“Kürmük” kilsəsində ildə iki dəfə yerli əhali tərəfindən qeyd edilən bayramın xristianlıq və gürcülərlə heç bir əlaqəsi yoxdur.
Qədim dövrlərdən müxtəlif mədəniyyətlərin və dinlərin formalaşdığı Azərbaycan spesifik, rəngarəng, zəngin mədəni irsə sahibdir. Azərbaycan mədəni irsinin, islama qədərki inancların izlərinin üzə çıxarılmasında Azərbaycan tarixinin ən mühim mərhələlərindən birini təşkil edən Qafqaz Albaniyası dövrü xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
Azərbaycanlıların mənəvi irsini təşkil edən alban mədəniyyəti tarixin zaman çərçivəsində müəyyən transformasiyaya uğrasa da, bu mədəniyyətin zəngin və qədim ənənələrinin izləri azərbaycanlıların tarixi abidələrində, mərasim ayinlərində, xalq inanclarında indiyədək öz canlılığını qoruya bilib. Qax rayonunda Kürmük məbədi kimi alban dövründən qalma qədim inanc yerlərini istər xristianlar, istərsə də müsəlmanlar eyni dərəcədə inanaraq ziyarət edirlər. Belə inanc yerlərində dinlərin sinkretizmi müxtəlif formalarda müşahidə edilməkdədir.
Tarixçi Məcid Mehrani bu yerin tarixi haqqında danışıb: " Gördüyünüz bu ərazilər Alazan-Həftəran vadisi deyilən görkəmli bir yerdir. Burada yerləşən abidənin tarixi heç bir xristianlığa, müsəlmanlığa, islama aidiyyatı olmayan bir dövrdür. Çünki xristianlığın mövcud olduğu dövr cəmi 2 min ildir. Lakin biz dediyimiz 3-5 min il əvvələ isə bunların heç birinə aidiyyatı yox idi. Lakin insanlar o vaxt da burada toplanırdılar. May ayında əkinçilik işlərinin başa çatmasını, noyabr ayında isə, məhsul yığımının başa çatmasını qeyd edərdilər. Və buna görə bütün bura gələn xalqlar özlərinin hər bir məhsul payından, mübarək payından bura gətirərək, bayramlıq ərəfəsi üçün istifadə etməyə şərait yaradardılar ki, hər kəsin öz məhsulundan qoy burada olan digər qonaqlar istifadə etsinlər və xeyir-dua versinlər. Lakin bu gözəl ərazinin, bu müqəddəs bayramlıq adətlərini sonralar siyasi məqsədlər üçün çox çirkinləşdiriblər. Sasanilər dövründə bu ərazilər işğal olunub və Alban dövləti olaraq Sasanilərin tabeliyində olduğu dövrdə atəşpərəstliyə sitayiş ediblər. Atəşpərəstliyə sitayiş olunduğu vaxtda burada bir başqa cür abidə olub. Sonra burada xristianlıq qəbul olunmağa başlayıb, alban katolikosluğu yaranıb. Bu katolikosluq yarandığı dövrdə burada bir Alban məbədi olub. Və nəticədə buranı Alban kilsəsi kimi qəbul ediblər. Lakin 1828-ci il "Türkmənçay müqaviləsi"ndən sonra, 1836-cı ildə Alban katolikosluğu bu ölkə ərazisində ləğv olunub və qadağan edilib. Katolikosluğun ləğv olunması ilə 1837-ci ildən etibarən bu abidə pravoslav kilsəsinə xidmət edirdi. Lakin keçmişdə icra olunan adətlər, ayinlər qalmaqda idi."
Tarixçi "Kürmük" kilsəsində ildə iki dəfə yerli əhali tərəfindən qeyd edilən bayramın xristianlıq və gürcülərlə bir əlaqəsi olmadığını da qeyd edib: "Əgər doğrudan da, tutaq ki, hər il mayın 6-sı dırnaqarası "Georgiyevski kilsə"yə görə, mərasim günüdürsə, niyə görəsən həmin gün Telavidə, Kutaisidə, Tbilisidə və başqa yerlərdəki kilsələrdə bayram edilmir? Amma 6 may, 23 noyabr aylarında məhz bu kilsənin ətrafında bayram edirlər. Yox əgər həmin gün gürcülərin bayramıdırsa, qoy Gürcüstan ərazisində də eyni bayramları görək və fikirləşək ki, bu ərazidə olan bayramların onlara da aidiyyatı var. Yox məhz bu əraziyə toplaşırlarsa, deməli, bunun pravoslavlığa dəxli yoxdur, söhbət tarixi 3-5 min il əvvələ gedib çıxan adətlərinin başqa ad altında yaşadılmasından gedir. Elə eyni məqsədlə də bu günü bayram edirlər. Sadəcə bəziləri bu bayramlardan çirkin siyasi məqsədlər üçün istifadə etməyə çalışırlar."
Məcid Mehrani "Kürmük" abidəsinin yaxınlığında yerləşən iri qara daşın sirrini də açıqlayıb: "Ən gözəl abidələrdən biri də bu iri daşdır. Əsl həqiqət sonradan tikilən binada yox, bu daşdadır. Bu daş üzərində bir dəlik vardı.
Minlərlə insan ora inamla dəmir pullar salır, diləklər diləyirdilər. Buradan baxanda Gəncə ərazisinədək Alazan-Həftəran vadisinin görünməyən yeri yoxdur. Həmin nöqtələrdən burada yanan, şölələnən alov görünməkdədir. Bura çağırış üçün ən gözəl, ən ideal bir nöqtədir. Belə bir müqəddəs əraziyə olan inam isə insanların bura toplanışı, çağırışı üçün ən gözəl vasitələrdən biri idi. İnsanlar burada məbədin kim tərəfindən, hansı dövlət və ya tayfa tərəfindən idarə olunmasına baxmayaraq, çağırış nöqtəsi kimi gəliblər, bayramlara toplaşıblar."
Qeyd edək ki, bu qara daşla bağlı yerli ingiloylar (Stalinin hakimiyyəti illərindən sonra onlara gürcü deyilir. Lakin onların Qafqaz Albaniyasında yaşayan yerli xalqlardan biri olduğu bilinməkdədir-red.) arasında əfsanələr dolaşır. Əfsanəyə görə, Qurucu Davidin (IV David - 1073-1125) zamanına aid xəzinə bu qara daşın altında yerləşir. Gürcüstan çariçası Tamara (1166-1213) isə öz vəsiyyətinə uyğun olaraq bu müqəddəs daşın olduğu dağda qızıl tabut içində dəfn edilib. Bu əfsanələrdən yola çıxan həvəskar xəzinəaxtaranlar indiyə qədər orada heç nə tapa bilməyiblər. Sovet dövründə bu dağ dövlət tərəfindən xüsusi olaraq nəzarətdə saxlanılırdı./Sputnik/
Şahpəri Abbasova
İslam Ələsgərli – 100
23.06.2025Gürcüstanda azərbaycanlı alimin elmi araşdırmalarından bəhs edən məqalə dərc olunub
20.06.2025Novrəs İmanla Ayrım Əhmədin ikinci deyişməsi
18.06.2025BİR SÖZÜN SEMANTİKASI VƏ YA “AŞIĞIN QURBAN ÖLDÜRMƏSİ”
11.06.2025QAİ - Basarkeçər İcması adından təbrik edir, cansağlığı və yeni uğurlar arzulayırıq.
11.06.2025Naxçıvan Kikboksinq İdman Klubunun açıq birinciliyi keçirilib
04.06.2025“Qərbi Azərbaycan Kuboku” uğrunda II minifutbol çempionatının açılış mərasimi keçirilib
02.06.2025Prezident: "İrəvan qazılığının fəaliyyətinin bərpası tarixi ədalətin təmin olunmasıdır"
26.05.2025Professor Mahirə Hüseynova ermənilərə cavab verdi - FOTO
22.05.2025Ulu Öndərin adı Azərbaycan tarixinə qızıl hərflərlə yazılıb ŞƏRH
10.05.2025ADNSU-da “Heydər Əliyev və Azərbaycanın Suverenlik Yolu” mövzusunda tədbir keçirilib
08.05.2025İkinci Dünya savaşında Pəmbək azərbaycanlılarının iştirakı yeni informasiyalar işığında
07.05.2025Aşıq Ələsgər xalq dilinin ədəbi dilimizə çevrilməsi missiyasının “nidasını qoydu”.
06.05.2025Aşıq Ələsgərin yaradıcılığında qadın obrazlarına elmi baxış...
26.04.2025Qərbi Azərbaycan Araşdırmalar Mərkəzi və Filologiya fakültəsinin birgə təşkilatçılığı ilə “Konstitusiya və Suverenlik İli” çərçivəsində “Qədim yurd yerlərimiz, söykökümüz – Aşıq Ələsgər” adlı tədbir keçirilib.
24.04.2025Ömürlərə bəzək və töhfə verən ömrünüz bərəkətli olsun!
01.04.2025Bakı qırğınları Mart soyqırımının kulminasiya nöqtəsi idi, amma sonu deyildi
31.03.2025Kəlbəcərdə "Novruz" adətləri
19.03.2025Suraxanıda Novruz bayramı təntənəli qeyd olunub
18.03.202517 mart 2025-ci ildə ADA Universiteti və Qərbi Azərbaycan İcmasının Gənclər Şurasının birgə təşkilatçılığı ilə “Qərbi Azərbaycan mövzusu 100 ildə ” adlı dəyirmi masa keçirilib.
17.03.2025FƏDAKAR ELM VƏ İNSANLIQ MÜCƏSSƏMƏSİ
14.03.2025Əhliman Əmiraslanov: Qərbi Azərbaycan məsələsində əsl ədalətin bərpa olunacağına əminik
11.03.2025FİTRİ İSTEDAD SAHİBİ
08.03.2025Azərbaycan Yazıçılar Birliyində “Adım Ələsgərdi…” kitabının təqdimatı olub
07.03.2025XOCALIYA ƏDALƏT!
26.02.2025Balaxanıda bir əsrlik tarixi olan neft quyusuna “ADNSU-100” adı verilib.
20.02.2025“Tariximizin işığında - Qərbi Azərbaycanın izi ilə”
16.02.2025Gənc vətənpərvər Pensilvaniya Universitetində
16.02.2025Şair-publisist Yusif Nəğməkarın “Ələsgər zirvəsi” kitabının təqdimat mərasimi iştirakçılarına!
13.02.2025Sənin görüşünə sürünə-sürünə də olsa gələrəm, Göyçəm
12.02.2025Paşinyan unudur ki...
11.02.2025ATALARIN YOLU OĞULLARIN YOLUDUR
10.02.2025...yazmasam, gələcəyimizin işığını sönməyə qoymayacaq gənclik məni bağışlamaz.
06.02.2025Gənclər Günü münasibətilə “Qərbi Azərbaycana qayıdış” mövzusunda tədbir təşkil edilib
01.02.2025MƏŞƏDİ QASIMIN ŞƏHİD NƏTİCƏSİ
01.02.2025GÖYÇƏ MAHALI, BASARKEÇƏR RAYONU BALA MƏZRƏ KƏNDİNİN QISA TARİXİ
30.01.2025BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN - ŞAHMALI QASIM OĞLU QURBANOV
28.01.2025Şirazi İbrahimov Basarkeçər gəncləri tərəfindən “GƏNCLƏRİN DOSTU” adına layiq görüldü.
27.01.2025Mükafat qalibi: "Daha çox gənci elmi fəaliyyətə cəlb edəcəyik"
26.01.2025Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Şəhidlər xiyabanında 20 Yanvar şəhidlərinin əziz xatirəsini yad edib.
20.01.2025Aşıq Nəcəfin övladları necə qətlə yetirildi?
19.01.2025Qərbi Azərbaycan gənclərinin birliyi tarixi torpaqlarımıza qayıdışın gələcəyinə atılan güclü təməldir
17.01.2025Gümrü avtovağzalı, siyasi büro və 35 qəpiklik daraq - Hikmət Babaoğlu yazır
16.01.2025GÜCLÜ DÖVLƏT
11.01.2025Qərbi azərbaycanlıların doğma yurdlarına qayıtması dayanaqlı sülhün təminatıdır
11.01.2025AŞIQ ƏLƏSGƏR FENOMENİNƏ YENİ POETİK BAXIŞ
11.01.2025
"Yeni dünya düzəninin formalaşmasına Azərbaycanın öz strateji baxışı var"- MÜSAHİBƏ
Ter-Petrosyanın açıq etirafları məhkəmə araşdırması üçün təkzibolunmaz faktlardır ŞƏRH
08.01.2025Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin Qərbi Azərbaycana Qayıdış üzrə Təşəbbüs Qrupunun Bəyanatı
08.01.2025Qərbi Azərbaycan İcması Prezident İlham Əliyevin Qərbi azərbaycanlılarla bağlı fikirlərinə dair bəyanat yayıb
08.01.2025