Rusiyada ermənilər 16 mart 1921-ci ildə imzalanmış Rusiya-Türkiyə müqaviləsinin denonsasiyası (ləğvi) üçün kampaniya başlayaraq, artıq mindən çox imza toplayıblar. Petisiyanın müəllifi Rostov-Dondan olan erməni Hamlet Qriqoryandır.
“Bu müqavilə daşıdığı siyasi yükə görə sovet dövründə və ondan sonra politoloqlar, tarixçilər tərəfindən ən az müzakirə edilən sənədlərdən biri olub. Halbuki, sənəd erməni və Rusiya maraqlarından baxanda Brest müqaviləsi, Cənubi Kuril adaları məsələsi, emosional yanaşılsa, hətta Alyaska və Krım mövzusu ilə müqayisə oluna bilər”,- deyə petisiyada bildirilir.
Daha sonra qeyd olunur ki, 1921-ci ilin 16 martında Moskvada Rus-Türk müqaviləsi imzalanıb: “Bu müqavilə ilə Ermənistanın 3 vilayəti Türkiyə və Azərbaycanın xeyrinə əlindən alınıb. Həmin ilin payızında Moskva müqaviləsinin əsasında Türkiyə, Ermənistan, Azərbaycan və Gürcüstan arasında Qars müqaviləsi imzalanır. Bu, Moskva müqaviləsinin qısaldılıb, redaktə olunmuş variantı idi. Müqaviləyə görə, Batum vilayəti Ermənistandan alınaraq, Gürcüstana, Qars, Surmalin və Ararat Türkiyəyə, Naxçıvan isə Azərbaycana verilir. Beləliklə, Ermənistanın hesabına Türkiyə, Azərbaycan və Gürcüstanın ərazisi böyüdülür”.
Tarixi həqiqətlərin təhrifi bununla bitmir. Petisiyada daha sonra qeyd olunur ki, Moskva müqaviləsinin Naxçıvanla bağlı üçüncü maddəsi “Üçüncü tərəfə verilmək hüququ olmadan” sözlərilə bitir və bu zaman “üçüncü tərəf” deyərkən İran nəzərdə tutulur. Lakin Qars müqaviləsində artıq bu ifadə yoxdur.
“1921-ci ilin payızında İran Güney Qafqazda Azərbaycan adlı dövlətin yaranmasından qıcıqlandığını gizlətmirdi. Çünki bu dövlət İranın eyniadlı türkdilli vilayətilə birləşməyə və onu sovet dövlətinin xeyrinə İrandan qoparmağa iddialı idi. İndiyə qədər də İranda bu ölkəni `Azərbaycan` adlandırmaq istəmirlər”,- daha sonra petisiyada qeyd olunub.
Bu petisiya faktik olaraq 3 dövlətə - Azərbaycan, Türkiyə və Gürcüstana ərazi iddiası irəli sürmək deməkdir. Bəs əslində tarixi həqiqət necədir?
Moskva müqaviləsində (Müqavilənin mətnini, məsələn, BURADAN oxumaq olar) deyilir ki, Türkiyə Batumun və ona yaxın ərazilərin üzərində Gürcüstana süzerenitetini tanıyır (II maddə); Naxçıvana gəlincə, bildirilir ki, orada “Azərbaycanın protektoratlığı altında avtonom ərazi yaradılır, bir şərtlə ki, Azərbaycan bu protektoratlığı üçüncü dövlətə güzəştə getməyəcək” (III maddə).
1921-ci ilin 13 oktyabrında imzalanmış Qars müqaviləsinin isə V maddəsində yazılıb: “Türkiyə hökuməti, Sovet Ermənistanı və Azərbaycanı hökumətləri razılığa gəlirlər ki, Naxçıvan vilayətində bu müqavilənin 3-cü əlavəsində müəyyən edilən sərhədlərdə Azərbaycanın himayəsi altında muxtar ərazi yaradır”. 6-cı maddədə Türkiyənin Batum şəhəri və limanı, Batum dairəsinin bir hissəsi üzərindəki suverenliyini Gürcüstana güzəştə getməsi şərti göstərilir.
Amma həmin ərazilərin BU MÜQAVİLƏLƏRƏ qədər Ermənistana məxsus olduğu fikri haradan çıxarıldı?
Tarixçi Vasif Qafarov AzVision.az-a bildirib ki, 1920-ci ilə qədər bu ərazilər Osmanlı imperiyasının tərkibində olub: “Qars 1918-ci ilin Brest-Litovsk müqaviləsinə əsasən Türkiyəyə verilib. 1918-ci ilin oktyabrında imzalanan Mudros sazişinə görə, türk qoşunları bölgədən çıxarılıb. Əvəzində Qars, Ərdahan, Batum ərazilərində Araz-Türk Respublikası yaradılıb. Naxçıvan da bu respublikanın tərkibinə daxil olunub. Yəni, bu ərazilər müqavilədən əvvəl və müqavilə dövründə Ermənistana məxsus olmayıb. Ümumiyyətlə Ermənistan yarandığı gündən bəri Qars, Ərdahan, Batum, Naxçıvan bu ölkənin tərkibində olmayıb. Bu ölkənin tərkibində olmayan bir ərazinin necə ondan alıb başqa dövlətə verə bilərlər? Bu, ermənilərin boş iddialarıdır ki, həmin ərazilər Ermənistanın olub. Əslində həmin ərazilər Ermənistanın iddia etdiyi ərazilərdir, tərkibində olan yox”.
Bəs ümumiyyətlə, petisiya yolu ilə hansısa müqavilənin ləğvini tələb etmək nə deməkdir? Hüquqi cəhətdən belə bir şey mümkün ola bilərmi?
Beynəlxalq hüquq üzrə mütəxəssis Fərhad Mirzəyev saytımıza açıqlamasında vurğulayıb ki, bunlar ermənilərin boş iddialardır: “Bu müqaviləni denonsasiya etmək mümkün deyil. Beynəlxalq müqavilələrin bağlanması haqqında Vyana Konvensiyası var. Orada qeyd olunur ki, fundamental şərtlər dəyişsə belə, ərazi və sərhədlər haqqında müqavilələr öz qüvvəsini itirməməlidir. Müqavilə o zaman ləğv oluna bilər ki, onu imzalayan tərəflər ləğvinə razılıq versinlər. Aydındır ki, Türkiyə bu müqavilənin ləğvinə heç bir zaman razılıq verməyəcək. Ona görə, mümkün olan bir hal deyil”.
Tariyel Həsənov
Elvin Abdulqədirov
Leyla Əliyevanın doğum günüdür
RƏSULLU ŞƏHİDLƏRİ
03.07.2025İslam Ələsgərli – 100
23.06.2025Gürcüstanda azərbaycanlı alimin elmi araşdırmalarından bəhs edən məqalə dərc olunub
20.06.2025Novrəs İmanla Ayrım Əhmədin ikinci deyişməsi
18.06.2025BİR SÖZÜN SEMANTİKASI VƏ YA “AŞIĞIN QURBAN ÖLDÜRMƏSİ”
11.06.2025QAİ - Basarkeçər İcması adından təbrik edir, cansağlığı və yeni uğurlar arzulayırıq.
11.06.2025Naxçıvan Kikboksinq İdman Klubunun açıq birinciliyi keçirilib
04.06.2025“Qərbi Azərbaycan Kuboku” uğrunda II minifutbol çempionatının açılış mərasimi keçirilib
02.06.2025Prezident: "İrəvan qazılığının fəaliyyətinin bərpası tarixi ədalətin təmin olunmasıdır"
26.05.2025Professor Mahirə Hüseynova ermənilərə cavab verdi - FOTO
22.05.2025Ulu Öndərin adı Azərbaycan tarixinə qızıl hərflərlə yazılıb ŞƏRH
10.05.2025ADNSU-da “Heydər Əliyev və Azərbaycanın Suverenlik Yolu” mövzusunda tədbir keçirilib
08.05.2025İkinci Dünya savaşında Pəmbək azərbaycanlılarının iştirakı yeni informasiyalar işığında
07.05.2025Aşıq Ələsgər xalq dilinin ədəbi dilimizə çevrilməsi missiyasının “nidasını qoydu”.
06.05.2025Aşıq Ələsgərin yaradıcılığında qadın obrazlarına elmi baxış...
26.04.2025Qərbi Azərbaycan Araşdırmalar Mərkəzi və Filologiya fakültəsinin birgə təşkilatçılığı ilə “Konstitusiya və Suverenlik İli” çərçivəsində “Qədim yurd yerlərimiz, söykökümüz – Aşıq Ələsgər” adlı tədbir keçirilib.
24.04.2025Ömürlərə bəzək və töhfə verən ömrünüz bərəkətli olsun!
01.04.2025Bakı qırğınları Mart soyqırımının kulminasiya nöqtəsi idi, amma sonu deyildi
31.03.2025Kəlbəcərdə "Novruz" adətləri
19.03.2025Suraxanıda Novruz bayramı təntənəli qeyd olunub
18.03.202517 mart 2025-ci ildə ADA Universiteti və Qərbi Azərbaycan İcmasının Gənclər Şurasının birgə təşkilatçılığı ilə “Qərbi Azərbaycan mövzusu 100 ildə ” adlı dəyirmi masa keçirilib.
17.03.2025FƏDAKAR ELM VƏ İNSANLIQ MÜCƏSSƏMƏSİ
14.03.2025Əhliman Əmiraslanov: Qərbi Azərbaycan məsələsində əsl ədalətin bərpa olunacağına əminik
11.03.2025FİTRİ İSTEDAD SAHİBİ
08.03.2025Azərbaycan Yazıçılar Birliyində “Adım Ələsgərdi…” kitabının təqdimatı olub
07.03.2025XOCALIYA ƏDALƏT!
26.02.2025Balaxanıda bir əsrlik tarixi olan neft quyusuna “ADNSU-100” adı verilib.
20.02.2025“Tariximizin işığında - Qərbi Azərbaycanın izi ilə”
16.02.2025Gənc vətənpərvər Pensilvaniya Universitetində
16.02.2025Şair-publisist Yusif Nəğməkarın “Ələsgər zirvəsi” kitabının təqdimat mərasimi iştirakçılarına!
13.02.2025Sənin görüşünə sürünə-sürünə də olsa gələrəm, Göyçəm
12.02.2025Paşinyan unudur ki...
11.02.2025ATALARIN YOLU OĞULLARIN YOLUDUR
10.02.2025...yazmasam, gələcəyimizin işığını sönməyə qoymayacaq gənclik məni bağışlamaz.
06.02.2025Gənclər Günü münasibətilə “Qərbi Azərbaycana qayıdış” mövzusunda tədbir təşkil edilib
01.02.2025MƏŞƏDİ QASIMIN ŞƏHİD NƏTİCƏSİ
01.02.2025GÖYÇƏ MAHALI, BASARKEÇƏR RAYONU BALA MƏZRƏ KƏNDİNİN QISA TARİXİ
30.01.2025BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN - ŞAHMALI QASIM OĞLU QURBANOV
28.01.2025Şirazi İbrahimov Basarkeçər gəncləri tərəfindən “GƏNCLƏRİN DOSTU” adına layiq görüldü.
27.01.2025Mükafat qalibi: "Daha çox gənci elmi fəaliyyətə cəlb edəcəyik"
26.01.2025Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Şəhidlər xiyabanında 20 Yanvar şəhidlərinin əziz xatirəsini yad edib.
20.01.2025Aşıq Nəcəfin övladları necə qətlə yetirildi?
19.01.2025Qərbi Azərbaycan gənclərinin birliyi tarixi torpaqlarımıza qayıdışın gələcəyinə atılan güclü təməldir
17.01.2025Gümrü avtovağzalı, siyasi büro və 35 qəpiklik daraq - Hikmət Babaoğlu yazır
16.01.2025GÜCLÜ DÖVLƏT
11.01.2025Qərbi azərbaycanlıların doğma yurdlarına qayıtması dayanaqlı sülhün təminatıdır
11.01.2025AŞIQ ƏLƏSGƏR FENOMENİNƏ YENİ POETİK BAXIŞ
11.01.2025
"Yeni dünya düzəninin formalaşmasına Azərbaycanın öz strateji baxışı var"- MÜSAHİBƏ
Ter-Petrosyanın açıq etirafları məhkəmə araşdırması üçün təkzibolunmaz faktlardır ŞƏRH
08.01.2025