GÖYÇƏ MAHALI CİL KƏNDİ (Ərkacilli-Ərqavil)

23:39 / 24.04.2023
Baxılıb: 644

Cil kəndi Göyçənin ən qədim yaşayış məskənlərindən biridir və onun binələşmə tarixinin izlərini eramızdan əvvəlki dövrlərdə axtarmaq lazım gəlir.

Göyçə gölünün şərqində, Krasnoselo rayon mərkəzindən(indiki Çam-barak qəsəbəsi) 28 kilometr cənub-şərqdə, sahilə yaxın bir ərazidə yerlə­şən bu kəndin oğuz türkü tərəfindən binələşdirilmə tarixinin qədimiliyini etiraf etsələr də, erməni alimləri bu tarixi mümkün qədər yaxın zama­na çəkməyə müntəzəm cəhdlər etmişlər. Və bu cəhdlər o qədər gərgin və çılğın olmuşdur ki, erməni tarixşünaslığı hətta özü-özünü təkzib edən materiallar dərc etdirdiyinin fərqində olmamışdır.

Məsələn: Erməni So­vet Ensiklopediyasında(IX cild, səhifə 514) Cil kəndinin əsasının XII əsrdə qoyulduğu yazılsa da, Tarixi Abidələrin Qorunması və Bərpası üzrə Dövlət Komitəsinin rəsmi bülletenində(1965-ci il nəşri, səhifə 35) Cil kəndi ərazisindəki maddi mədəniyyət nümunələrinin eramızdan əvvəlki dövrə mənsubluğu birmənalı şəkildə qeyd olunur. Diqqət yetirdiyimiz ikinci məlumat həqiqəti, birinci isə ermənilərin qədim bir türk obasının tarixini öz xeyirlərinə təhrif etmək cəhdini əks etdirir. Bu isə o deməkdir ki, Cil kəndi Göyçənin ən qədim yaşayış məskənlərindən biridir və onun binələşmə tarixinin izlərini eramızdan əvvəlki dövrlərdə axtarmaq lazım gəlir.

1555-ci ilə dair sənədlərdə kənd Ərkəcilli(çox güman ki, bu topo­nim “ərkəc”+ “elli” leksemlərinin birləşməsindən yaranaraq, “tərs ərən­lərin eli”, yaxud da “ərkəclərin yurdu” anlamına gəlirmiş) kimi təqdim olunur və Səfəvi Azərbaycan dövlətinin Qarabağ (Gəncə) bəylərbəyliyinin inzibati bölgüsünə daxil olan Göyçə mahalı kəndlərindən biri kimi xarakterizə edilir. 1723-cü ildə osmanlılar Göyçə hövzəsinə tam nəzarət imkanı qazandıqdan sonra tətbiq edilmiş bölgüyə əsasən Cil kəndi İrəvan əyalətinin Dərəçiçək nahiyəsinin inzibati vahidləri sırasına daxil edilmiş­dir ki, bu reallıq da rəsmi mənbələrdə əksini tapmışdır. Belə ki, 12 aprel 1728-ci ildə Şah Əhməd Mehmet xan oğlu tərəfindən təsdiqlənərək tuğralanmış “İrəvan əyalətinin icmal dəftəri”nin 113-cü səhifəsində bu kənd “Zod kəndi yaxınlığındakı Məzrəə nahiyəsi ilə sərhəd bölgədə yerləşən Ərgəvil kəndi” kimi təsniflənir.

Həmin vaxt Məzrəə nahiyəsinin sərhəd­lərinin cənubda Qazanlıqdərədən(Gözəldərə) başlayaraq şimalda Ərdanuca(Ardanış) qədər olan böyük bir arealı əhatə etməsi reallığını nəzərə aldıqda söhbətin məhz Ərkəcilli kəndindən, 1828-ci ildən sonra İ.Şopenin məlumatsızlığı səbəbiylə ermənilər tərəfindən təhrif edilərək Cil kəndi kimi təqdim etdilən yurd yerindən getdiyinə şübhə yeri qalmır. Hə­min sənəddən o da bəlli olur ki, o zaman Ərgəvil kəndi timar qismində, yəni dövlət səlahiyyətlilərinin gəlirlərini təmin edən vergi ödəyicisi qis­mində Əhməd Osman oğlu adlı şəxsin mülkiyyətinə verilibmiş və kəndin illik vergisi 5675 ağça həcmində imiş. 1828-ci ildə yeni yaradılmış er­məni vilayətinin idarəçiliyinə verilənə qədər Cilin sırf türk kəndi olması­nı İ.Şopenin siyahıları da təsdiqləyir. Onun verdiyi məlumata görə, 1831-ci ildə Cildə 265 nəfər türk yaşayırmış. Erməni tarixçisi Z.Korkodyanm rəsmi sənədlərə istinadən verdiyi məlumata görə, bu göstərici 1886-cı il­ də 587, 1904-cü ildə 975, 1914-cü ildə 1035 nəfər olmuşdur.

1919-cu ilin martında Cil üç tərəfdən Basarkeçər, Çubuxlu və göl tərəfdən hücuma məruz qalmış, təxminən 12 gün davam edən şiddətli döyüşlərdən sonra əhali kəndi tərk edərək Şahdağ aşırımı ilə Azərbaycanın Gədəbəy rayo­nuna keçmiş, boş qalan kənd isə erməni quldurları tərəfindən talan edilə­rək yandırılmışdır. 1922-ci ildə kəndə qayıdanların sayı 697 nəfər, yə­ni 1914-cü ildəki əhalinin yarısı həddində olmuşdur. 1930-cu ildə so­vetlərin tətbiq etdiyi yeni inzibati strukturlaşmaya görə Cil kəndi Basar­keçər rayonunun inzibati ərazisinə daxil edilmiş; 1937-ci ildə isə yeni yaradılmış Krasnoselo rayonunun inzibati idarəçiliyinə verilmişdir. 1931-ci ildə kənd əhalisinin sayı 1041, 1979-cu il siyahıyaalınmasının nəticələrinə görə isə 1490 nəfər idi. 1988-ci ildə Ermənistan dövləti tə­rəfindən həyata keçirilən soyqırımı zamanı kəndin bir sakini 1911-ci il təvəllüdlü Mustafayev İbrahim Məmməd oğlu döyülərək qətlə ye­tirilmiş, 1800 nəfər əhali məcburiyyət qarşısında qarlı dağ aşırımları ilə Azərbaycan ərazisinə keçmişdir. Kəndin adının dəyişdirilməsi barədə məlumat yoxdur.

Tədqiqatçı-jurnalist: Salman VİLAYƏTOĞLU.

Təqdim etdi: İlqar İSMAYIL


Etiket:
Xəbərlər

TOXLUCA

01.06.2023

Bu gün Azərbaycanın milli bayramı - Müstəqillik Günü qeyd olunur.

28.05.2023

GÖYÇƏ MAHALI ŞİŞQAYA KƏNDİ

25.05.2023

Yeni Daşkəndin 70-illik yubileyinə təbrik məktubu

24.05.2023

Bərdə rayonun Yeni Daşkənd kəndində Ümummilli Lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 100 illiyi və Daşkənd kəndinin Qərbi Azərbaycandan Deportasiyasının 70 illiyi ilə əlaqədar tədbir keçirilmişdir.

22.05.2023

QANLI KƏNDİ (QANLI ALLAHVERDİ)

15.05.2023

Ümummilli Lider yeganə şəxsdir ki, Ali Baş Komandan onra raport verdi.

15.05.2023

SƏFƏVİLƏRİN BÖYÜK İDEOLOQU,
 SUFİ ŞEYXİ
 MİSKİN ABDAL (SEYİD HÜSEYN MƏHƏMMƏD OĞLU)

13.05.2023

KƏSƏMƏN
(Solaq)  

08.05.2023

Azərbaycan hərbi hospitallarının 1941-1945-ci illər
fəaliyyəti haqqında

08.05.2023

Naxçıvandan qurtuluşa gedən yol

06.05.2023

Bu gün görkəmli oftalmoloq-alim, akademik Zərifə Əliyevanın doğum günüdür.

28.04.2023

GÖYÇƏ MAHALI CİL KƏNDİ (Ərkacilli-Ərqavil)

24.04.2023

Aşıq Ələsgər yaradıcılığında divan ədəbiyyatına xas poetik fiqurlar

11.04.2023

31 Mart - unutmayacağımız tarix

31.03.2023

Basarkeçər rayonu Dərə kəndi.

30.03.2023

Göyçə Mahalı Daşkənd kəndi

13.03.2023

Qərbi Azərbaycan İcması Ermənistanın baş nazirinə məktub göndərib

12.03.2023

İKİYƏ BÖLÜNMÜŞ GÖYÇƏLİ VƏ GÖYÇƏSİZ ÖMÜR

10.03.2023

GEC TAPIB, TEZ İTİRDİYİM DOSTUM

05.03.2023

Zahid Oruc: "Göyçə Qərbi Azərbaycanın Şuşasıdır!"

04.03.2023

Qəriblikdə ölmək qorxusu...
Əmimin əziz xatirəsinə ithaf edirəm

04.03.2023

Aşıq Ələsgər yaradıcılığında irfan məqamları

02.03.2023

Meksikalı deputatlar Qərbi Azərbaycan İcmasında olublar.

01.03.2023

Dağıstanı xilas edən azərbaycanlı - Əziz Əliyevin HƏYAT HEKAYƏTİ

20.02.2023

Göyçə mahalı, Qaraiman kəndi

19.02.2023

Tanınmış həkim Şirazi İbrahimov Nərimanlı kənd icmasının sədri seçildi

19.02.2023

Qərbi Azərbaycan İcmasında görüş keçirilmişdir.

 

12.02.2023

Düşüncələrin kölgəsindən özünə - Yazıçı Rüstəm Dastanoğlunun "Düşüncələrimin kölgəsi" kitabı haqqında - Əsəd CAHANGİR

06.02.2023

Ələddin Allahverdiyev "Düşüncələrimin kölgəsi" kitabı haqqında

04.02.2023

 İnsanların 74.6%-i Qərbi Azərbaycana qayıdışın baş tutacağına inanır. 

19.01.2023

Klassik şeirimizin xalq ruhunun Heyranı...

13.01.2023

Qərbi Azərbaycan İcması müraciət yayıb

12.01.2023

"Deyiblər, ya gecə ikən çıxın, ya da sabah silahlılar gələcək" - Misir Mərdanov

27.12.2022

Prezident İlham Əliyev Qərbi Azərbaycan İcmasının inzibati binasında yaradılan şəraitlə tanış olub

24.12.2022

Prezident: Gün gələcək, biz Qərbi Azərbaycanda da belə gözəl məclis keçirəcəyik  

24.12.2022

Prezident İlham Əliyev: Biz birgə səylərlə Qərbi Azərbaycana Qayıdış Konsepsiyasını da işləməliyik

24.12.2022

Prezident İlham Əliyev: Qərbi Azərbaycana Qayıdış Konsepsiyası çox sanballı sənəd olmalıdır

24.12.2022

Prezident İlham Əliyev Əhliman Əmiraslanovla bağlı  Sərəncam imzaladı

16.11.2022

Fəxrəddin Salimin “Dədə Qorquddan Dədə Ələsgərə” kitabının təqdimat mərasiminin iştirakçılarına Ələddin Allahverdiyevin təbrik məktubu

11.10.2022

Kəsəmən məktəbinin məzunlarının 50 illiyi

30.06.2022

Ələddin Allahverdiyev – 75

28.05.2022

Peşə təhsili alan gənclərin turizm sahəsində sahibkarlıq imkanları layihəsi keçirilir

04.03.2022

BÖYÜK AZƏRBAYCAN OLMALIYAM MƏN... GÖYÇƏ ADLI İLAHİ SEVGİ...

19.02.2022

Qərbi Azərbaycanın Qaraqoyunlu dərəsi haqda televiziya filmi

29.01.2022

Müəllimlərim haqda xatirələrim - Musa Kərimov 

17.01.2022

Səksəninci döngə

27.12.2021

İlham Əliyev – Onun əsil DOĞUM GÜNÜ 8 NOYABRDIR

24.12.2021

Akademik Əhliman Əmiraslanov Prezident İlham Əliyevə təşəkkür etdi

05.12.2021

İntiqamın arzusu: “Mənə elə rəssam verin ki, məni ayaq üstə çəksin”

24.11.2021
Bütün xəbərlər