“Qara qutu” nun sirri nədədir? - ARAŞDIRMA

18:17 / 17.01.2020
Baxılıb: 2886

“Qara qutu” əslində qırmızı imiş.

Təyyarə qəzalarının səbəblərinin araşdırılması uzun müddət problem hesab edilib. Çoxsaylı insan tələfatına səbəb olan qəzaların nə səbəbdən baş verməsi hər zaman maraq doğurub. Bu sahədə mütəxəssislərə kömək edən “Qara qutu”-lar və onların yaranma tarixi olduqca maraq kəsb edir.

“Qara qutu”- nun yaranması tarixi və istifadə qaydaları haqqında araşdırmanı təqdim edirik.

İlk olaraq “qara qutu” nədir və nə məqsədlə istifadə olunur sualından başlayaq.

“Qara qutu” içərisində maqnit lenti olan, sərt örtüyə malik, silindi şəkilli bir cihazdır. Onlar əsasən təyyarələrin quyruq hissələrinə yerləşdirilir. “Qara qutu”-nun tarixçəsi də maraqlıdır. Bu ideya fransız alimləri François Hussenot və Paul Beaudouin-a aiddir. Onlar hələ 1939-cu ildə bu ideyanı irəli sürülüb. Çoxlarında belə bir sual yaranır.

Niyə məhz qara qutu?

Bunun da çox maraqlı tarixçəsi var. İlk vaxtlar düzəldilən “qara qutu”-ların üzərində, içərisində olan maqnit lenti işıqdan qorunmaq üçün qutunun üzərinə qara rəngli örtük çəkilirdi. Həmçinin, bu qutu bir növ özündə məxfi və sirli materialları daşıdığı üçün yaradılan zaman ona belə ad verilib. “Qara qutu” özündə bəd xəbərləri daşıdığı üçün mütəxəssislər onu bu cür adlandırıb. Əslində, onların rəngləri ya qırmızı, ya da narıncı olur. Bu rənglərin də seçilməsinə səbəb qəzalar zamanı qaranlıq meşəlikdən, yaxud dənizin dibindən şəffaf rəngli qutuları tapmaq daha asan olmasıdır.

Bəs bu ideya kimə məxsusdur?

İlk dəfə hansı xalq bu qutudan istifadə edib?

1953-cü ildə Britaniyaya məxsus sərnişin təyyarəsinin qəzaya uğraması böyük səs-küyə səbəb olur. Bu qəza dünya çapında ilk iri həcmli qəza idi. Tələfat da çox idi. O zaman Britaniya höküməti qəzanın səbələrini ciddi şəkildə araşdırmağı qarşısına məqsəd qoyur. Bu səbəbdən də digər ölkələrin mütəxəssisləri də istintaqa cəlb edilir. Bu işin istintaqında mütəxəssis kimi Avstaliyalı alim Devid Uоrren-də iştirak edir. O, ilk dəfə qəzanın nə səbəbdən baş verdiyini araşdırmaq məqsədi ilə sərnişin salonlarında səsləri qeydə alan cihazın quraşdırılmasını təklif edir və bu istiqamətlərdə işlərə başlayır. Artıq 1956- cı ildə ilk “qara qutu” hazır idi. 1960- cı ildən Avstraliya təyyarələrində ilk “qara qutu”lar quraşdırıldı və qoruyucu kostyumlar sərnişinlərə verildi. Bu sürətlə digər ölkələrə də yayıldı.

Avstraliya dünyada bunu qanun kimi ilk qəbul edən ölkə olaraq tarixə düşdü. Əvvəllər “qara qutu”-lar təyyarələrin quyruq hissələrində quraşdırılırdı. Sonralar isə kabinlərə də cihazlar quraşdırıldı. Ancaq bu özünü doğrultmadı. Çünki, qəza zamanı qara qutu daha çox deformasiyaya məruz qalırdı. Buna görə də ən əlverişli yer kimi təyyarənin quyruq hissəsi seçildi. Əvvəllər qutular qara rəngdə idi. Ancaq bu qəzadan sonra “Qara qutu” nun tapılmasına çətinlik yaradırdı. Çünki, su altında, yaxud qaranlıq məkanda qara rəngi seçmək çətin idi. Bu görə, sonrakı illərdə qutunun rəngi narıncı və qırmızı rəngə boyandı.Çünki, bu rənglər daha tez gözə görünürdü.

“Qara qutu” nun texniki keyfiyyətləri də maraq doğurur. Yüksək qəzada qutuların zədə almaması üçün onun üzəri yüksək zərbəyə davamlı titandan və poladdan hazırlanır. Həmçinin qutunun daxili hissəsinə xüsusi maddə də əlavə olunur. Bu qəza zamanı alışmanın qarşısını almaq məqsədi daşıyır.

"Qara qutu" bu qədər möhkəm materialdan hazırlanırsa, niyə təyyarə özü tamamilə bu materialdan hazırlanmır?

Təyyarələrin rahat şəkildə havada qala bilmələri, uzun məsafələri az yanacaqla qət etmələri, mümkün qədər yüngül materialdan hazırlanmış olmalarına bağlıdır. Bu materiallar, əsasən, alüminium və plastiktir. «Kokpit»dəki səsləri və uçuş məlumatlarını qeydə alan hər iki qutu paslanmayan poladdan hazırlanır. En və uzunluqları təxminən 25 santimetr, hündürlükləri 12-13 santimetrdir. Qutuların qalınlıqları isə 6-7 millimetr qədərdir. Qutular, həmçinin, istiliyə və yanğına qarşı davamlı olması üçün plastiklə örtülü maye köpük ilə də təchiz edilmişdirlər. Qutular o qədər möhkəmdirlər ki, dənizə düşmüş bir təyyarənin qutuları 7 il sonra çıxarılsa da, amma buna baxmayaraq qeydlər aydın olaraq dinlənilmişdir. Əvvəllər qutular qanadların birləşmə nöqtəsinə yaxın bir yerə qoyulurdu. Bu bölgə təyyarənin ən ağır qismi olduğundan eniş anında bu ağır parçalar qutuların üzərlərinə düşərək zərər verə bilirdilər. Sonralar qutular təyyarənin quyruq hissəsinə qoyulmağa başlanıldı. Təbii ki bu, təyyarənin quyruq hissəsindəki kreslolar insanlar üçün daha təhlükəsizdir mənasını verməz, ancaq bu yer qəza zamanı «qara qutu»ların təyyarənin qalıqlarından ən uzağa düşməsini təmin etməkdədir. İndiyə kimi qara qutuların köməkliyi ilə baş vermiş bir çox qəzaların səbəbləri açıqlanmışdır. Bu səbədən də bu gün bütün uçaq vasitələrində bu cihazdan istifadə edilir. (Femida.az)

Miri MƏCİDLİ 

 


Etiket:
Xəbərlər

16 mart 2024-cü ildə Qərbi Azərbaycan İcmasında Gənclər Şurasının üzvləri ilə görüş keçirilib.

16.03.2024

Niyə məhz Qurbani?

04.03.2024

Meşəli kəndində ailəsi qətlə yetirilən qadın: “Atamı diri-diri yandırdılar, anamı, bacımı güllələdilər” - FOTO

26.02.2024

Milli düşmənçiliyə qarşı etiraz səsini ucaldan ŞƏXSİYYƏT – FOTOLAR

24.02.2024

Qərbi Azərbaycanın rayonları və kəndləri üzrə icma sədrləri və Azərbaycan Respublikasının ərazi vahidləri üzrə nümayəndələrinin 1-ci toplantısı keçirilib

24.02.2024

Qərbi Azərbaycan kəndləri – Cıvıxlı

21.02.2024

Pəmbək. (Göldək)

21.02.2024

BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN - QURBANOV ELŞƏN MAHMUD OĞLU

17.02.2024

Prezidentin andiçmə nitqi: inkişafın yeni “yol xəritəsi”

16.02.2024

BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN YAZIÇI, PUBLİSİST QƏDİR ASLAN 
 

14.02.2024

Qərbi Azərbaycan İcmasında Basarkeçər rayonunun alimləri ilə görüş keçirilib.

12.02.2024

QOŞABULAQ

06.02.2024

DƏDƏ ƏLƏSGƏRİN 60 YAŞLI MÜRİDİ

16.01.2024

DƏDƏ ƏLƏSGƏR SEVDALI İŞ ADAMI

15.01.2024

60 YAŞIN MÜBARƏK!

15.01.2024

AŞIQ İSLAM YUSİFOV
(1893-1968)

12.01.2024

Milli dövlətçilik tariximizin məğrur lideri

28.12.2023

Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə "Qərbi Azərbaycan yolunda" adlı konfrans keçirilir - FOTOLAR

28.12.2023

GÖYÇƏ MAHALI, BASARKEÇƏR RAYONU. BALA MƏZRƏ KƏNDİNİN QISA TARİXİ

27.12.2023

AZƏRBAYCAN AŞIQ POEZIYASININ GÖRKƏMLİ NÜMAYƏNDƏLƏRİNDƏN BİRİ ŞAİR, USTAD AŞIQ NÖVRƏS İMANIN 120 İLLİK YUBİLEY TƏDBİRİ KEÇİRİLİB

26.12.2023

İLAHİ EŞQİN TƏRCÜMANI

24.12.2023

Müzəffər Ali Baş Komandan, Qarabağın Fatehi, sizi doğum günü münasibətilə təbrik edirk!

24.12.2023

Həsən Xəyallının şeirlərində dini məqamlar. “Qıfılbənd”in təhlili

21.12.2023

BÖYÜK MƏZRƏ - GÖYÇƏ MAHALI

10.12.2023

Dekabrın 7-də Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının Vəcihə Səmədova adına Sərgi Salonunda Qərbi Azərbaycan əsilli rəssamların əsərlərindən ibarət sərgi açılıb.

07.12.2023

Tanınmış hərbi ekspert Telman Qasımov İrəvana səfər edib.    

05.12.2023

HƏYATDA ÖZÜMÜ XOŞBƏXT ADAM HESAB EDİRƏM Ki, HEYDƏR ƏLİYEVLƏ BİRGƏ İŞLƏDİM

04.12.2023

AMEA müxbir üzvü, Basarkeçər rayon icma sədri, professor Nuru Bayramov İnönü Universitetinin “Fəxri Doktoru” seçilib - FOTOLAR.

03.12.2023

 Bax, biz Göyçə torpağındayıq...

29.11.2023

BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİNDƏ “Qərbi Azərbaycanda türk müsəlman abidələrinin erməni vandallığına məruz qalması” mövzusunda elmi seminar keçirilib - FOTOLAR

25.11.2023

SƏHRADA YALQIZLIQ

25.11.2023

Azərbaycanda ilk dəfə “Qərbi Azərbaycana qayıdış” festival-konqres keçirilir FOTO

23.11.2023

İcma: Paşinyan hökumətindən azərbaycanlıların Ermənistanda öz dədə-baba yurdlarına qayıdış hüququnu tanımasını gözləyirik

21.11.2023

“Azərbaycan Bayrağı” ordeni və “Vətən uğrunda” medalı ilə təltif olunan - MÜBARİZ QULUYEV BABACAN KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ-FOTOLAR

14.11.2023

Xankəndi şəhərində Vətən müharibəsində əldə edilən Zəfərin üçüncü ildönümünə həsr olunan hərbi parad keçirilib

08.11.2023

Qərbi Azərbaycan İcmasının Basarkeçər rayonu Dərə kənd sakinləri və Dərəli kökənli gənclərlə görüşü keçirilib.

07.11.2023

Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə

31.10.2023

"Azərbaycanlılara qarşı nifrət cinayətləri və nifrət nitqi" hesabatının təqdimatı ilə bağlı konfrans keçirilib.

30.10.2023

Oktyabrın 27-də Qərbi Azərbaycan İcmasında (QAİ) “Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə” kitabının təqdimatı keçirilib.

28.10.2023

“Oğul” filminin rejissoru: “Erməni hərbçilərdən biri Natiqin cəsurluğunu etiraf etdi” - MÜSAHİBƏ

26.10.2023

Nərimanlı gəncləri ilə görüş keçirilib - FOTOLAR

24.10.2023

TANINMIŞ ALİM, İSTEDADLI ŞAİR-PUBLİSİST - RAMİZ HƏSƏNLİ ŞİŞQAYA KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ

21.10.2023

Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş “Qüdrətdən səngərli, qalalı dağlar” adlı konsert proqramı keçirilib.

21.10.2023

Erməni dostunun azərbaycanlı yazıçıya hər il yazdığı mesaj: “Axırda...” – Müsahibə

17.10.2023

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevə
Qərbi Azərbaycan İcmasının TƏBRİKİ

17.10.2023

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev oktyabrın 15-də Xankəndi şəhərində Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağını ucaldıb və çıxış edib.

15.10.2023

"News.ru" informasiya agentliyi “Səbir və uzaqgörənlik: İlham Əliyev ölkənin ərazi bütövlüyünün bərpası missiyasını necə yerinə yetirdi” adlı məqalə dərc edib.

15.10.2023

Mərhəmlik və mərhəmət nümunəsi

09.10.2023

Qərbi Azərbaycan İcmasında Basarkeçər rayon icmasının üzvləri ilə görüş keçirilib

07.10.2023

TÜRK DÜÇÜNCƏSİ ELMİ VƏ BƏDİİ MÜSTƏVİDƏ

05.10.2023
Bütün xəbərlər