru” seçilib - FOTOLAR.

03.12.2023

 Bax, biz Göyçə torpağındayıq...

29.11.2023

BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİNDƏ “Qərbi Azərbaycanda türk müsəlman abidələrinin erməni vandallığına məruz qalması” mövzusunda elmi seminar keçirilib - FOTOLAR

25.11.2023

SƏHRADA YALQIZLIQ

25.11.2023

Azərbaycanda ilk dəfə “Qərbi Azərbaycana qayıdış” festival-konqres keçirilir FOTO

23.11.2023

İcma: Paşinyan hökumətindən azərbaycanlıların Ermənistanda öz dədə-baba yurdlarına qayıdış hüququnu tanımasını gözləyirik

21.11.2023

“Azərbaycan Bayrağı” ordeni və “Vətən uğrunda” medalı ilə təltif olunan - MÜBARİZ QULUYEV BABACAN KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ-FOTOLAR

14.11.2023

Xankəndi şəhərində Vətən müharibəsində əldə edilən Zəfərin üçüncü ildönümünə həsr olunan hərbi parad keçirilib

08.11.2023

Qərbi Azərbaycan İcmasının Basarkeçər rayonu Dərə kənd sakinləri və Dərəli kökənli gənclərlə görüşü keçirilib.

07.11.2023

Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə

31.10.2023

"Azərbaycanlılara qarşı nifrət cinayətləri və nifrət nitqi" hesabatının təqdimatı ilə bağlı konfrans keçirilib.

30.10.2023

Oktyabrın 27-də Qərbi Azərbaycan İcmasında (QAİ) “Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə” kitabının təqdimatı keçirilib.

28.10.2023

“Oğul” filminin rejissoru: “Erməni hərbçilərdən biri Natiqin cəsurluğunu etiraf etdi” - MÜSAHİBƏ

26.10.2023

Nərimanlı gəncləri ilə görüş keçirilib - FOTOLAR

24.10.2023

TANINMIŞ ALİM, İSTEDADLI ŞAİR-PUBLİSİST - RAMİZ HƏSƏNLİ ŞİŞQAYA KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ

21.10.2023

Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş “Qüdrətdən səngərli, qalalı dağlar” adlı konsert proqramı keçirilib.

21.10.2023

Erməni dostunun azərbaycanlı yazıçıya hər il yazdığı mesaj: “Axırda...” – Müsahibə

17.10.2023

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevə
Qərbi Azərbaycan İcmasının TƏBRİKİ

17.10.2023

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev oktyabrın 15-də Xankəndi şəhərində Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağını ucaldıb və çıxış edib.

15.10.2023

"News.ru" informasiya agentliyi “Səbir və uzaqgörənlik: İlham Əliyev ölkənin ərazi bütövlüyünün bərpası missiyasını necə yerinə yetirdi” adlı məqalə dərc edib.

15.10.2023

Mərhəmlik və mərhəmət nümunəsi

09.10.2023

Qərbi Azərbaycan İcmasında Basarkeçər rayon icmasının üzvləri ilə görüş keçirilib

07.10.2023

TÜRK DÜÇÜNCƏSİ ELMİ VƏ BƏDİİ MÜSTƏVİDƏ

05.10.2023
Bütün xəbərlər