Basarkeçər(Basatkeçən)

12:37 / 25.09.2019
Baxılıb: 5902

Göyçə gölünün cənub-şərqində yerləşən bu qəsəbə mahalın ən qədim yaşayış məskənlərindən biridir. Göyçənin el yaddaşında daşlaşmış rəvayətlərindən birinə görə, ilkinliyində bu toponim "Basatkeçən" şəklində olmuşdur.

Bu mülahizənin özündə tam həqiqəti ehtiva etdiyini qəti şəkildə söyləmək üçün ciddi elmi araşdırmalara ehtiyac duyulur. Amma bununla belə, "Kitabi Dədə Qorqud" və ondan çox-çox əvvəlki dövrlərlə səsləşən bir sıra toponimlərin - "Qazanuçan", "Alparus", "Dəlikdaş", "Uğuztəpə", "Dirsədağı", "Becanölən", "Uruzqaçan", "Qazanlıqdərə", "Qara Dərbənd", "Nuhdam", "Dəli Becan", "Cacaklı" kimi yer-yurd adlarının Göyçə mühiti üçün ənənəviliyi və bunların böyük əksəriyyətinin son deportasiyaya qədər yaşarılığı Basarkeçər kəlməsinin "Basatkeçən" və ya "Basat köçən" ifadələrinin təhriflərə məruz qalmış forması olması versiyası üzərində incələmələr aparmağa əsas verir. Bu versiyanı möhkəmləndirən səbəblərdən biri də odur ki, "Basarkeçər" kəlməsinin bir toponim kimi formalaşmasını azəri türkcəsinin dialektik qanunauyğunluqları inkar edir. Belə ki, iki felin birləşməsindən ibarət yerd-yurd adları bu dilə yaddır. Mövcudluğunun son 4000 illik tarixi ərzində "vuraryıxar", "vurarqaçar", "yıxılardurar" kimi bircə görənək toponimi olmayan bir dildə "Basar" + "keçər" leksemlərinin birləşməsi olan bir ifadənin qəflətən toponim statusu qazanmasını elmi mülahizə kimi qəbul etmək sadəcə absurddur. Özü də elə bir məkanda ki, orada bu dilin bəkarəti ilkinlikdəki şəhd-şəkəri ilə qorunub saxlanmış olsun. Təbii ki, bu mübahisəli bir məsələdir. Amma bu elmi mübahisə Basarkeçər kəndinin oğuz türkləri tərəfindən binələşdirilməsi tarixinin qədimliyinə əsla xələl gətirmir. Basarkeçərin təməlinin oğuz kultunun hakim mövqedə olduğu zamanlardamı, yaxud ondan əvvəlmi qoyulduğu barədə elmi araşdırmaların olmamasına rəğmən, bu kəndin ərazisində 1970-ci illərdə tapılaraq, o zaman rayin partiya komitəsinin katibi olmuş Nuricanyanın əmri ilə açıq muzeydə toplanmış V-VIII əsrə dair alban mədəniyyəti nümunələri, eramızdan əvvəlki birinci minilliyin əvvəllərinə aid olduğu hətta erməni tarixçiləri tərəfindən təsdiqlənmiş daş kitabələr, Basarkeçər kəndinin cənub-şərqində , Daşkənd yolunun təxminən ikinci kilometrinə uyğun gələn bir ərazidəki eramızdan əvvəlki dövrün III yüzilliyinə aid qədim qalanın bünövrə qalıqları birmənalı şəkildə deməyə əsas verir ki, oğuz türkünün bu kənddə məskunluğunun tarixi azı 2000 illik bir dövrü əhatə edir. XVI əsrə dair sənədlərdə isə Basarkeçər Səfəvi Azərbaycan dövlətinin Qarabağ(Gəncə) bəylərbəyliyinə daxil olan ən iri yaşayış məskənlərindən biri kimi səciyyələndirilir.

1578-ci ildə Səfəvi dövlətinin ərazilərinin bir qismi, o cümlədən, Göyçə hövzəsinin şərqindəki bir sıra kəndlər osmanlıların nəzarətinə keçsə də, 1590-cı ildə tərtib olunmuş "İrəvan əyalətinin müfəssəl dəftəri"nin 326-328-ci səhifələrindəki qeydlər Basarkeçərin Səfəvilərin nəzarətində qaldığına şəhadət verir.

1723-cü ildə növbəti Səfəvi-Osmanlı qarşıdurmasından sonra isə Göyçə hövzəsi bütünlüklə osmanlıların nəzarətinə keçib və onların tətbiq etdiyi yeni bölgüyə əsasən Basarkeçər kəndi İrəvan əyalətinin Məzrə Nahiyəsinin inzibati vahidləri sırasında yer alıb. 1728-ci ildə Əhməd şah Mehmet xan oğlu tərəfindən təsdiqlənərək tuğralanmış "İrəvan əyalətinin icmal dəftəri" nin 16-cı səhifəsində Basarkeçərin sırf türk kəndi olduğu və sultan xəzinəsinə illik ödəncinin 6.704 ağça həcmində müəyyənləşdirildiyi barədə qeyd aparılıb ki, bu da "Basarkeçərin əzəli erməni yurdu olması" barədə erməni iddialarını birmənalı şəkildə rədd edən tutarlı faktdır.

Erməni mənbələrində isə Basarkeçər kəndinin adına ilk dəfə XIX əsrin əvvəllərində rast gəlinir. Belə ki, İ.Şopen erməni vilayətinin idarəçiliyinə verilmiş Göyçə mahalının o zaman yaşayış üçün yararlı olan 59 kəndi barədə məlumat verərkən, 38-ci sırada Basarkeçər kəndinin adını çəkir. Elə həmin müəllifin verdiyi məlumata görə, 1831-ci ildə Basarkeçərdə 272 türk ailəsi yaşamışdır. 1831-ci ildən etibarən isə Türkiyənin Baqrevand və Alaşkert vilayətlərindən gətirilmiş ermənilərin bu kənddə yerləşdirilməsinə start verilir. Və bu proses o qədər sürətlə aparılır ki, XIX əsrin sonlarında demoqrafik vəziyyət ermənilərin xeyrinə kəskin surətdə dəyişmiş olur: 2108 nəfər erməni və cəmi 85 nəfər türk.

1905-ci il qırğınları zamanı isə Basarkeçərdə yaşayan yüzə qədər türk ailəsinə keşişin fitvası ilə divan tutulur və kənd tam mənada türksüzləşdirilir. Ermənistan Xalq Komissarları Soveti Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin 9 sentyabr tarixli qərarı ilə Basarkeçər kəndi yeni təşkil olunmuş eyni adlı rayonun inzibati mərkəzi elan edilmiş, 1935-ci il yanvarın 3-də isə ona şəhər tipli qəsəbə statusu verilmişdir. Ermənistan SSR Ali Sovetinin 11 iyun 1969-cu il tarixli qərarı ilə Basarkeçər toponimi "Vardenis" sözü ilə əvəzlənmiş və bu yaşayış məntəqəsinə şəhər statusu verilmişdir.


Salman Vilayətoğlu
Təqdim etdi: İlqar İsmayılov


Etiket:
Xəbərlər

ORDA BİR KƏND VAR, UZAQDA... DOĞMA QARAQOYUNLUM - FOTO

26.03.2024

NOVRUZ XALQIMIZIN MİLLİ BAYRAMIDIR!

20.03.2024

Bayram Aslanov “Heydər Əliyevin 100 illiyi” yubiley medalı ilə təltif edilib - Fotolar

19.03.2024

16 mart 2024-cü ildə Qərbi Azərbaycan İcmasında Gənclər Şurasının üzvləri ilə görüş keçirilib.

16.03.2024

Niyə məhz Qurbani?

04.03.2024

Meşəli kəndində ailəsi qətlə yetirilən qadın: “Atamı diri-diri yandırdılar, anamı, bacımı güllələdilər” - FOTO

26.02.2024

Milli düşmənçiliyə qarşı etiraz səsini ucaldan ŞƏXSİYYƏT – FOTOLAR

24.02.2024

Qərbi Azərbaycanın rayonları və kəndləri üzrə icma sədrləri və Azərbaycan Respublikasının ərazi vahidləri üzrə nümayəndələrinin 1-ci toplantısı keçirilib

24.02.2024

Qərbi Azərbaycan kəndləri – Cıvıxlı

21.02.2024

Pəmbək. (Göldək)

21.02.2024

BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN - QURBANOV ELŞƏN MAHMUD OĞLU

17.02.2024

Prezidentin andiçmə nitqi: inkişafın yeni “yol xəritəsi”

16.02.2024

BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN YAZIÇI, PUBLİSİST QƏDİR ASLAN 
 

14.02.2024

Qərbi Azərbaycan İcmasında Basarkeçər rayonunun alimləri ilə görüş keçirilib.

12.02.2024

QOŞABULAQ

06.02.2024

DƏDƏ ƏLƏSGƏRİN 60 YAŞLI MÜRİDİ

16.01.2024

DƏDƏ ƏLƏSGƏR SEVDALI İŞ ADAMI

15.01.2024

60 YAŞIN MÜBARƏK!

15.01.2024

AŞIQ İSLAM YUSİFOV
(1893-1968)

12.01.2024

Milli dövlətçilik tariximizin məğrur lideri

28.12.2023

Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə "Qərbi Azərbaycan yolunda" adlı konfrans keçirilir - FOTOLAR

28.12.2023

GÖYÇƏ MAHALI, BASARKEÇƏR RAYONU. BALA MƏZRƏ KƏNDİNİN QISA TARİXİ

27.12.2023

AZƏRBAYCAN AŞIQ POEZIYASININ GÖRKƏMLİ NÜMAYƏNDƏLƏRİNDƏN BİRİ ŞAİR, USTAD AŞIQ NÖVRƏS İMANIN 120 İLLİK YUBİLEY TƏDBİRİ KEÇİRİLİB

26.12.2023

İLAHİ EŞQİN TƏRCÜMANI

24.12.2023

Müzəffər Ali Baş Komandan, Qarabağın Fatehi, sizi doğum günü münasibətilə təbrik edirk!

24.12.2023

Həsən Xəyallının şeirlərində dini məqamlar. “Qıfılbənd”in təhlili

21.12.2023

BÖYÜK MƏZRƏ - GÖYÇƏ MAHALI

10.12.2023

Dekabrın 7-də Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının Vəcihə Səmədova adına Sərgi Salonunda Qərbi Azərbaycan əsilli rəssamların əsərlərindən ibarət sərgi açılıb.

07.12.2023

Tanınmış hərbi ekspert Telman Qasımov İrəvana səfər edib.    

05.12.2023

HƏYATDA ÖZÜMÜ XOŞBƏXT ADAM HESAB EDİRƏM Ki, HEYDƏR ƏLİYEVLƏ BİRGƏ İŞLƏDİM

04.12.2023

AMEA müxbir üzvü, Basarkeçər rayon icma sədri, professor Nuru Bayramov İnönü Universitetinin “Fəxri Doktoru” seçilib - FOTOLAR.

03.12.2023

 Bax, biz Göyçə torpağındayıq...

29.11.2023

BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİNDƏ “Qərbi Azərbaycanda türk müsəlman abidələrinin erməni vandallığına məruz qalması” mövzusunda elmi seminar keçirilib - FOTOLAR

25.11.2023

SƏHRADA YALQIZLIQ

25.11.2023

Azərbaycanda ilk dəfə “Qərbi Azərbaycana qayıdış” festival-konqres keçirilir FOTO

23.11.2023

İcma: Paşinyan hökumətindən azərbaycanlıların Ermənistanda öz dədə-baba yurdlarına qayıdış hüququnu tanımasını gözləyirik

21.11.2023

“Azərbaycan Bayrağı” ordeni və “Vətən uğrunda” medalı ilə təltif olunan - MÜBARİZ QULUYEV BABACAN KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ-FOTOLAR

14.11.2023

Xankəndi şəhərində Vətən müharibəsində əldə edilən Zəfərin üçüncü ildönümünə həsr olunan hərbi parad keçirilib

08.11.2023

Qərbi Azərbaycan İcmasının Basarkeçər rayonu Dərə kənd sakinləri və Dərəli kökənli gənclərlə görüşü keçirilib.

07.11.2023

Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə

31.10.2023

"Azərbaycanlılara qarşı nifrət cinayətləri və nifrət nitqi" hesabatının təqdimatı ilə bağlı konfrans keçirilib.

30.10.2023

Oktyabrın 27-də Qərbi Azərbaycan İcmasında (QAİ) “Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə” kitabının təqdimatı keçirilib.

28.10.2023

“Oğul” filminin rejissoru: “Erməni hərbçilərdən biri Natiqin cəsurluğunu etiraf etdi” - MÜSAHİBƏ

26.10.2023

Nərimanlı gəncləri ilə görüş keçirilib - FOTOLAR

24.10.2023

TANINMIŞ ALİM, İSTEDADLI ŞAİR-PUBLİSİST - RAMİZ HƏSƏNLİ ŞİŞQAYA KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ

21.10.2023

Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş “Qüdrətdən səngərli, qalalı dağlar” adlı konsert proqramı keçirilib.

21.10.2023

Erməni dostunun azərbaycanlı yazıçıya hər il yazdığı mesaj: “Axırda...” – Müsahibə

17.10.2023

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevə
Qərbi Azərbaycan İcmasının TƏBRİKİ

17.10.2023

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev oktyabrın 15-də Xankəndi şəhərində Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağını ucaldıb və çıxış edib.

15.10.2023

"News.ru" informasiya agentliyi “Səbir və uzaqgörənlik: İlham Əliyev ölkənin ərazi bütövlüyünün bərpası missiyasını necə yerinə yetirdi” adlı məqalə dərc edib.

15.10.2023
Bütün xəbərlər