“Kürmük” kilsəsində ildə iki dəfə yerli əhali tərəfindən qeyd edilən bayramın xristianlıq və gürcülərlə heç bir əlaqəsi yoxdur.
Qədim dövrlərdən müxtəlif mədəniyyətlərin və dinlərin formalaşdığı Azərbaycan spesifik, rəngarəng, zəngin mədəni irsə sahibdir. Azərbaycan mədəni irsinin, islama qədərki inancların izlərinin üzə çıxarılmasında Azərbaycan tarixinin ən mühim mərhələlərindən birini təşkil edən Qafqaz Albaniyası dövrü xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
Azərbaycanlıların mənəvi irsini təşkil edən alban mədəniyyəti tarixin zaman çərçivəsində müəyyən transformasiyaya uğrasa da, bu mədəniyyətin zəngin və qədim ənənələrinin izləri azərbaycanlıların tarixi abidələrində, mərasim ayinlərində, xalq inanclarında indiyədək öz canlılığını qoruya bilib. Qax rayonunda Kürmük məbədi kimi alban dövründən qalma qədim inanc yerlərini istər xristianlar, istərsə də müsəlmanlar eyni dərəcədə inanaraq ziyarət edirlər. Belə inanc yerlərində dinlərin sinkretizmi müxtəlif formalarda müşahidə edilməkdədir.
Tarixçi Məcid Mehrani bu yerin tarixi haqqında danışıb: " Gördüyünüz bu ərazilər Alazan-Həftəran vadisi deyilən görkəmli bir yerdir. Burada yerləşən abidənin tarixi heç bir xristianlığa, müsəlmanlığa, islama aidiyyatı olmayan bir dövrdür. Çünki xristianlığın mövcud olduğu dövr cəmi 2 min ildir. Lakin biz dediyimiz 3-5 min il əvvələ isə bunların heç birinə aidiyyatı yox idi. Lakin insanlar o vaxt da burada toplanırdılar. May ayında əkinçilik işlərinin başa çatmasını, noyabr ayında isə, məhsul yığımının başa çatmasını qeyd edərdilər. Və buna görə bütün bura gələn xalqlar özlərinin hər bir məhsul payından, mübarək payından bura gətirərək, bayramlıq ərəfəsi üçün istifadə etməyə şərait yaradardılar ki, hər kəsin öz məhsulundan qoy burada olan digər qonaqlar istifadə etsinlər və xeyir-dua versinlər. Lakin bu gözəl ərazinin, bu müqəddəs bayramlıq adətlərini sonralar siyasi məqsədlər üçün çox çirkinləşdiriblər. Sasanilər dövründə bu ərazilər işğal olunub və Alban dövləti olaraq Sasanilərin tabeliyində olduğu dövrdə atəşpərəstliyə sitayiş ediblər. Atəşpərəstliyə sitayiş olunduğu vaxtda burada bir başqa cür abidə olub. Sonra burada xristianlıq qəbul olunmağa başlayıb, alban katolikosluğu yaranıb. Bu katolikosluq yarandığı dövrdə burada bir Alban məbədi olub. Və nəticədə buranı Alban kilsəsi kimi qəbul ediblər. Lakin 1828-ci il "Türkmənçay müqaviləsi"ndən sonra, 1836-cı ildə Alban katolikosluğu bu ölkə ərazisində ləğv olunub və qadağan edilib. Katolikosluğun ləğv olunması ilə 1837-ci ildən etibarən bu abidə pravoslav kilsəsinə xidmət edirdi. Lakin keçmişdə icra olunan adətlər, ayinlər qalmaqda idi."
Tarixçi "Kürmük" kilsəsində ildə iki dəfə yerli əhali tərəfindən qeyd edilən bayramın xristianlıq və gürcülərlə bir əlaqəsi olmadığını da qeyd edib: "Əgər doğrudan da, tutaq ki, hər il mayın 6-sı dırnaqarası "Georgiyevski kilsə"yə görə, mərasim günüdürsə, niyə görəsən həmin gün Telavidə, Kutaisidə, Tbilisidə və başqa yerlərdəki kilsələrdə bayram edilmir? Amma 6 may, 23 noyabr aylarında məhz bu kilsənin ətrafında bayram edirlər. Yox əgər həmin gün gürcülərin bayramıdırsa, qoy Gürcüstan ərazisində də eyni bayramları görək və fikirləşək ki, bu ərazidə olan bayramların onlara da aidiyyatı var. Yox məhz bu əraziyə toplaşırlarsa, deməli, bunun pravoslavlığa dəxli yoxdur, söhbət tarixi 3-5 min il əvvələ gedib çıxan adətlərinin başqa ad altında yaşadılmasından gedir. Elə eyni məqsədlə də bu günü bayram edirlər. Sadəcə bəziləri bu bayramlardan çirkin siyasi məqsədlər üçün istifadə etməyə çalışırlar."
Məcid Mehrani "Kürmük" abidəsinin yaxınlığında yerləşən iri qara daşın sirrini də açıqlayıb: "Ən gözəl abidələrdən biri də bu iri daşdır. Əsl həqiqət sonradan tikilən binada yox, bu daşdadır. Bu daş üzərində bir dəlik vardı.
Minlərlə insan ora inamla dəmir pullar salır, diləklər diləyirdilər. Buradan baxanda Gəncə ərazisinədək Alazan-Həftəran vadisinin görünməyən yeri yoxdur. Həmin nöqtələrdən burada yanan, şölələnən alov görünməkdədir. Bura çağırış üçün ən gözəl, ən ideal bir nöqtədir. Belə bir müqəddəs əraziyə olan inam isə insanların bura toplanışı, çağırışı üçün ən gözəl vasitələrdən biri idi. İnsanlar burada məbədin kim tərəfindən, hansı dövlət və ya tayfa tərəfindən idarə olunmasına baxmayaraq, çağırış nöqtəsi kimi gəliblər, bayramlara toplaşıblar."
Qeyd edək ki, bu qara daşla bağlı yerli ingiloylar (Stalinin hakimiyyəti illərindən sonra onlara gürcü deyilir. Lakin onların Qafqaz Albaniyasında yaşayan yerli xalqlardan biri olduğu bilinməkdədir-red.) arasında əfsanələr dolaşır. Əfsanəyə görə, Qurucu Davidin (IV David - 1073-1125) zamanına aid xəzinə bu qara daşın altında yerləşir. Gürcüstan çariçası Tamara (1166-1213) isə öz vəsiyyətinə uyğun olaraq bu müqəddəs daşın olduğu dağda qızıl tabut içində dəfn edilib. Bu əfsanələrdən yola çıxan həvəskar xəzinəaxtaranlar indiyə qədər orada heç nə tapa bilməyiblər. Sovet dövründə bu dağ dövlət tərəfindən xüsusi olaraq nəzarətdə saxlanılırdı./Sputnik/
Şahpəri Abbasova
16 mart 2024-cü ildə Qərbi Azərbaycan İcmasında Gənclər Şurasının üzvləri ilə görüş keçirilib.
16.03.2024Niyə məhz Qurbani?
04.03.2024Meşəli kəndində ailəsi qətlə yetirilən qadın: “Atamı diri-diri yandırdılar, anamı, bacımı güllələdilər” - FOTO
26.02.2024Milli düşmənçiliyə qarşı etiraz səsini ucaldan ŞƏXSİYYƏT – FOTOLAR
24.02.2024Qərbi Azərbaycanın rayonları və kəndləri üzrə icma sədrləri və Azərbaycan Respublikasının ərazi vahidləri üzrə nümayəndələrinin 1-ci toplantısı keçirilib
24.02.2024Qərbi Azərbaycan kəndləri – Cıvıxlı
21.02.2024Pəmbək. (Göldək)
21.02.2024BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN - QURBANOV ELŞƏN MAHMUD OĞLU
17.02.2024Prezidentin andiçmə nitqi: inkişafın yeni “yol xəritəsi”
16.02.2024BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN YAZIÇI, PUBLİSİST QƏDİR ASLAN
Qərbi Azərbaycan İcmasında Basarkeçər rayonunun alimləri ilə görüş keçirilib.
12.02.2024QOŞABULAQ
06.02.2024DƏDƏ ƏLƏSGƏRİN 60 YAŞLI MÜRİDİ
16.01.2024DƏDƏ ƏLƏSGƏR SEVDALI İŞ ADAMI
15.01.202460 YAŞIN MÜBARƏK!
15.01.2024AŞIQ İSLAM YUSİFOV
(1893-1968)
Milli dövlətçilik tariximizin məğrur lideri
28.12.2023Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə "Qərbi Azərbaycan yolunda" adlı konfrans keçirilir - FOTOLAR
28.12.2023GÖYÇƏ MAHALI, BASARKEÇƏR RAYONU. BALA MƏZRƏ KƏNDİNİN QISA TARİXİ
27.12.2023AZƏRBAYCAN AŞIQ POEZIYASININ GÖRKƏMLİ NÜMAYƏNDƏLƏRİNDƏN BİRİ ŞAİR, USTAD AŞIQ NÖVRƏS İMANIN 120 İLLİK YUBİLEY TƏDBİRİ KEÇİRİLİB
26.12.2023İLAHİ EŞQİN TƏRCÜMANI
24.12.2023Müzəffər Ali Baş Komandan, Qarabağın Fatehi, sizi doğum günü münasibətilə təbrik edirk!
24.12.2023Həsən Xəyallının şeirlərində dini məqamlar. “Qıfılbənd”in təhlili
21.12.2023BÖYÜK MƏZRƏ - GÖYÇƏ MAHALI
10.12.2023Dekabrın 7-də Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının Vəcihə Səmədova adına Sərgi Salonunda Qərbi Azərbaycan əsilli rəssamların əsərlərindən ibarət sərgi açılıb.
07.12.2023Tanınmış hərbi ekspert Telman Qasımov İrəvana səfər edib.
05.12.2023HƏYATDA ÖZÜMÜ XOŞBƏXT ADAM HESAB EDİRƏM Ki, HEYDƏR ƏLİYEVLƏ BİRGƏ İŞLƏDİM
04.12.2023AMEA müxbir üzvü, Basarkeçər rayon icma sədri, professor Nuru Bayramov İnönü Universitetinin “Fəxri Doktoru” seçilib - FOTOLAR.
03.12.2023Bax, biz Göyçə torpağındayıq...
29.11.2023BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİNDƏ “Qərbi Azərbaycanda türk müsəlman abidələrinin erməni vandallığına məruz qalması” mövzusunda elmi seminar keçirilib - FOTOLAR
25.11.2023SƏHRADA YALQIZLIQ
25.11.2023Azərbaycanda ilk dəfə “Qərbi Azərbaycana qayıdış” festival-konqres keçirilir FOTO
23.11.2023İcma: Paşinyan hökumətindən azərbaycanlıların Ermənistanda öz dədə-baba yurdlarına qayıdış hüququnu tanımasını gözləyirik
21.11.2023“Azərbaycan Bayrağı” ordeni və “Vətən uğrunda” medalı ilə təltif olunan - MÜBARİZ QULUYEV BABACAN KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ-FOTOLAR
14.11.2023Xankəndi şəhərində Vətən müharibəsində əldə edilən Zəfərin üçüncü ildönümünə həsr olunan hərbi parad keçirilib
08.11.2023Qərbi Azərbaycan İcmasının Basarkeçər rayonu Dərə kənd sakinləri və Dərəli kökənli gənclərlə görüşü keçirilib.
07.11.2023Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə
31.10.2023"Azərbaycanlılara qarşı nifrət cinayətləri və nifrət nitqi" hesabatının təqdimatı ilə bağlı konfrans keçirilib.
30.10.2023Oktyabrın 27-də Qərbi Azərbaycan İcmasında (QAİ) “Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə” kitabının təqdimatı keçirilib.
28.10.2023“Oğul” filminin rejissoru: “Erməni hərbçilərdən biri Natiqin cəsurluğunu etiraf etdi” - MÜSAHİBƏ
26.10.2023Nərimanlı gəncləri ilə görüş keçirilib - FOTOLAR
24.10.2023TANINMIŞ ALİM, İSTEDADLI ŞAİR-PUBLİSİST - RAMİZ HƏSƏNLİ ŞİŞQAYA KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ
21.10.2023Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş “Qüdrətdən səngərli, qalalı dağlar” adlı konsert proqramı keçirilib.
21.10.2023Erməni dostunun azərbaycanlı yazıçıya hər il yazdığı mesaj: “Axırda...” – Müsahibə
17.10.2023Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevə
Qərbi Azərbaycan İcmasının TƏBRİKİ
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev oktyabrın 15-də Xankəndi şəhərində Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağını ucaldıb və çıxış edib.
15.10.2023"News.ru" informasiya agentliyi “Səbir və uzaqgörənlik: İlham Əliyev ölkənin ərazi bütövlüyünün bərpası missiyasını necə yerinə yetirdi” adlı məqalə dərc edib.
15.10.2023Mərhəmlik və mərhəmət nümunəsi
09.10.2023Qərbi Azərbaycan İcmasında Basarkeçər rayon icmasının üzvləri ilə görüş keçirilib
07.10.2023TÜRK DÜÇÜNCƏSİ ELMİ VƏ BƏDİİ MÜSTƏVİDƏ
05.10.2023