Rusiyada ermənilər 16 mart 1921-ci ildə imzalanmış Rusiya-Türkiyə müqaviləsinin denonsasiyası (ləğvi) üçün kampaniya başlayaraq, artıq mindən çox imza toplayıblar. Petisiyanın müəllifi Rostov-Dondan olan erməni Hamlet Qriqoryandır.
“Bu müqavilə daşıdığı siyasi yükə görə sovet dövründə və ondan sonra politoloqlar, tarixçilər tərəfindən ən az müzakirə edilən sənədlərdən biri olub. Halbuki, sənəd erməni və Rusiya maraqlarından baxanda Brest müqaviləsi, Cənubi Kuril adaları məsələsi, emosional yanaşılsa, hətta Alyaska və Krım mövzusu ilə müqayisə oluna bilər”,- deyə petisiyada bildirilir.
Daha sonra qeyd olunur ki, 1921-ci ilin 16 martında Moskvada Rus-Türk müqaviləsi imzalanıb: “Bu müqavilə ilə Ermənistanın 3 vilayəti Türkiyə və Azərbaycanın xeyrinə əlindən alınıb. Həmin ilin payızında Moskva müqaviləsinin əsasında Türkiyə, Ermənistan, Azərbaycan və Gürcüstan arasında Qars müqaviləsi imzalanır. Bu, Moskva müqaviləsinin qısaldılıb, redaktə olunmuş variantı idi. Müqaviləyə görə, Batum vilayəti Ermənistandan alınaraq, Gürcüstana, Qars, Surmalin və Ararat Türkiyəyə, Naxçıvan isə Azərbaycana verilir. Beləliklə, Ermənistanın hesabına Türkiyə, Azərbaycan və Gürcüstanın ərazisi böyüdülür”.
Tarixi həqiqətlərin təhrifi bununla bitmir. Petisiyada daha sonra qeyd olunur ki, Moskva müqaviləsinin Naxçıvanla bağlı üçüncü maddəsi “Üçüncü tərəfə verilmək hüququ olmadan” sözlərilə bitir və bu zaman “üçüncü tərəf” deyərkən İran nəzərdə tutulur. Lakin Qars müqaviləsində artıq bu ifadə yoxdur.
“1921-ci ilin payızında İran Güney Qafqazda Azərbaycan adlı dövlətin yaranmasından qıcıqlandığını gizlətmirdi. Çünki bu dövlət İranın eyniadlı türkdilli vilayətilə birləşməyə və onu sovet dövlətinin xeyrinə İrandan qoparmağa iddialı idi. İndiyə qədər də İranda bu ölkəni `Azərbaycan` adlandırmaq istəmirlər”,- daha sonra petisiyada qeyd olunub.
Bu petisiya faktik olaraq 3 dövlətə - Azərbaycan, Türkiyə və Gürcüstana ərazi iddiası irəli sürmək deməkdir. Bəs əslində tarixi həqiqət necədir?
Moskva müqaviləsində (Müqavilənin mətnini, məsələn, BURADAN oxumaq olar) deyilir ki, Türkiyə Batumun və ona yaxın ərazilərin üzərində Gürcüstana süzerenitetini tanıyır (II maddə); Naxçıvana gəlincə, bildirilir ki, orada “Azərbaycanın protektoratlığı altında avtonom ərazi yaradılır, bir şərtlə ki, Azərbaycan bu protektoratlığı üçüncü dövlətə güzəştə getməyəcək” (III maddə).
1921-ci ilin 13 oktyabrında imzalanmış Qars müqaviləsinin isə V maddəsində yazılıb: “Türkiyə hökuməti, Sovet Ermənistanı və Azərbaycanı hökumətləri razılığa gəlirlər ki, Naxçıvan vilayətində bu müqavilənin 3-cü əlavəsində müəyyən edilən sərhədlərdə Azərbaycanın himayəsi altında muxtar ərazi yaradır”. 6-cı maddədə Türkiyənin Batum şəhəri və limanı, Batum dairəsinin bir hissəsi üzərindəki suverenliyini Gürcüstana güzəştə getməsi şərti göstərilir.
Amma həmin ərazilərin BU MÜQAVİLƏLƏRƏ qədər Ermənistana məxsus olduğu fikri haradan çıxarıldı?
Tarixçi Vasif Qafarov AzVision.az-a bildirib ki, 1920-ci ilə qədər bu ərazilər Osmanlı imperiyasının tərkibində olub: “Qars 1918-ci ilin Brest-Litovsk müqaviləsinə əsasən Türkiyəyə verilib. 1918-ci ilin oktyabrında imzalanan Mudros sazişinə görə, türk qoşunları bölgədən çıxarılıb. Əvəzində Qars, Ərdahan, Batum ərazilərində Araz-Türk Respublikası yaradılıb. Naxçıvan da bu respublikanın tərkibinə daxil olunub. Yəni, bu ərazilər müqavilədən əvvəl və müqavilə dövründə Ermənistana məxsus olmayıb. Ümumiyyətlə Ermənistan yarandığı gündən bəri Qars, Ərdahan, Batum, Naxçıvan bu ölkənin tərkibində olmayıb. Bu ölkənin tərkibində olmayan bir ərazinin necə ondan alıb başqa dövlətə verə bilərlər? Bu, ermənilərin boş iddialarıdır ki, həmin ərazilər Ermənistanın olub. Əslində həmin ərazilər Ermənistanın iddia etdiyi ərazilərdir, tərkibində olan yox”.
Bəs ümumiyyətlə, petisiya yolu ilə hansısa müqavilənin ləğvini tələb etmək nə deməkdir? Hüquqi cəhətdən belə bir şey mümkün ola bilərmi?
Beynəlxalq hüquq üzrə mütəxəssis Fərhad Mirzəyev saytımıza açıqlamasında vurğulayıb ki, bunlar ermənilərin boş iddialardır: “Bu müqaviləni denonsasiya etmək mümkün deyil. Beynəlxalq müqavilələrin bağlanması haqqında Vyana Konvensiyası var. Orada qeyd olunur ki, fundamental şərtlər dəyişsə belə, ərazi və sərhədlər haqqında müqavilələr öz qüvvəsini itirməməlidir. Müqavilə o zaman ləğv oluna bilər ki, onu imzalayan tərəflər ləğvinə razılıq versinlər. Aydındır ki, Türkiyə bu müqavilənin ləğvinə heç bir zaman razılıq verməyəcək. Ona görə, mümkün olan bir hal deyil”.
Tariyel Həsənov
Elvin Abdulqədirov
ORDA BİR KƏND VAR, UZAQDA... DOĞMA QARAQOYUNLUM - FOTO
26.03.2024NOVRUZ XALQIMIZIN MİLLİ BAYRAMIDIR!
20.03.2024Bayram Aslanov “Heydər Əliyevin 100 illiyi” yubiley medalı ilə təltif edilib - Fotolar
19.03.202416 mart 2024-cü ildə Qərbi Azərbaycan İcmasında Gənclər Şurasının üzvləri ilə görüş keçirilib.
16.03.2024Niyə məhz Qurbani?
04.03.2024Meşəli kəndində ailəsi qətlə yetirilən qadın: “Atamı diri-diri yandırdılar, anamı, bacımı güllələdilər” - FOTO
26.02.2024Milli düşmənçiliyə qarşı etiraz səsini ucaldan ŞƏXSİYYƏT – FOTOLAR
24.02.2024Qərbi Azərbaycanın rayonları və kəndləri üzrə icma sədrləri və Azərbaycan Respublikasının ərazi vahidləri üzrə nümayəndələrinin 1-ci toplantısı keçirilib
24.02.2024Qərbi Azərbaycan kəndləri – Cıvıxlı
21.02.2024Pəmbək. (Göldək)
21.02.2024BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN - QURBANOV ELŞƏN MAHMUD OĞLU
17.02.2024Prezidentin andiçmə nitqi: inkişafın yeni “yol xəritəsi”
16.02.2024BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN YAZIÇI, PUBLİSİST QƏDİR ASLAN
Qərbi Azərbaycan İcmasında Basarkeçər rayonunun alimləri ilə görüş keçirilib.
12.02.2024QOŞABULAQ
06.02.2024DƏDƏ ƏLƏSGƏRİN 60 YAŞLI MÜRİDİ
16.01.2024DƏDƏ ƏLƏSGƏR SEVDALI İŞ ADAMI
15.01.202460 YAŞIN MÜBARƏK!
15.01.2024AŞIQ İSLAM YUSİFOV
(1893-1968)
Milli dövlətçilik tariximizin məğrur lideri
28.12.2023Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə "Qərbi Azərbaycan yolunda" adlı konfrans keçirilir - FOTOLAR
28.12.2023GÖYÇƏ MAHALI, BASARKEÇƏR RAYONU. BALA MƏZRƏ KƏNDİNİN QISA TARİXİ
27.12.2023AZƏRBAYCAN AŞIQ POEZIYASININ GÖRKƏMLİ NÜMAYƏNDƏLƏRİNDƏN BİRİ ŞAİR, USTAD AŞIQ NÖVRƏS İMANIN 120 İLLİK YUBİLEY TƏDBİRİ KEÇİRİLİB
26.12.2023İLAHİ EŞQİN TƏRCÜMANI
24.12.2023Müzəffər Ali Baş Komandan, Qarabağın Fatehi, sizi doğum günü münasibətilə təbrik edirk!
24.12.2023Həsən Xəyallının şeirlərində dini məqamlar. “Qıfılbənd”in təhlili
21.12.2023BÖYÜK MƏZRƏ - GÖYÇƏ MAHALI
10.12.2023Dekabrın 7-də Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının Vəcihə Səmədova adına Sərgi Salonunda Qərbi Azərbaycan əsilli rəssamların əsərlərindən ibarət sərgi açılıb.
07.12.2023Tanınmış hərbi ekspert Telman Qasımov İrəvana səfər edib.
05.12.2023HƏYATDA ÖZÜMÜ XOŞBƏXT ADAM HESAB EDİRƏM Ki, HEYDƏR ƏLİYEVLƏ BİRGƏ İŞLƏDİM
04.12.2023AMEA müxbir üzvü, Basarkeçər rayon icma sədri, professor Nuru Bayramov İnönü Universitetinin “Fəxri Doktoru” seçilib - FOTOLAR.
03.12.2023Bax, biz Göyçə torpağındayıq...
29.11.2023BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİNDƏ “Qərbi Azərbaycanda türk müsəlman abidələrinin erməni vandallığına məruz qalması” mövzusunda elmi seminar keçirilib - FOTOLAR
25.11.2023SƏHRADA YALQIZLIQ
25.11.2023Azərbaycanda ilk dəfə “Qərbi Azərbaycana qayıdış” festival-konqres keçirilir FOTO
23.11.2023İcma: Paşinyan hökumətindən azərbaycanlıların Ermənistanda öz dədə-baba yurdlarına qayıdış hüququnu tanımasını gözləyirik
21.11.2023“Azərbaycan Bayrağı” ordeni və “Vətən uğrunda” medalı ilə təltif olunan - MÜBARİZ QULUYEV BABACAN KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ-FOTOLAR
14.11.2023Xankəndi şəhərində Vətən müharibəsində əldə edilən Zəfərin üçüncü ildönümünə həsr olunan hərbi parad keçirilib
08.11.2023Qərbi Azərbaycan İcmasının Basarkeçər rayonu Dərə kənd sakinləri və Dərəli kökənli gənclərlə görüşü keçirilib.
07.11.2023Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə
31.10.2023"Azərbaycanlılara qarşı nifrət cinayətləri və nifrət nitqi" hesabatının təqdimatı ilə bağlı konfrans keçirilib.
30.10.2023Oktyabrın 27-də Qərbi Azərbaycan İcmasında (QAİ) “Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə” kitabının təqdimatı keçirilib.
28.10.2023“Oğul” filminin rejissoru: “Erməni hərbçilərdən biri Natiqin cəsurluğunu etiraf etdi” - MÜSAHİBƏ
26.10.2023Nərimanlı gəncləri ilə görüş keçirilib - FOTOLAR
24.10.2023TANINMIŞ ALİM, İSTEDADLI ŞAİR-PUBLİSİST - RAMİZ HƏSƏNLİ ŞİŞQAYA KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ
21.10.2023Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş “Qüdrətdən səngərli, qalalı dağlar” adlı konsert proqramı keçirilib.
21.10.2023Erməni dostunun azərbaycanlı yazıçıya hər il yazdığı mesaj: “Axırda...” – Müsahibə
17.10.2023Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevə
Qərbi Azərbaycan İcmasının TƏBRİKİ
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev oktyabrın 15-də Xankəndi şəhərində Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağını ucaldıb və çıxış edib.
15.10.2023"News.ru" informasiya agentliyi “Səbir və uzaqgörənlik: İlham Əliyev ölkənin ərazi bütövlüyünün bərpası missiyasını necə yerinə yetirdi” adlı məqalə dərc edib.
15.10.2023