Nazilə Gültacın təqdimatında könül yolçuluğumuz davam edir. Bu dəfəki könül yolçumuz Gülay Toldur.

Ah! Bir bil­­səy­­di­­niz nə­­lər çə­­ki­­rəm bu mil­­çə­­yin əlin­­dən! Şır­­ma­­nan bir pi­­şik ki­­mi ha­­ra get­­səm, ar­­xam­­da­­dır. Ya­­vaş­­ca qo­­lu­­ma qo­­nur. Di­­gər əlim­­lə vu­­ru­­ram, pırr edib  uçur, mən qo­­lu­­mun ağ­­rı­­sıy­­la qa­­lı­­ram. Tə­­zə­­dən gə­­lib üzü­­mə qo­­nur. Mən isə qo­­lu­­ma vur­­du­­ğum şa­­pa­­la­­ğın ağ­­rı­­sı­­nı hə­­lə içim­­də hiss et­­di­­yim üçün, sa­­də­­cə, əlim­­lə qo­­vu­­ram. Nə­­ti­­cə­­də heç cür yaz­­ma­­ğa baş­­la­­ya bil­­mi­­rəm.  Dır­­na­­ğı­­mın ucu qə­­dər olan bu can­­lı ilə ba­­ca­­ra bil­­mi­­rəm. Bu sı­­ra­­da ana­­mın keç­­mi­­şə da­­ir an­­la­­da-an­­la­­da bi­­ti­­rə bil­­mə­­di­­yi, da­­nış­­dı­­ğı xa­­ti­­rə­­lər­­dən bi­­ri ağ­­lı­­ma gəl­­di.

 “O vaxt­­lar ət­­raf kənd­­lər­­də mək­­təb ol­­ma­­dı­­ğın­­dan, bu kənd­­lə­­rin uşaq­­la­­rı iki-üç sa­­at­­lıq yo­­lu min­­bir əziy­­yət­­lə qət edə­­rək, bi­­zim kən­­də  oxu­­ma­­ğa  gə­­lir­­di­­lər.  Şax­­ta­­lı  ha­­va­­lar­­da, ya­­ğış­­lı gün­­lər­­də  isə bu uşaq­­lar köp­­rü­­sü  ol­­ma­­yan də­­rə­­dən ke­­çə bil­­mə­­dik­­lə­­ri üçün mək­­təb yol­­daş­­la­­rı­­nın və ya ailə dost­­la­­rı­­nın bi­­ri­­nin evin­­də qa­­lır, an­­caq  də­­rə­­dən keç­­mək müm­­kün olan­­da öz kənd­­lə­­ri­­nə  ge­­də bi­­lir­­di­­lər.

Be­­lə ya­­ğış­­lı gün­­lər­­də yu­­xa­­rı kən­­din uşaq­­la­­rın­­dan üçü bi­­zim ev­­də qa­­lır­­dı.

Bir gün mək­­təb­­dən gəl­­dik, anam po­­mi­­dor, so­­ğan­­lı ye­­mək  ha­­zır­­la­­yır, biz də so­­ba­­nın kə­­na­­rı­­na dü­­zü­­lüb, so­­yuq­­dan don­­muş əl­­lə­­ri­­mi­­zi qıp­­qır­­mı­­zı alo­­va sa­­rı uza­­dıb, isit­­mə­­yə ça­­lı­­şır­­dıq.  Ye­­rə süf­­rə  sə­­ril­­di. Tur­­şu­­nun, la­­va­­şın,  ye­­mə­­yin  da­­dın­­dan doy­­mur­­duq. Oca­­ğın bir tə­­rə­­fin­­də kö­­mür, bir tə­­rə­­fin­­də də bir kö­­tük alı­­şıb ya­­nır­­dı. İki göz tor­­paq ev, on iki nə­­fər­­lik ailə, üç qo­­naq uşaq.

"Ne­­cə də kö­­nül bol­­lu­­ğu var­­mış o il­­lər­­də” - de­­yir­­di anam.

Atam üçün hə­­mi­­şə köz­­də biş­­miş türk qəh­­və­­si  ha­­zır olur­­du. Daş us­­ta­­sı olan atam süf­­rə­­sin­­də so­­ğan-çö­­rək ol­­sa da, hə­­mi­­şə türk qəh­­və­­si­­ni müt­­ləq alar­­dı.

Anam an­­lat­­ma­­ğa da­­vam et­­di:

Ata­­nız dü­­şün­­cə­­li-dü­­şün­­cə­­li ocaq­­da­­kı qəh­­və­­yə ba­­xır­­dı. Ota­­ğın için­­də hər yaş­­dan uşaq var­­dı. Pı­­çıl­­tı­­la­­rı­­mı­­zı, mü­­əl­­li­­min ver­­di­­yi tap­­şı­­rıq haq­­qın­­da­­kı söh­­bət­­lə­­ri­­mi­­zi din­­lə­­yir­­di. Atam qəh­­və­­sin­­dən bir qur­­tum alıb, bi­­zə tə­­rəf dön­­dü, oxu­­ma­­ğın  va­­cib­­li­­yin­­dən bəhs et­­di. Uşaq­­la­­rı çə­­tin şərt­­lə­­rə bax­­ma­­ya­­raq,  mək­­tə­­bə da­­vam et­­mə is­­tək­­lə­­ri­­nə gö­­rə  təb­­rik et­­di:

“ Uşaq­­lar, çə­­tin­­li­­yi özü­­nü­­zə dərd et­­mə­­yin, bir az hə­­ris olun. Ki­­mi­­si elm üçün, ki­­mi­­si pul, mal-mülk için hə­­ris olur.” – de­­di. Son­­ra da o unu­­da bil­­mə­­di­­yim ən önəm­­li sö­­zü söy­­lə­­di: “Uşaq­­lar, siz  elm üçün, yax­­şı in­­san ol­­maq üçün mil­­çək ki­­mi hə­­ris olun.”

Gör­­dü­­yü­­nüz ki­­mi, bu hə­­ris  mil­­çək mə­­ni də, si­­zi də ana­­mın da­­nış­­dı­­ğı keç­­miş za­­man­­la­­ra apar­­dı.  O za­­man yenə də keç­­mi­­şin də­­rin­­lik­­lə­­rin­­dən gə­­lən ya­­şan­­mış bir he­­ka­­yə ilə  siz­­i  baş-ba­­şa bu­­ra­­xı­­ram...

Üz ciz­­gisin­­də kə­­dər qa­­rı­­şıq, min il­­dir su gör­­mə­­miş şo­­ran tor­­paq ki­­mi, heç bir hə­­yat ni­­şa­­nə­­si yox idi. Çox söz da­­nış­­maz­­dı.  Tək söy­­lə­­di­­yi, -“Nə­­lər çək­­dim, nə­­lər,  am­­ma öl­­mək ol­­mur­­muş, ol­­mur­­muş. Mən öl­­mək is­­tə­­yi­­rəm, Al­­lah isə öl­­dür­­mür. Da­­ha gö­­rə­­cə­­yim acı, çə­­kə­­cə­­yim dərd­­lər var de­­mək ki”- de­­yə sı­­zıl­­da­­yır­­dı.

Ne­­çə qar­­daş-ba­­cı ol­­duq­­la­­rı­­nı  bil­­mi­­rəm. Da­­nı­­şıq­­la­­rın­­dan  bir ana­­sı­­nın, bir ba­­cı­­sı­­nın ol­­du­­ğu­­nu an­­la­­yı­­ram. Ata­­sı Ko­­re­­ya­­ya əs­­gər ge­­dib­­miş, bir da­­ha ge­­ri dön­­mə­­yib.

Mər­­ca­­nın, bö­­yü­­yüb ye­­tiş­­miş bir qız olan ba­­cı­­sı­­nı ana­­sı  Ke­­çəl Mu­­sa­­nın oğ­­lu Hü­­sey­­nə ərə  ve­­rir. Ara­­la­­rın­­da bir yaş fərq ol­­maq­­la  üç uşaq­­la­­rı olur.  Ki­­çik oğ­­lu iki ya­­şın­­da olan­­da  Mər­­ca­­nın ba­­cı­­sı­­nın dər­­di­­nə dər­­man ta­­pıl­­mır,  bu dün­­ya­­dan kö­­çüb ge­­dir. Hü­­seyn üç uşaq­­la yal­­nız qa­­lır. Mər­­ca­­nın ana­­sı  uşaq­­la­­ra bax­­ma­­ğa baş­­la­­yır.  Am­­ma için­­də də bit­­mə­­yən bir acı  do­­la­­şır : -“Bir­­dən Hü­­seyn ye­­ni­­dən ev­­lən­­sə, bu uşaq­­lar ana­­lıq əlin­­də ne­­cə ola­­r?” - de­­yə özü­­nü ye­­yib bi­­ti­­rir.

Hü­­seyn  qay­­na­­na­­sı­­nın evi­­nə gə­­lən­­də hə­­mi­­şə nə da­­nı­­şır, nə də ba­­şı­­nı qal­­dı­­rıb üz­­lə­­ri­­nə ba­­xır­­mış.  Hü­­seyn  aradabir  Mər­­ca­­na ba­­xır, dü­­şün­­cə­­lə­­rə da­­lır­­mış. Bu hal Mər­­ca­­nın ana­­sı­­nın gö­­zün­­dən qaç­­mır, fik­­rə ge­­dir.  Bo­­şa qo­­yur   dol­­mur, do­­lu­­ya qo­­yur  al­­mır.

Gün­­lə­­rin bi­­rin­­də Mər­­can inək otar­­ma­­ğa  ge­­dir.  Mər­­can  inək­­lə­­ri çə­­mən­­li­­yə ötü­­rür, özü də pa­­lıd ağa­­cı­­nın köl­­gə­­sin­­də uza­­nır. Ağa­­cın yar­­paq­­la­­rı ara­­sın­­dan sü­­zü­­lən  gün işı­­ğın­­da rə­­fi­­qə­­si  Ay­­şə­­ni dü­­şü­­nür. Ay­­şə ata­­sı­­nın  ra­­zı­­lı­­ğıy­­la   mü­­əl­­lim­­lik tex­­ni­­ku­­mu­­na  qə­­bul ol­­muş­­du.  Hər za­­man bir­­lik­­də gə­­lər­­di­­lər. İn­­di isə yap­­yal­­nız idi.  Mər­­can uzun­­boy­­lu, zə­­rif, gö­­zəl bir  qız idi. Bir müd­­dət­­dir ki, ona kö­­nül ve­­rən  Həm­­zə  elə hey onun ar­­xa­­sın­­ca do­­la­­şır­­dı.  Mər­­can bu­­nun fər­­qin­­də idi, am­­ma özü­­nü o ye­­rə qoy­­mur, hiss et­­dir­­mir­­di.  O gün Həm­­zə də inək­­lə­­ri­­ni dü­­zən­­li­­yə ötü­­rüb, cə­­sa­­rət­­li ad­­dım­­lar­­la  Mər­­ca­­nın ya­­nı­­na gə­­lib, pa­­lıd ağa­­cı­­nın al­­tı­­na uzan­­dı. Bir-bi­­ri­­lə­­ri­­nin gö­­zü­­nün içi­­nə ba­­xa­­raq  sus­­du­­lar.  O gün­­dən son­­ra da sa­­də­­cə ba­­xı­­şa­­raq,  də­­li  bir eşq ya­­şa­­dı­­lar, xə­­yal­­la­­rın­­da gö­­rüş­­dü­­lər.

Hü­­seyn də Mər­­can­­dan xoş­­la­­nır­­dı. Axır ki, Mər­­ca­­nın ana­­sı  ra­­zı­­lı­­ğı­­nı ver­­di, baş­­qa ça­­rə­­si yo­­xuy­­du.  On­­la­­rın fik­­ri­­ni qı­­zı­­na bil­­dir­­di. Mər­­can ana­­sı­­na nə qə­­dər yal­­var-ya­­xar elə­­sə də, onu qə­­ra­­rın­­dan dön­­də­­rə bil­­mə­­di.

O gün­­dən son­­ra Mər­­can acı­­sı­­nı, kə­­də­­ri­­ni ba­­ya­­tı və ağı­­lar­­la di­­lə gə­­tir­­mə­­yə baş­­la­­dı.

Mər­­can- “Kaş Ay­­şə ya­­nım­­da olay­­dı, içim­­də­­ki bu yan­­ğı­­nı ona tö­­kə bi­­ləy­­dim”- de­­yə dü­­şü­­nər­­kən, bir­­dən ağ­­lı­­na gəl­­di ki, ona mək­­tub yaz­­sın. Cəld ka­­ğız-qə­­lə­­mi əli­­nə al­­dı, mək­­tub­­la acı­­sı­­nı pay­­laş­­dı. Yaz­­ma­­ğa  baş­­la­­dı:

Qa­­ra qo­­yun ət­­li olur,

Qo­­vur­­ma­­sı dad­­lı olur.

Ba­­cı­­sı­­nın ye­­ri­­nə ge­­dən qız

Öl­­məz,  am­­ma dərd­­li olur.

Yaz­­dıq­­ca ağ­­la­­dı, ağ­­la­­dıq­­ca yaz­­dı... “Ar­­tıq ha­­ram ol­­du  mə­­nə ya­­şa­­maq. Yol ve­­rin ke­­çim mən, yol­­lar si­­zin ol­­sun. Zə­­hər ve­­rin içim, bal­­lar si­­zin ol­­sun. Bu dağ­­la­­rı aşan bi­­lər, mə­­nim dərd­­lə­­rim­­dən an­­caq bu dərd­­lə­­rə dü­­şən bi­­lər.”-  de­­yə­­rək mək­­tu­­bu­­nu ta­­mam­­la­­dı.

Mər­­can iki gö­­zü çeş­­mə ağ­­la­­yır­­dı. Ana­­sı Nuh de­­yib pey­­ğəm­­bər de­­mir­­di: -“ Ge­­də­­cək­­sən, bu uşaq­­lar yad əlin­­də bö­­yü­­yə bil­­məz, ba­­cı­­nın əma­­nə­­ti­­dir­­lər”- de­­yir­­di. Mər­­can, - “Ana, nə olar, mə­­ni də dü­­şün, be­­lə ol­­maz, ana, mən Həm­­zə­­ni se­­vi­­rəm, o da mə­­ni!” - de­­yən­­də, ana­­sı lap əsə­­bi­­ləş­­di. Hü­­sey­­ni ça­­ğır­­dı. Hü­­seyn gə­­lən­­də də - “Mə­­nə bax Hü­­seyn, sa­­bah ima­­mı da gə­­tir, kə­­bi­­ni­­ni­­zi kəs­­dir, son­­ra da hö­­kü­­mət ni­­ga­­hı et­­di­­rər­­sən ”-  de­­di bir­­nə­­fə­­sə.

Mər­­can nə­­nə otur­­du­­ğu kö­­tü­­yün üs­­tün­­də bü­­zü­­şə­­rək, çox ki­­çik gö­­rü­­nür­­dü. Mən nə de­­yə­­cə­­yi­­mi bil­­mə­­dim. İl­­lə­­rin acı­­sı­­nı, ya­­ra­­sı­­nı qa­­şı­­dı­­ğım, qa­­nat­­dı­­ğım üçün özü­­mü dan­­la­­yır­­dım. Am­­ma ma­­raq  mə­­nə güc gə­­lir­­di. Dö­­zə bil­­mə­­yib - “Mər­­can nə­­nə, bəs, Həm­­zə­­yə nə oldu? O sə­­nə sa­­hib çıx­­­ma­­­dı­­­mı­­­? Qaç­­say­­dın onun­­la”- de­­yən­­də- “Eh, ay ba­­la, za­­lım anam  bir  ocaq  sön­­mə­­sin de­­yə mə­­ni yan­­dır­­dı. Kaş, elə sö­­nəy­­di . Hü­­sey­­nə  ge­­də­­cək­­sən,-  de­­yə  mə­­nə çox zülm et­­di.  Anam özü də çox fi­­kir edir­­di, ona bir şey olar de­­yə qor­­xur­­dum. Nə­­ha­­yət ki, ra­­zı­­lıq ver­­dim. Həm­­zə Hü­­sey­­nə ərə get­­mə­­yi  qə­­bul et­­di­­yim üçün bir şey edə bil­­mə­­di. Am­­ma mən ev­­lə­­nən­­dən son­­ra  da çox xə­­bər gön­­dər­­di. Hər ha­­lı ilə qə­­bu­­lum­­dur de­­di.  Qaç­­ma­­ğı qə­­bul et­­mə­­dim.”

Əyi­­lib yer­­dən bir çöp  gö­­tür­­dü, tor­­pa­­ğı eşə­­lə­­di. O su­­sur­­du, an­­caq əlin­­də­­ki çöp di­­lə gə­­lib da­­nı­­şır­­mış ki­­miy­­di. İki­­mi­­zin də gö­­zü onun tor­­paq­­da çız­­dı­­ğı işa­­rə­­lər­­də  idi. Mər­­can nə­­nə­­nin içi də ey­­ni­­lə bu çö­­pün eş­­di­­yi tor­­paq ki­­mi dop­­do­­lu idi, həm də ya­­şan­­ma­­mış nə çox boş­­luq­­lar var­­dı. Qəl­­bim ağ­­rı­­dı, bo­­ğa­­zım dü­­yün­­lən­­di.

Mər­­can nə­­nə əlin­­də­­ki çö­­pü ye­­rə qoy­­du, san­­ki bir şey ağ­­lı­­na gəl­­miş ki­­mi sil­­ki­­nib, -  “Aman, qı­­zım, da­­lıb get­­mi­­şəm. Sən də mən da­­nı­­şım de­­yə göz­­lə­­yib qal­­mı­­san. Üzür­­lü say”-  de­­di. Mən - “Nə üzü­­rü nə­­nə, sən üzür­­lü say, acı­­la­­rı­­nı tə­­zə­­lə­­dim” - de­­yin­­cə -  “Yox, qı­­zım, mə­­nim acım tə­­zə­­lən­­məz, on­­suz da acı için­­də­­yəm. Ək­­si­­nə, sən mə­­ni adam ye­­ri­­nə qo­­yub gəl­­mi­­sən, adam ye­­ri­­nə qo­­yub din­­lə­­yir­­sən, Al­­lah sən­­dən ra­­zı ol­­sun” –de­­di.

Mər­­can nə­­nə­­nin al­­tı öv­­la­­dı ol­­muş­­du. Üç uşaq da ba­­cı­­sın­­dan, doq­­quz  uşaq bö­­yüt­­müş­­dü. Ən çox is­­tə­­di­­yi şey ölüm idi. Mən bu­­nu so­­ru­­şan­­da, - “Çox yox­­sul­­luq çək­­dik, çox. O soy­­suz Hü­­sey­­nin heç nə­­yi yox idi, mə­­nim də həm­­çi­­nin. Ar­­xa­­sın­­da bir aləm  gü­­nah  qo­­yub cə­­hən­­nə­­min di­­bi­­nə get­­di. Dır­­na­­ğım­­la qa­­zı­­dım, qa­­zan­­dım on­­la­­rı bö­­yüt­­düm. Ge­­cə­­lə­­ri yu­­xum gəl­­mir. Ağ­­lı­­ma köh­­nə ba­­ya­­tı­­la­­rım gə­­lir, on­­la­­rı söy­­lə­­yib, içi­­min yan­­ğı­­sı­­nı bir az­­ca da ol­­sa sön­­dür­­mə­­yə ça­­lı­­şı­­ram” - de­­di.

Aya­­ğa qalx­­dım, abu-ha­­va­­nın  də­­yiş­­mə­­si­­ni  is­­tə­­dim. Ar­­tıq vi­­da­­laş­­maq za­­ma­­nı da gəl­­miş­­di: - “Mər­­can nə­­nə, o köh­­nə ba­­ya­­tı­­la­­rın­­dan bi­­ri­­ni söy­­lə, din­­lə­­yim ge­­dim” - de­­dim. Mər­­can nə­­nə bir az dü­­şün­­dü, son­­ra “ Qı­­zım, dün­­ya bir də­­yir­­man­­dır, heç dur­­ma­­dan dö­­nər. İn­­san­­lar bir çı­­raq­­dır, əl­­bət, bir gün sö­­nər. Bu yaş­­dan son­­ra ölüm tə­­miz­­lik, ölüm qur­­tu­­luş­­dur. Al­­lah bö­­yük­­dür. Ba­­ya­­tı­­lar, ağı­­lar nə­­di­­r?- de­­yə so­­ruş­­san heç vaxt dol­­ma­­yan, boş kön­­lü­­mün səs­­lə­­ri­­dir  on­­lar”- de­­di.

Onun de­­dik­­lə­­ri­­nin  üs­­tü­­nə de­­yi­­lə­­cək bir sö­­züm yox idi. Mər­­can nə­­nə­­nin əli­­ni öp­­düm, onun du­a­­la­­rı ilə  dö­­nüb get­­dim.

Bu ara­­da bi­­zim hə­­ris mil­­çək də get­­di.  Bö­­cək dər­­ma­­nı sıx­­say­­dım, prob­­lem çox­­dan həll olu­­nar­­dı. Am­­ma et­­mə­­dim, qı­­ya bil­­mə­­dim.  Onu  öl­­dür­­səy­­dim , bəl­­kə də, bun­­la­­rı  ya­­za bil­­mə­­yə­­cək­­dim. Siz­­lər də bu xa­­ti­­rə­­lə­­ri oxu­­ya bil­­mə­­yə­­cək­­di­­niz.