Aprelin 1-i Azərbaycanın ustad tərcüməçisi, dəyərli ədəbiyyatşünas Vilayət Hacıyevin doğum günüydü. Builki doğum günü həm də yubiley olması ilə əlamətdardır: Vilayət müəllim 70 yaşını qeyd edib.
Danılmaz faktdır ki, Vilayət Hacıyev çağdaş tərcüməçiliyimizin canlı korifeyidir, onun bu sahədəki yaradıcılığı isə əsl məktəb səviyyəsinə yüksəlib. Almandilli ədəbiyyatın ana dilimizə ali peşəkarlıqla çevrilməsində Vilayət müəllimin müstəsna rolu var.
Vilayət Hacıyevin 70 illiyinin tamam olması, hər nə qədər narahat, qayğılı bir dönəmə təsadüf etsə belə, Azərbaycan ədəbi-ictimai mühiti üçün olduqca fərəhli hadisədir. Bu münasibətlə Vilayət müəllimi ürəkdən təbrik edir, ona möhkəm sağlamlıq, könül rahatlığı və yeni yaradıcılıq uğurları diləyir, görkəmli tərcüməçimizlə müsahibəni oxucuların diqqətinə çatdırırıq.
- Vilayət müəllim, 70 illik yubileyinizi necə qeyd etməyi düşünmüşdünüz?
- Mən, adətən, buna cəhd etmirəm, xüsusi bir hazırlığım olmur. Həmişə dost-tanışlarım, tələbələrim nəsə təşkil edirlər. Bu il özüm istəyirdim nəsə edim. Amma karantinə görə alınmadı. Evdə oturub təbrikləri qəbul etməklə məşğulam (gülür). Ümid edirəm, bu pandemiya tezliklə aradan qalxacaq, normal həyatımıza davam edəcəyik.
- Karantin günlərindən necə faydalanırsınız?
- Məni yaxından tanıyanlar bilirlər ki, tətil günlərini əvvəlcədən, təqvimlə müəyyənləşdirib planlar qururam. Çünki mən həmişə işləmişəm deyə, yaradıcılıqla, adətən, həftəsonu məşğul olmuşam. Amma maraqlıdır ki, nə Novruz tətilində, nə indiki vəziyyətə görə çıxdığım bir aylıq məzuniyyət günlərində əlim işə yatır. Belə vəziyyətə vaxtilə 20 Yanvar hadisələrindən sonra düşmüşdüm. Yadımdadır, Böllün “Bir təlxəyin düşüncələri” romanını tərcümə edirdim. Yarımçıq qaldı. Uzun müddət, on ildən çox tərcüməyə qayıtmadım. Ümumiyyətlə, qayıda bilmədim. İndi qorxuram, yenə o cür olsun. Özümü məcbur edirəm, amma alınmır, məndən asılı deyil. Görünür, psixoloji vəziyyətlə, dünyada hökm sürən gərginliklə bağlıdır. Ümid edirəm, keçib gedəcək.
- Söhbət tərcümədən düşmüşkən, bilmək olarmı indi hansı əsərin tərcüməsilə məşğulsunuz?
- Əlbəttə. Bayramdan bir neçə gün əvvəl gənc Avstriya-alman yazıçısı Daniel Keelmanın “Dünyanın arşını” romanını bitirib göndərdim nəşriyyata. Hazırda isə daha bir alman ədibi Mixael Kumpfmüllerin “Həyatın möhtəşəmliyi” romanı üzərində işləyirəm. Çalışıram ki, oxucularımız klassiklərlə bərabər çağdaş Almaniya ədəbiyyatı ilə də tanış olsunlar. Keelman kifayət qədər məşhur yazıçıdır. Sözügedən romanı 10 il ərzində 50-dən çox dilə çevrilib. Bir az əvvəl kitabın redaktoru zəng vurmuşdu, dedi ki, xeyli oxuyub, hələlik yaxşı gedir. Görək, sonra nə olur. Onu da deyim ki, bir qədər ağır, postmodernist mətndir. Elmi tərəfləri çoxdur. Gərək, ən azından, astrologiyadan, coğrafiyaşünaslıqdan məlumatlı olasan. Baza tələb edir oxucudan. Kumpfmüllerin əsəri isə Kafkanın ömrünün son ilindən bəhs edir. Bir hissəsini artıq tərcümə etmişəm. “Xəzər” jurnalının növbəti sayında çap olunacaq. Yəqin ki, bir neçə nömrə davam edəcək. Sonra da kitab halında çıxacaq.
- Yaradıcı insan, tərcüməçi kimi pandemiya və karantinə baxışınız maraqlıdır...
- Araşdırmalar, analizlər, məqalələr oxuyuram bu barədə. Maraqlıdır ki, sanki yüz ildən bir dünyanı silkələyən hadisələr baş verir. Hər halda bu, təbitətin qisasıdır, məncə. Son vaxtlar həyat sanki öz məcrasından çıxmışdı. Yəqin təbiət yenidən həyatın axarını öz yoluna qaytarmaq istəyir. Məncə, hazırkı vəziyyət insanların daxili aləminin dəyişməsinə kömək edəcək. Nəyisə dəyişmək, nəyisə dərk etmək üçün gərək təbiət bizi bir qədər silkələsin. Məni həmişə bu sual maraqlandırır: biz niyə bu dəhşətləri mütləq görməliyik ki, səhvimizi başa düşək? Halbuki elmin, texnologiyanın bu qədər inkişaf etdiyi bir dövrdə bunu özümüz anlamalıyıq. Tərcümə etdiyim romanda, dolayı da olsa, bu məsələyə toxunulur. Ümumiyyətlə, təbiət çalışır ki, həmişə öz axarı ilə getsin. Onun yolunu dəyişmək olmaz. Təbiətin işinə qarışmaqla nizamı pozuruq. O da bu yolla bizdən qisas alır.
- Yaşadığımız bu günləri indiyədək tərcümə etdiyiniz, ya da oxuduğunuz hansı əsərdəki ən çətin, ağır məqamla müqayisə edərdiniz?
- Mənə elə gəlir ki, ən dəhşətlisi budur. Müxtəlif dövrlərdə oxşar hallar üzə çıxsa da, indiki kimi informasiya axını olmadığından bu qədər qabardılmır, dünyanı yerindən silkələmirdi. Sən deyən xəbərdar da olmurduq. Məsələn, təxminən 100 il əvvəl ortaya çıxan ispan qripi 100 milyona yaxın tələfata səbəb olub. Amma bu rəqəmi sadəcə statistika kimi qəbul etmiş, ciddi yanaşmamışdıq. İndi-indi mahiyyətinə varırıq. Heç Azərbaycanda olub-olmadığından da xəbərsizdik. Məsələn, taunun özünü belə əsərlərdən oxuyub bilmişik.
- Remark, Böll, Hesse kimi nəhənglərdən tərcümələr etmisiniz. Bəs sizcə, ən yaxşı tərcüməniz hansıdır?
- Bu suala cavab verəndə əksərən “əsərlərim də övlad kimidir, ayrı-seçkilik etmək çətin olar” deyirlər. Mənə uğur qazandıran ilk tərcüməm Erix Maria Remarkın “Zəfər tağı” romanı olub. Mənim ilk kitab tərcüməmdir. O vaxt çox yaxşı qarşılanmışdı. Həmin dövrdə Yazıçılar İttifaqına üzv olmaq asan deyildi. O tərcüməyə görə ittifaqa üzv qəbul edildim. Ancaq maraqlıdır ki, daha çox xatırlanan, yayılan Herman Hessenin “Yalquzaq” romanıdır. Dörd dəfədən çox çap olunub. Ziyalılar da təqdir edirlər.
Sonra 2012-ci ildə Frans Kafkanın “Məhkəmə” romanını Azərbaycan dilinə tərcümə etdiyim üçün “Tofiq Bayram” mükafatı almışam. Ötən il isə orijinaldan bədii tərcümə nominasiyası üzrə Haynrix Böllün “Kişisiz ev” romanına görə, “Qızıl kəlmə”yə layiq görülmüşəm.
- Azərbaycanda tərcümənin problemləri, perspektiv barədə fikirləriniz maraqlıdır...
- Həmişə demişəm, bizdə, məsələn, ruslarda, gürcülərdə olduğu kimi tərcümə məktəbi olmayıb. Xüsusən, 2000-ci illərin əvvəllərində tərcümə bumu yaşananda da qətiyyən narahat olmadım. Çünki nəyinsə yaranması üçün çoxluq lazımdır ki, seçim imkanı olsun. Bu məsələdə optimistəm. Düzdür, orijinaldan tərcümə problemi öz aktuallığını saxlayır. Bizdə bu sahədə mütəxəssis, demək olar ki, yoxdur. Amma maraqlıdır ki, ruscadan, eləcə də ikinci dildən tərcümənin keyfiyyətində yaxşılaşma gözə çarpır. Əvvəllər kommersiya məqsədli tərcümələr daha çox idisə, indi ədəbi meyarlar əsas götürülür. Mənə elə gəlir ki, yaxşı olacaq. Özümün də əməkdaşı olduğum Dövlət Tərcümə Mərkəzində Etimad Başkeçid, Mahir Qarayev, Saday Budaqlı, Nəriman Əbdürrəhmanlı, Fərhad Abdullayev kimi tərcüməçilər toplanıb. Yazıçılar Birliyinin bu sahə ilə məşğul olan, şair Səlim Babullaoğlunun rəhbərlik etdiyi Bədii Tərcümə və Ədəbi Əlaqələr Mərkəzi var. Bunları nəzərə aldıqda demək olar ki, Azərbaycanda tərcümə sahəsində proses müsbətə doğru gedir. Çünki seçmək üçün mütləq ələmək lazımdır, ələmək üçünsə seçim imkanı olmalıdır.
- Gənc tərcüməçilərə münasibətiniz necədir?
- Çox yaxşı! Elə alman dilindən tərcümə edən Zaur Səttarlının, Nilufər Məmmədzadənin tərcümələri uğurludur. Azad Yaşarın, Svetlana Turanın, Seyfəddin Hüseynlinin fəaliyyətini qiymətləndirmək lazımdır. Adını çəkəcəyim çox adam var, Qabriel Qarsiya Markesin “Yüz ilin tənhalığı” əsərini tərcümə edən Günel Mövludu, eləcə də Hessenin əsərlərini çevirən Kifayət Haqverdiyevanı da nümunə göstərmək olar. Bütünlükdə gənc tərcüməçilərdən söhbət gedirsə, həmişə onların gələcəyinə inanmışam. Tövsiyə kimi onu deyə bilərəm ki, təlsəməməyə, diqqətli olmağa çalışsınlar. Tərcüməçiliyə sənət kimi yanaşılması məni çox sevindirir. Peşəkarlıqdan savayı, əsər seçimi də vacib amildir. Hər bəyənilən əsəri deyil, Azərbaycan ədəbiyyatı, mədəniyyəti üçün xüsusi dəyər kəsb edənləri tərcümə etmək lazımdır.
Tərcümə söz duyumu ilə bağlıdır. Duymaq və onu uğurlu şəkildə ifadə etmək... Burda qayda çoxdur. Amma ən əsası sözü duymaqdır.
- Sizdən daha çox hansı yöndə məsləhətlər alırlar və sizin hansı tövsiyələriniz olur?
- İşlədiyim mühitdə tərcümə sənətinin qaymaqları toplaşıb, burada kimin kimdən öyrənməyini dəqiqləşdirmək çətindir. Hamımız bir-birimizdən öyrənirik. Gnclərə tövsiyəm isə bu sənətə ciddi yanaşmaq və tələsməməkdir. Hərdən saytlarda qəribə yazılar görürəm. Sanki tələsirlər ki, imzaları görünsün, tanınsın. Əvvəla, mükəmməl tərcümə mümkün deyil. Çünki yaradan bir dəfə yaradıb. Onu ikinci dəfə təkrarlamaq olmayacaq. Bunu yalnız Allah edə bilər. Biz imkan daxilində orijinala yaxın yaratmalıyıq. Özü də dilimizin qayda-qanunları çərçivəsində. Əsas məsələ tələsməməkdir. Tələsməmək, tələsməmək, yenə də tələsməmək...
- Nə kimi yaradıcılıq planlarınız var?
- 70 yaş və planlar... (gülür) Amma var, bəzi planlarım var... Klassik alman ədəbiyyatı, necə deyərlər, yaralı yerimdir. Düzdür, müasirləri də çevirirəm, amma klassik əsərlərin tərcüməsinə xüsusi yanaşıram. Nəşriyyatdan da çox şey asılıdır. Şahbaz Xuduoğluya söz vermişəm ki, imkan olan kimi Kafkanın “Amerika” romanını tərcümə edəcəm. “Qəsr”i müəllimim Çərkəz Qurbanlı edib. Mən də “Məhkəmə”ni tərcümə etmişəm, “Amerika” qalıb... Sağlıq olsun.(525.az)
Cavid QƏDİR
Oxuduğu məktəbdə adı əbədiləşən - ŞƏHİD ELŞAD HƏMİDOV.
20.04.2024Mədəniyyətimizin zənginləşməsində Aşıq Ələsgər amilindən istifadə mexanizmi
16.04.2024Aşıq Ələsgər xalqımızın Qərbi Azərbaycandan deportasiyası dövrünün qurbanı, canlı şahidi kimi
01.04.2024ORDA BİR KƏND VAR, UZAQDA... DOĞMA QARAQOYUNLUM - FOTO
26.03.2024NOVRUZ XALQIMIZIN MİLLİ BAYRAMIDIR!
20.03.2024Bayram Aslanov “Heydər Əliyevin 100 illiyi” yubiley medalı ilə təltif edilib - Fotolar
19.03.202416 mart 2024-cü ildə Qərbi Azərbaycan İcmasında Gənclər Şurasının üzvləri ilə görüş keçirilib.
16.03.2024Niyə məhz Qurbani?
04.03.2024Meşəli kəndində ailəsi qətlə yetirilən qadın: “Atamı diri-diri yandırdılar, anamı, bacımı güllələdilər” - FOTO
26.02.2024Milli düşmənçiliyə qarşı etiraz səsini ucaldan ŞƏXSİYYƏT – FOTOLAR
24.02.2024Qərbi Azərbaycanın rayonları və kəndləri üzrə icma sədrləri və Azərbaycan Respublikasının ərazi vahidləri üzrə nümayəndələrinin 1-ci toplantısı keçirilib
24.02.2024Qərbi Azərbaycan kəndləri – Cıvıxlı
21.02.2024Pəmbək. (Göldək)
21.02.2024BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN - QURBANOV ELŞƏN MAHMUD OĞLU
17.02.2024Prezidentin andiçmə nitqi: inkişafın yeni “yol xəritəsi”
16.02.2024BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN YAZIÇI, PUBLİSİST QƏDİR ASLAN
Qərbi Azərbaycan İcmasında Basarkeçər rayonunun alimləri ilə görüş keçirilib.
12.02.2024QOŞABULAQ
06.02.2024DƏDƏ ƏLƏSGƏRİN 60 YAŞLI MÜRİDİ
16.01.2024DƏDƏ ƏLƏSGƏR SEVDALI İŞ ADAMI
15.01.202460 YAŞIN MÜBARƏK!
15.01.2024AŞIQ İSLAM YUSİFOV
(1893-1968)
Milli dövlətçilik tariximizin məğrur lideri
28.12.2023Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə "Qərbi Azərbaycan yolunda" adlı konfrans keçirilir - FOTOLAR
28.12.2023GÖYÇƏ MAHALI, BASARKEÇƏR RAYONU. BALA MƏZRƏ KƏNDİNİN QISA TARİXİ
27.12.2023AZƏRBAYCAN AŞIQ POEZIYASININ GÖRKƏMLİ NÜMAYƏNDƏLƏRİNDƏN BİRİ ŞAİR, USTAD AŞIQ NÖVRƏS İMANIN 120 İLLİK YUBİLEY TƏDBİRİ KEÇİRİLİB
26.12.2023İLAHİ EŞQİN TƏRCÜMANI
24.12.2023Müzəffər Ali Baş Komandan, Qarabağın Fatehi, sizi doğum günü münasibətilə təbrik edirk!
24.12.2023Həsən Xəyallının şeirlərində dini məqamlar. “Qıfılbənd”in təhlili
21.12.2023BÖYÜK MƏZRƏ - GÖYÇƏ MAHALI
10.12.2023Dekabrın 7-də Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının Vəcihə Səmədova adına Sərgi Salonunda Qərbi Azərbaycan əsilli rəssamların əsərlərindən ibarət sərgi açılıb.
07.12.2023Tanınmış hərbi ekspert Telman Qasımov İrəvana səfər edib.
05.12.2023HƏYATDA ÖZÜMÜ XOŞBƏXT ADAM HESAB EDİRƏM Ki, HEYDƏR ƏLİYEVLƏ BİRGƏ İŞLƏDİM
04.12.2023AMEA müxbir üzvü, Basarkeçər rayon icma sədri, professor Nuru Bayramov İnönü Universitetinin “Fəxri Doktoru” seçilib - FOTOLAR.
03.12.2023Bax, biz Göyçə torpağındayıq...
29.11.2023BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİNDƏ “Qərbi Azərbaycanda türk müsəlman abidələrinin erməni vandallığına məruz qalması” mövzusunda elmi seminar keçirilib - FOTOLAR
25.11.2023SƏHRADA YALQIZLIQ
25.11.2023Azərbaycanda ilk dəfə “Qərbi Azərbaycana qayıdış” festival-konqres keçirilir FOTO
23.11.2023İcma: Paşinyan hökumətindən azərbaycanlıların Ermənistanda öz dədə-baba yurdlarına qayıdış hüququnu tanımasını gözləyirik
21.11.2023“Azərbaycan Bayrağı” ordeni və “Vətən uğrunda” medalı ilə təltif olunan - MÜBARİZ QULUYEV BABACAN KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ-FOTOLAR
14.11.2023Xankəndi şəhərində Vətən müharibəsində əldə edilən Zəfərin üçüncü ildönümünə həsr olunan hərbi parad keçirilib
08.11.2023Qərbi Azərbaycan İcmasının Basarkeçər rayonu Dərə kənd sakinləri və Dərəli kökənli gənclərlə görüşü keçirilib.
07.11.2023Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə
31.10.2023"Azərbaycanlılara qarşı nifrət cinayətləri və nifrət nitqi" hesabatının təqdimatı ilə bağlı konfrans keçirilib.
30.10.2023Oktyabrın 27-də Qərbi Azərbaycan İcmasında (QAİ) “Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə” kitabının təqdimatı keçirilib.
28.10.2023“Oğul” filminin rejissoru: “Erməni hərbçilərdən biri Natiqin cəsurluğunu etiraf etdi” - MÜSAHİBƏ
26.10.2023Nərimanlı gəncləri ilə görüş keçirilib - FOTOLAR
24.10.2023TANINMIŞ ALİM, İSTEDADLI ŞAİR-PUBLİSİST - RAMİZ HƏSƏNLİ ŞİŞQAYA KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ
21.10.2023Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş “Qüdrətdən səngərli, qalalı dağlar” adlı konsert proqramı keçirilib.
21.10.2023Erməni dostunun azərbaycanlı yazıçıya hər il yazdığı mesaj: “Axırda...” – Müsahibə
17.10.2023