ÇİÇƏYİN SÖZ KƏRPİCLƏRİ

01:09 / 08.05.2024
Baxılıb: 2580

Şairi, yazıçını, qələm əhlini, bir sözlə yazı adamını bir bənd şeirindən, bir sətir yazısından tanıyarlar. Elə götür müəllifin bir bənd şeirini, bir sətir yazısını həm müəllifi tanıyacaqsan və könlündən keçsə, ürəyin istəsə, həm də müəllifi oxuculara tanıdacaqsan.

 Ulu Öndər təsadüfən demirdi: “...İndi isə, şübhəsiz, bizdə təhsilin tam əksəriyyəti Azərbaycan dilində gedir. Ancaq bir var ki, Azərbaycan dilində oxuyursan, bir də var ki, dilin incəliklərini bilirsən, Azərbaycan dilində yüksək səviyyədə söz deyə bilirsən, fikrini ifadə edə bilirsən, nitq edə bilirsən. Bu, hələ bizdə çox çatışmayan bir sahədir”. Bu sahənin inkişafına hər kəs öz payını verir, Allaha məxsus nitq və dil saraylarının qurulmasında hər kəs öz kərpicini qoyur. Vay o gündən ki, bu möhtəşəm sarayda adına kərpic olmaya, itə-bata düşə. Yox, mən bu sarayda Çiçək Mahmudqızının payına düşən kərpicləri görürəm. O kərpiclərin yeri möhkəm! O sarayı Allah yaşatdıqca Çiçək kərpicləri də orada qalacaq!

 Dilçilikdə köməkçi nitq hissələri deyilən bir bölüm var. Bu nitq hissələri Çiçək poeziyasında əsas nitq hissəsi səviyyəsinə yüksəlir. Təkcə “axı” ədatının köməyilə və bu ədatı təkrarlamaqla ciddi ekspressivlik qazandıra bilir:

Çiçək arzum soldu axı,

Hicran uzun yoldu axı,

Gecə səhər oldu axı,

Qürubum-danım hardasan?!

Sinonimlərdən yerindəcə istifadə, şeirin məna gücünü artırmaq yolunda yararlanmaq Çiçək Mahmudqızının poeziyasına xüsusi çalarlar verir:

Gündüzlər gizlicə, gecələr xəlvət...

Pünhanı sevgiyəm, xəlvəti səsəm...

 

Nədən incimişdin, kimdən küsmüşdün...

 

Xəlvəti sevgimsən, gizli sözümsən...

 

Bahardır gəl ataq möhnəti, qəmi...

 

Hər doloy, cığırda ayaq izlərin...

 

Nə belə odlanmaz, belə alışmaz.

 

Sənsiz bu dünyada qəribəm, ögey.

Azərbaycan ozan sənətinə Çiçək Mahmudqızı sevgisinin haradan qaynaqlandığı “Saz ha deyil, ürəyimdi çaldığın” rədifli şeirdə apaydın görünür. Çiçək sazı canlılaşdıra, sirri-xuda kimi təqdim edə bilir:

O cansız varlıqsa, belə danışmaz,

Nə belə odlanmaz, belə alışmaz.

Bir sirri-xudadır, Çiçək baş açmaz

Bircə şeydi, vallah, ölüb qaldığım

Saz ha deyil, ürəyimdi çaldığın.

Təkrarlar Çiçəyin dilində yorucu təkrarlar kimi yox, şeirin gücünü artıran vasitə kimi təqdim olunur:

Leyli pərvanələr oduma gəlmir,

Küsgün xatirələr dadıma gəlmir,

Adın, rəngin, ətrin yadıma gəlmir,

Qalmayıb başımda huş gözün aydın.

Xalqın qan yaddaşında daşlaşmış məfhumlar frazeologizm şəklində Çiçək poeziyasında özünə layiqli yer alır:

Qışın qurd ağzından çıxarım səni,

Həsrətin yoluna düzüm bənövşə.

Çiçək yaradıcılığı poetik ifadələrin bolluğu ilə seçilir. Oxucunu bir laləzarlıqdan digərinə apara bilmək və bu vaxt onu yormamaq şeirin və şairin gücüdür. Ən gözəl şeir, ən gözəl yazı dilin təbiiliyini, şirinliyini saxlayandır! Ən gözəl şeir xalqın bütün təbəqələrinin anladığıdır! Ən gözəl şeir milli dünyagörüşü bulaqlarından qidalananlardır:

Bu gül könüllərə xaniman qurdu

Bu gülə bir kümə tikən olmadı.

 

Bu gül də bir tanrı nişanəsidi

Bu gülü köksünə çəkən olmadı.

 

Bilirdim bu sevda məni nə vaxtsa,

Tapıb diri-diri qovuracaqdı.

 

Bağlama üzümə könül qapını

Mənim o könüldə məzar yerim var.

 

Harda qu yanğılı oxuyan olsa,

Bil ki, o qu mənəm son nəfəsimdə.

 

Səhərin şeh öpən yanağıyam mən

Tanrının eşq adlı sınağıyam mən.

Çiçək Mahmudqızı poeziyasında klassik irsimizin bu gün də davam etdiyi məlum olur. Belə ki, Füzulidə də, Çiçəkdə də dərdə münasibət, Allah dərgahına gedən yolda dərdə münasibət eyni səslənir.

Var bir dərdim ki, çox dərmandan artıqdır mənə,

Qoy məni dərdimlə, dərman eyləmə, var, ey həkim.

(Füzuli)

 

Dərd ağladır gülürəm,

Dərd olmasa ölürəm,

Mən ölməyi bilirəm,

Göylərdə batmaq öyrət.

Çiçək Mahmudqızının şeirlərində arxaik adlandırılan, amma xalqın yaddaşında daşlaşmış ifadələr yerindəcə işlənir:

İsmarıcım var deyəsi

Hardasan könül yiyəsi.

Vaxtilə əlifbamızda olan sığır nun deyilən “n” hərfi düzgün tələffüz olmayanda mənada ciddi dəyişiklik baş verir. “Sənnən” rədifli gəraylı tipli şeirdə:

Niyə səndən doyammıram,

Heç susmayır dilim sənnən.

Nədən belə gözəl olur,

Bu çəkdiyim zülüm sənnən.

Çiçək düşünür ki, vətənin daşı anlamında vətəndaş, sirrini aça bildiyin mənasında sirdaş varsa, niyə də “könlündən keçəni bölmək” anlamında könüldaş ifadəsi olmasın:

Könüldaşım, hər könlümdən keçəni

Sənin ilə bölmək üçün darıxdım.

 

Həsrətin nə şirin, ay könüldaşım,

Dadından məst olub havalı başım.

Cavabını gözləmədən qarşı tərəfə ünvanlanan suallar – ritorik suallar sözün təsir gücünü dəfələrlə artırır. Məhz bu ritorik suallara da Çiçək şeirlərində az təsadüf olunmur:

Bu sevgidə nə savabdı, nə günah

Görən sevənləri sevirmi Allah?!

 Məqalənin sonunda şekspirşünas alim, şair Ənvər Rzanın Aşıq Şəmşirə həsr etdiyi bir bəndi xatirlamaq yerinə düşər:

Söz atını vurub selə, daşqıra

Tapdaq yoldan üz döndərib, sapıb o.

Çiçək Mahmudqızı da tapdaq yolla getməyən, çətin, keçilməz, amma şərəfli, sevimli yolu ilə gedən şairdir. Oxucularını heyranlıqda qoya biləcək yeni poeziya yarpaqları yaratmaq yolunda şairə sağlam uzunömürlülük diləyilə!

Nağdəli Keştəkli (Zamanov)

Azərbaycan Tibb Universitetinin dosenti,

tibb üzrə fəlsəfə doktoru,

AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun doktorantı


Etiket:
Xəbərlər

Möhtərəm prezident!
 Cənab Zati-aliləri!

08.10.2024

“ADIM ƏLƏSGƏRDİ, ƏSLİM GÖYÇƏLİ” DEYƏN HAQQ AŞIĞININ HEYKƏLİ BAKIDA

07.10.2024

Prezident İlham Əliyev Bakıda Aşıq Ələsgərin abidəsinin açılışında iştirak edib

30.09.2024

Bakıda Azərbaycan poeziyasının görkəmli nümayəndəsi Aşıq Ələsgərin heyli kəli ucaldılıb.  

27.09.2024

Usta Abdullanı anarkən..

25.09.2024

Qərbi Azərbaycan İcmasının təşkilatçılığı ilə 2024-2025-ci tədris ili üzrə Ali məktəblərə qəbul imtahanlarında 600-dən yuxarı bal toplamaqla yüksək nəticə göstərərək tələbə adını qazanmış əslən Qərbi Azərbaycandan olan gənclərlə görüş keçirilib.

12.09.2024

XARİCDƏ YAŞAYAN AZƏRBAYCANLI ALİMLƏRİN I FORUMU

06.09.2024

Şirvan Kommersiya Məhkəməsinə böyük məsləhətçi - aparat rəhbəri təyin edilib.

02.09.2024

İndiki tarixi mərhələdə Aşıq Ələsgərə olan böyük ehtiyacımız

03.08.2024

“Nitq və eşitmə qabiliyyəti məhdud şəxslərlə iş” adlı inkluziv layihəyə start verilib

03.08.2024

“MƏDƏNİYYƏTİMİZİN ZƏNGİNLƏŞMƏSİNDƏ AŞIQ ƏLƏSGƏR AMİLİNDƏN İSTİFADƏ MEXANİZMİ” ADLI ELMİ KONFRANS KEÇİRİLİB

01.07.2024

“Mədəniyyətimizin zənginləşməsində Aşıq Ələsgər amilindən istifadə mexanizmi” elmi konfransı iştirakçılarına

29.06.2024

“DƏDƏ ƏLƏSGƏR OCAĞI” KİTABI NƏŞR OLUNUB

27.06.2024

“Qərbi Azərbaycan Kuboku” uğrunda minifutbol turnirinin açılış mərasimi keçirilib

26.06.2024

Vətən anam, Vətən eşqim, ovqatım. 
Yaddan çıxmaz dəyəri var Göyçənin.

21.06.2024

Qərbi Azərbaycan əsilli iki gəncin toy mərasimi təşkil olunacaq. Naxçıvanda “Qərbi Azərbaycana qayıdış” festival-konqres keçirilir.  

21.06.2024

POEZİYA BİLİCİSİ HƏKİM

18.06.2024

Ramiz Əsgər 70 ili belə yaşadı... - MÜSAHİBƏ

24.05.2024

Qədir Aslan yaradıcılığının qoşa zirvəsi

15.05.2024

Ikinci Dünya savaşında həlak olan Aşıq İdris

12.05.2024

9 may 2024-cü ildə “Xəmsə” şadlıq evində Basarkeçər rayon Daşkənd icmasının görüşü keçirilmişdir.

11.05.2024

Nərimanlı kənd sakinləri, o cümlədən Qarabağ müharibəsinin bir qrup iştirakçısı ilə görüş keçirilib. Nərimanlı sakinlərinə üzvlük vəsiqələri TƏQDİM OLUNUB.  

10.05.2024

Basarkeçər rayon Daşkənd icmasının görüşündə tədqiqatçı-jurnalist Araz Yaquboğlunun çıxışı

10.05.2024

Əhliman Əmiraslanov: Azərbaycan xalqının Ulu Öndərə olan məhəbbəti əbədidir

10.05.2024

NARINCI YUXULAR

08.05.2024

ÇİÇƏYİN SÖZ KƏRPİCLƏRİ

08.05.2024

NƏQA MİNMƏK NƏDİR?

08.05.2024

Sona Abbasəliqızı Türkiyədə “İlin tarixi roman yazarı” ödülünə sahib oldu

28.04.2024

Oxuduğu məktəbdə adı əbədiləşən - ŞƏHİD ELŞAD HƏMİDOV.

20.04.2024

Mədəniyyətimizin zənginləşməsində Aşıq Ələsgər amilindən istifadə mexanizmi

16.04.2024

Aşıq Ələsgər xalqımızın Qərbi Azərbaycandan deportasiyası dövrünün qurbanı, canlı şahidi kimi

01.04.2024

ORDA BİR KƏND VAR, UZAQDA... DOĞMA QARAQOYUNLUM - FOTO

26.03.2024

NOVRUZ XALQIMIZIN MİLLİ BAYRAMIDIR!

20.03.2024

Bayram Aslanov “Heydər Əliyevin 100 illiyi” yubiley medalı ilə təltif edilib - Fotolar

19.03.2024

16 mart 2024-cü ildə Qərbi Azərbaycan İcmasında Gənclər Şurasının üzvləri ilə görüş keçirilib.

16.03.2024

Niyə məhz Qurbani?

04.03.2024

Meşəli kəndində ailəsi qətlə yetirilən qadın: “Atamı diri-diri yandırdılar, anamı, bacımı güllələdilər” - FOTO

26.02.2024

Milli düşmənçiliyə qarşı etiraz səsini ucaldan ŞƏXSİYYƏT – FOTOLAR

24.02.2024

Qərbi Azərbaycanın rayonları və kəndləri üzrə icma sədrləri və Azərbaycan Respublikasının ərazi vahidləri üzrə nümayəndələrinin 1-ci toplantısı keçirilib

24.02.2024

Qərbi Azərbaycan kəndləri – Cıvıxlı

21.02.2024

Pəmbək. (Göldək)

21.02.2024

BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN - QURBANOV ELŞƏN MAHMUD OĞLU

17.02.2024

Prezidentin andiçmə nitqi: inkişafın yeni “yol xəritəsi”

16.02.2024

BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN YAZIÇI, PUBLİSİST QƏDİR ASLAN 
 

14.02.2024

Qərbi Azərbaycan İcmasında Basarkeçər rayonunun alimləri ilə görüş keçirilib.

12.02.2024

QOŞABULAQ

06.02.2024

DƏDƏ ƏLƏSGƏRİN 60 YAŞLI MÜRİDİ

16.01.2024

DƏDƏ ƏLƏSGƏR SEVDALI İŞ ADAMI

15.01.2024

60 YAŞIN MÜBARƏK!

15.01.2024

AŞIQ İSLAM YUSİFOV
(1893-1968)

12.01.2024
Bütün xəbərlər