Albaniya tarixində yazıldığına görə, Albaniya ərazisində xristianlığı yayan ilk şəxs Yelisey olmuşdur. Şərq xalqlarının müqəddəs havari Faddey Artaz vilayətinə gəlir və ərmən çarı Sanatürkün əli ilə şəhid olur. Şagirdi müqəddəs Yelisey Qüds şəhərinə qayıdır və müqəddəs Yakovun tövsiyəsilə müqəddəs Ruh naminə Şərqə təyin edilir.
Yelisey öz sərəncamına Albaniyanı da alır.
Öz təbliğatına Çolada başlayır və müxtəlif yerlərdə şagirdlər toplayaraq, onlara xilaskarı İsanı andırmağa çalışır.
Müqəddəs batrik Kişə ( Sisa) gəlib kilsə tikir və qansız qurban verir.
Bu yer Şərqin bütün kilsələri və şəhərlərin başlanğıcıdır və biz şərqlilərə xristianlığın qəbul edilməsinin mənbəsidir"(Kalankaytuklu M. s.20)
Xristianlığın yayılmasının ikinci mərhələsi Alban çarı Urnayrın fəaliyyəti ilə bağlıdır.
O Sasani şahı II Şapurun bacısının əri idi. Xristianlığı dövlət səviyyəsində qəbul etmişdi.
Üçüncü mərhələ Qrirorinin nəvəsi, Vardanesin oğlu Qriqorisin (Cərcisin)adı ilə bağlıdır. Onun Tsri şəhərində kiçik bir kilsə tikdirdiyi məlumdur. Lakin onun həyatı faciəvi şəkildə sona çatmışdır. Belə ki, öncə xristianlığı qəbul edən Maskut çarı Sanatürk daha sonra bu dindən imtina etmiş, Qriqorisi öldürmüş, onun tikdirdiyi kilsəni də dağıtmışdın.(Sumbatzadə A.1990)
Bundan sonra Albaniyanın, Ərməniyyə və İberiyanın xristianlaşmasının qarşısında əngələ çevrilən II Yezdəgird, bu ölkədə zorla atəşpərəstliyi yaymağa cəhd etdi. Ona qarşı Alban çarı II Vaçe üsyan qaldırdı və farsları ölkədən qovdular. 487 ci ildə Vaçenin qardaşı oğlu III Vaçaqan taxta çıxdı və Albaniyada çoxlu sayda kilsə və monastır tikdirdi.
Albaniyanın xristianlaşmasının məhz III Vaçaqanın dövründə tamamlandığını söyləyə bilərik. Kalankatlının verdiyi məlumatdan aydın olur ki, Qafqaz Albaniyasında xristianlığı möhkəmləndirən Vaçaqan şaman və bütpərəstlərə qarşı mübarizə aparmış, onların kitablarını yandırmış, övladları üçün xristian məktəbləri açmışdır.
493 cü ildə III Vaçaqan Aluen Məclisi toplayır və Alban kilsəsinə Bərdədə oturan arxiyepiskop başçılıq etməyə başlayır. Ona 8 yepidkopluğun, o cümlədən Bərdə, Şəki, Paytakaran, Amaras və s.yepiskopluğu tabe edilir.
444 cü ildə Konstantinopol kilsəsində arximandrit olan Evtihian adlı keşiş İsa Məsihin insani mahiyyətini inkar etmiş, onda sadəcə ilahi mahiyyətin olduğunu iddia etmiş və bildirmişdir ki, ilahi və insani təbiət bir-birinə sığmaz. Onlar birləşsə insan təbiəti ilahi təbiətdə əriməlidir.
Bu düşüncəyə görə "monofizit" adlandırılmağa başladılar.
Onlara qarşı çıxanlar isə "difizit" kimi tanınmağa başladılar.
Hazırda Şam kilsəsi, Həbəş kilsəsi, İskəndəriyyə Qipti kilsəsi, Suriyani kilsəsi, Erməni-hay kilsəsi monofizit kilsələrdir. Rusiya çarı I Nikolayın 11 mart 1836 cı il tarixli fermanına əsasən ləğv edilmiş Alban kilsəsi də monofizit kilsələrdən idi.
Azərbaycan tarixşünaslığında belə bir fikir möhkəmlənib ki, guya albanlar monofizit deyil, difizit olmuşlar. Əlbəttə ki, bu fikir həqiqəti əks etdirmir və "Alban tarixi"ndə verdiyi məlumata ziddir...
Belə düşünənlən fikrini əsaslandırmaq "Tarix"in III kitabında "Albaniya katalikosu mənsəbinə qalxmış Bakur adlı birisi haqqında" başlıqlı I fəsilə istinad edirlər. Burada söhbət Albaniyanın xalkedonçuluğu ("difizizmi") yaymağa çalışan XIX katalikosu Nerses I Bakurdan gedir. Onun bu hərəkəti ortodoks aləmində ciddi səs-küy salmışdı. Katalikosluğa çar Varaz Tiridatın həyat yoldaşı difizit inancına sahib olan Sparmanın köməyi ilə gəlmişdi. O, Böyük Arran yepiskopu İoveli vəzifəsindən çıxararaq, yerinə Vəng keşişi Zəkəriyyanı gətirmişdi. Şimali Qafqaz hunlarını xristianlaşdırmış yepiskop İsraili və Girdiman yepiskopu Yelizarı qovdurdu. Onun bu hərəkətinə Qəbələ yepiskopu İohann və Amaras yepiskopu Siemon etiraz etdi. Onlar məclis çağırıb, Nersesi lənətlədilər və Ərməniyyə katolikosu I İlyadan (703-717) kömək istədilər. İlya da öz növbəsində Xəlifə Əbdülkərimdən kömək istədi. Xəlifə Nerses I Bakuru Katolikosluqdan kənarlaşdırdı.( Kalankaytuklu M.)
Musa Kalankaytuklu bildirir ki, katolikos Nerses Girdiman kilsə dairəsindəndir. Bu kürsüdə 17 il oturub. Günahlı məfkurəyə malik olub, xalkedon (difiz) küfrünü qəbul etməklə Albaniya ölkəsini çaşdırmaq istədi . Cismən və ruhən lənətlənərək albanlar tərəfindən Allahın oğlunun şərəfindən məhrum edilib kafirlərə hazırlanan ölümə məhkum olundu.
ŞAHLAR HACIYEV
tədqiqatçı
Leyla Əliyevanın doğum günüdür
RƏSULLU ŞƏHİDLƏRİ
03.07.2025İslam Ələsgərli – 100
23.06.2025Gürcüstanda azərbaycanlı alimin elmi araşdırmalarından bəhs edən məqalə dərc olunub
20.06.2025Novrəs İmanla Ayrım Əhmədin ikinci deyişməsi
18.06.2025BİR SÖZÜN SEMANTİKASI VƏ YA “AŞIĞIN QURBAN ÖLDÜRMƏSİ”
11.06.2025QAİ - Basarkeçər İcması adından təbrik edir, cansağlığı və yeni uğurlar arzulayırıq.
11.06.2025Naxçıvan Kikboksinq İdman Klubunun açıq birinciliyi keçirilib
04.06.2025“Qərbi Azərbaycan Kuboku” uğrunda II minifutbol çempionatının açılış mərasimi keçirilib
02.06.2025Prezident: "İrəvan qazılığının fəaliyyətinin bərpası tarixi ədalətin təmin olunmasıdır"
26.05.2025Professor Mahirə Hüseynova ermənilərə cavab verdi - FOTO
22.05.2025Ulu Öndərin adı Azərbaycan tarixinə qızıl hərflərlə yazılıb ŞƏRH
10.05.2025ADNSU-da “Heydər Əliyev və Azərbaycanın Suverenlik Yolu” mövzusunda tədbir keçirilib
08.05.2025İkinci Dünya savaşında Pəmbək azərbaycanlılarının iştirakı yeni informasiyalar işığında
07.05.2025Aşıq Ələsgər xalq dilinin ədəbi dilimizə çevrilməsi missiyasının “nidasını qoydu”.
06.05.2025Aşıq Ələsgərin yaradıcılığında qadın obrazlarına elmi baxış...
26.04.2025Qərbi Azərbaycan Araşdırmalar Mərkəzi və Filologiya fakültəsinin birgə təşkilatçılığı ilə “Konstitusiya və Suverenlik İli” çərçivəsində “Qədim yurd yerlərimiz, söykökümüz – Aşıq Ələsgər” adlı tədbir keçirilib.
24.04.2025Ömürlərə bəzək və töhfə verən ömrünüz bərəkətli olsun!
01.04.2025Bakı qırğınları Mart soyqırımının kulminasiya nöqtəsi idi, amma sonu deyildi
31.03.2025Kəlbəcərdə "Novruz" adətləri
19.03.2025Suraxanıda Novruz bayramı təntənəli qeyd olunub
18.03.202517 mart 2025-ci ildə ADA Universiteti və Qərbi Azərbaycan İcmasının Gənclər Şurasının birgə təşkilatçılığı ilə “Qərbi Azərbaycan mövzusu 100 ildə ” adlı dəyirmi masa keçirilib.
17.03.2025FƏDAKAR ELM VƏ İNSANLIQ MÜCƏSSƏMƏSİ
14.03.2025Əhliman Əmiraslanov: Qərbi Azərbaycan məsələsində əsl ədalətin bərpa olunacağına əminik
11.03.2025FİTRİ İSTEDAD SAHİBİ
08.03.2025Azərbaycan Yazıçılar Birliyində “Adım Ələsgərdi…” kitabının təqdimatı olub
07.03.2025XOCALIYA ƏDALƏT!
26.02.2025Balaxanıda bir əsrlik tarixi olan neft quyusuna “ADNSU-100” adı verilib.
20.02.2025“Tariximizin işığında - Qərbi Azərbaycanın izi ilə”
16.02.2025Gənc vətənpərvər Pensilvaniya Universitetində
16.02.2025Şair-publisist Yusif Nəğməkarın “Ələsgər zirvəsi” kitabının təqdimat mərasimi iştirakçılarına!
13.02.2025Sənin görüşünə sürünə-sürünə də olsa gələrəm, Göyçəm
12.02.2025Paşinyan unudur ki...
11.02.2025ATALARIN YOLU OĞULLARIN YOLUDUR
10.02.2025...yazmasam, gələcəyimizin işığını sönməyə qoymayacaq gənclik məni bağışlamaz.
06.02.2025Gənclər Günü münasibətilə “Qərbi Azərbaycana qayıdış” mövzusunda tədbir təşkil edilib
01.02.2025MƏŞƏDİ QASIMIN ŞƏHİD NƏTİCƏSİ
01.02.2025GÖYÇƏ MAHALI, BASARKEÇƏR RAYONU BALA MƏZRƏ KƏNDİNİN QISA TARİXİ
30.01.2025BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN - ŞAHMALI QASIM OĞLU QURBANOV
28.01.2025Şirazi İbrahimov Basarkeçər gəncləri tərəfindən “GƏNCLƏRİN DOSTU” adına layiq görüldü.
27.01.2025Mükafat qalibi: "Daha çox gənci elmi fəaliyyətə cəlb edəcəyik"
26.01.2025Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Şəhidlər xiyabanında 20 Yanvar şəhidlərinin əziz xatirəsini yad edib.
20.01.2025Aşıq Nəcəfin övladları necə qətlə yetirildi?
19.01.2025Qərbi Azərbaycan gənclərinin birliyi tarixi torpaqlarımıza qayıdışın gələcəyinə atılan güclü təməldir
17.01.2025Gümrü avtovağzalı, siyasi büro və 35 qəpiklik daraq - Hikmət Babaoğlu yazır
16.01.2025GÜCLÜ DÖVLƏT
11.01.2025Qərbi azərbaycanlıların doğma yurdlarına qayıtması dayanaqlı sülhün təminatıdır
11.01.2025AŞIQ ƏLƏSGƏR FENOMENİNƏ YENİ POETİK BAXIŞ
11.01.2025
"Yeni dünya düzəninin formalaşmasına Azərbaycanın öz strateji baxışı var"- MÜSAHİBƏ
Ter-Petrosyanın açıq etirafları məhkəmə araşdırması üçün təkzibolunmaz faktlardır ŞƏRH
08.01.2025