Göyçə hövzəsində Ağkilsə adlı neçə kənd var imiş

15:00 / 21.11.2018
Baxılıb: 3874

Bu qədim türk obasının adı yazılı mənbələrdə ilk dəfə Səfəvi Azərbaycan dövlətinə dair sənədlərdə çəkilir və o, Çuxur- Səd bəylərbəyliyinin inzibati vahidlərindən biri kimi səciyyələndirilir. 1723 –cu ildə Göyçə hövzəsi bütünlüklə osmanlıların nəzarətinə keçdikdən sonra tətbiq olunan inzibati bölgüyə əsasən bu kənd İrəvan əyalətinin Göyçə nahiyəsinin ərazisinə daxil edilmişdir. 1728-ci ildə Şah Əhməd Mehmet xan oğlu tərəfindən təsdiqlənərək tuğralanmış və hal hazırda Türkiyə Respublikasının Başbakanlıq Arxivində saxlanan “ İrəvan əyalətinin icmal dəftəri “-ndə Ağkilsə kəndinin adı Göl kəndindən (indiki Martuni rayonunun Liçk kəndi) əvvəl qeyd olunub və...Həmin nahiyədəki Ağkilsə (yəni Ağqala-Ağkilsəsi), eləcə də həmin siyahının Zarzəmin nahiyəsinə dair bölməsindəki Agkilsə (Aşıq Ələsgərin kəndi) kəndləri ilə qarışıq salınmaması naminə, həm də yəqin ki, dəftərin tərtibində yanlışlığa və təkrarçılığa yol verilmədiyini diqqətə çatdırmaq üçün bu kənd “ digər bir Ağkilsə kəndi ” təsnifatı ilə təqdim edilib. Həmin sənəddən o da bəlli olur ki, Göl kəndinə yaxın ərazidəki Ağkilsənin, yəni bizim şərti olaraq “ I Ağkilsə ” adlandırdığımız kəndin sultan xəzinəsinə illik vergisi 2,890 ağca həcmində imiş. Ağqala –Ağkilsə kəndində bu rəqəm 7,325 ağca həddində olub. Həmin sənədin 118-ci səhifəsində isə Zarzəmin nahiyəsindəki Ağkilsə əhalisinin osmanliların gəlişindən sonra kəndi tərk etmələri və bu səbəbdən də boş yurd yerləri sırasında xas qismində birbaşa sultanın mülkiyyətinə verildiyi barədə qeydlər var. Burdan aydın olur ki, XVIII əsrin ortalarında Göyçə hövzəsində Ağkilsə adlı üç kənd varmış. XVIII əsr müəllifi Simon İrəvanlı Göyçə gölü ətrafındakı obalar sırasında bu kəndin adını çəksə də, onun dəqiq coğrafi koordinantlarına işarə ola biləcək məlumatlar vermir. Bu qeydlərdən yalnız o bəlli olur ki, I Ağkilsə Dəlikdaşa yaxın dağlıq bir ərazidə yerləşmiş qədim obalardan biridir. XIX əsrin iyirminci illərində Rusiya-İran, Rusiya-Türkiyə müharibələri nəticəsində dağıdılmış yaşayış məntəqələrinin, nə də yeni yaradılmış erməni vilayətinin idarəçiliyinə verilmiş kəndlərin siyahısında I Ağkilsənin adına rast gəlinmir. İ.Şopenin siyahılarına düşməməsi reallığına istinadən, erməni tarixçiləri belə bir kəndin olmaması, olsa da 1750-1820-ci illər aralığında dağılması barədə ehtimal irəli sürürlər. Kəndin mövcudluğunun tarixi fakt olmasına rəğmən, ermənilərin onun inkarına yönəlik səylərinin arxasında olduqca dəhşətli bir cinayətin izlərini itirmək istəyinin dayandığı şəksizdir. Bu ehtimala əsas verən faktlardan biri də odur ki, İ.Şopen 1826-1829-ci il müharibələri zamanı erməni-rus hərbi birləşmələrinin Göyçədə dağıtdığı 108 kənddən yalnız 67-si barədə məlumat versə də, nədənsə siyahılarda cəmi 27 adını göstərib, qalan 40 kəndi isə ” adları unudulmuş ölü kəndlər ” kimi təsnifləyib. İ.Şopenin bələdçilərinin ermənilər olduğu və siyahıların tərtibində olduqca ciddi, amma düşünülmüş təhriflərə yol verildiyi reallığını nəzərə alsaq, onda 40 “ ölü kənd ” dən birinin- siyahıda 27-32-ci sırada yer almış adsız kəndlərdən birinin məhz I Ağkilsə olduğunu söyləmək mümkündür. Və belə olduğu təqdirdə erməni tarixşünaslığının I Ağkilsə ilə bağlı həqiqətlərin gizlədilməsindəki marağı barədə də düşünmək zərurəti yaranır. İ.Şopenin siyahilarında dağıdılmış kəndlər kimi göstərilən və yeni yaradılmış erməni vilayətinin idarəçiliyinə verilmiş Göyçə mahalının o zaman yaşayış üçün yararlı sayılan 59 yaşayış məntəqəsinin siyahısında yer almayan kəndlərin bir çoxu, konkret olaraq əhalisinin bir qismi sağ qalmış kəndlər XIX əsrin ortalarında bərpa olunub və bu reallıq rəsmi sənədlərdə əksini tapib. I Ağkilsə isə bərpa edilməyib. Bu reallıq ona dəlalət edir ki, 1826-1829-cu illərdə erməni-rus hərbi birləşmələrinin Göyçə mahalında həyata keçirdikləri soyqırımı zamanı ya I Ağkilsə əhalisi kütləvi qətliama məruz qalıb, ya da sağ qalanlar o qədər az sayda olublar ki, kəndi bərpa etməyə gücləri yetməyib. Bu ehtimalların hansının həqiqətə daha yaxın olduğunu qəti şəkildə söyləmək mümkün olmasada, bir fakt tam aşkardır: azı min illik tarixi olan “ I Ağkilsə ” kəndi 1826-1829-cu il aralığında tüğyan etmiş erməni faşizminin qurbanlarından biridir və bu tarixi cinayətin məsuliyyəti həm ermənilərin, həm də onlara havadarlıq etmiş xiristian dünyasinın üzərinə düşür. 

Salman VİLAYƏTOĞLU

Təqdim etdi: İlqar İSMAYIL


Etiket:
Xəbərlər

ORDA BİR KƏND VAR, UZAQDA... DOĞMA QARAQOYUNLUM - FOTO

26.03.2024

NOVRUZ XALQIMIZIN MİLLİ BAYRAMIDIR!

20.03.2024

Bayram Aslanov “Heydər Əliyevin 100 illiyi” yubiley medalı ilə təltif edilib - Fotolar

19.03.2024

16 mart 2024-cü ildə Qərbi Azərbaycan İcmasında Gənclər Şurasının üzvləri ilə görüş keçirilib.

16.03.2024

Niyə məhz Qurbani?

04.03.2024

Meşəli kəndində ailəsi qətlə yetirilən qadın: “Atamı diri-diri yandırdılar, anamı, bacımı güllələdilər” - FOTO

26.02.2024

Milli düşmənçiliyə qarşı etiraz səsini ucaldan ŞƏXSİYYƏT – FOTOLAR

24.02.2024

Qərbi Azərbaycanın rayonları və kəndləri üzrə icma sədrləri və Azərbaycan Respublikasının ərazi vahidləri üzrə nümayəndələrinin 1-ci toplantısı keçirilib

24.02.2024

Qərbi Azərbaycan kəndləri – Cıvıxlı

21.02.2024

Pəmbək. (Göldək)

21.02.2024

BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN - QURBANOV ELŞƏN MAHMUD OĞLU

17.02.2024

Prezidentin andiçmə nitqi: inkişafın yeni “yol xəritəsi”

16.02.2024

BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN YAZIÇI, PUBLİSİST QƏDİR ASLAN 
 

14.02.2024

Qərbi Azərbaycan İcmasında Basarkeçər rayonunun alimləri ilə görüş keçirilib.

12.02.2024

QOŞABULAQ

06.02.2024

DƏDƏ ƏLƏSGƏRİN 60 YAŞLI MÜRİDİ

16.01.2024

DƏDƏ ƏLƏSGƏR SEVDALI İŞ ADAMI

15.01.2024

60 YAŞIN MÜBARƏK!

15.01.2024

AŞIQ İSLAM YUSİFOV
(1893-1968)

12.01.2024

Milli dövlətçilik tariximizin məğrur lideri

28.12.2023

Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə "Qərbi Azərbaycan yolunda" adlı konfrans keçirilir - FOTOLAR

28.12.2023

GÖYÇƏ MAHALI, BASARKEÇƏR RAYONU. BALA MƏZRƏ KƏNDİNİN QISA TARİXİ

27.12.2023

AZƏRBAYCAN AŞIQ POEZIYASININ GÖRKƏMLİ NÜMAYƏNDƏLƏRİNDƏN BİRİ ŞAİR, USTAD AŞIQ NÖVRƏS İMANIN 120 İLLİK YUBİLEY TƏDBİRİ KEÇİRİLİB

26.12.2023

İLAHİ EŞQİN TƏRCÜMANI

24.12.2023

Müzəffər Ali Baş Komandan, Qarabağın Fatehi, sizi doğum günü münasibətilə təbrik edirk!

24.12.2023

Həsən Xəyallının şeirlərində dini məqamlar. “Qıfılbənd”in təhlili

21.12.2023

BÖYÜK MƏZRƏ - GÖYÇƏ MAHALI

10.12.2023

Dekabrın 7-də Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının Vəcihə Səmədova adına Sərgi Salonunda Qərbi Azərbaycan əsilli rəssamların əsərlərindən ibarət sərgi açılıb.

07.12.2023

Tanınmış hərbi ekspert Telman Qasımov İrəvana səfər edib.    

05.12.2023

HƏYATDA ÖZÜMÜ XOŞBƏXT ADAM HESAB EDİRƏM Ki, HEYDƏR ƏLİYEVLƏ BİRGƏ İŞLƏDİM

04.12.2023

AMEA müxbir üzvü, Basarkeçər rayon icma sədri, professor Nuru Bayramov İnönü Universitetinin “Fəxri Doktoru” seçilib - FOTOLAR.

03.12.2023

 Bax, biz Göyçə torpağındayıq...

29.11.2023

BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİNDƏ “Qərbi Azərbaycanda türk müsəlman abidələrinin erməni vandallığına məruz qalması” mövzusunda elmi seminar keçirilib - FOTOLAR

25.11.2023

SƏHRADA YALQIZLIQ

25.11.2023

Azərbaycanda ilk dəfə “Qərbi Azərbaycana qayıdış” festival-konqres keçirilir FOTO

23.11.2023

İcma: Paşinyan hökumətindən azərbaycanlıların Ermənistanda öz dədə-baba yurdlarına qayıdış hüququnu tanımasını gözləyirik

21.11.2023

“Azərbaycan Bayrağı” ordeni və “Vətən uğrunda” medalı ilə təltif olunan - MÜBARİZ QULUYEV BABACAN KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ-FOTOLAR

14.11.2023

Xankəndi şəhərində Vətən müharibəsində əldə edilən Zəfərin üçüncü ildönümünə həsr olunan hərbi parad keçirilib

08.11.2023

Qərbi Azərbaycan İcmasının Basarkeçər rayonu Dərə kənd sakinləri və Dərəli kökənli gənclərlə görüşü keçirilib.

07.11.2023

Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə

31.10.2023

"Azərbaycanlılara qarşı nifrət cinayətləri və nifrət nitqi" hesabatının təqdimatı ilə bağlı konfrans keçirilib.

30.10.2023

Oktyabrın 27-də Qərbi Azərbaycan İcmasında (QAİ) “Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə” kitabının təqdimatı keçirilib.

28.10.2023

“Oğul” filminin rejissoru: “Erməni hərbçilərdən biri Natiqin cəsurluğunu etiraf etdi” - MÜSAHİBƏ

26.10.2023

Nərimanlı gəncləri ilə görüş keçirilib - FOTOLAR

24.10.2023

TANINMIŞ ALİM, İSTEDADLI ŞAİR-PUBLİSİST - RAMİZ HƏSƏNLİ ŞİŞQAYA KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ

21.10.2023

Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş “Qüdrətdən səngərli, qalalı dağlar” adlı konsert proqramı keçirilib.

21.10.2023

Erməni dostunun azərbaycanlı yazıçıya hər il yazdığı mesaj: “Axırda...” – Müsahibə

17.10.2023

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevə
Qərbi Azərbaycan İcmasının TƏBRİKİ

17.10.2023

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev oktyabrın 15-də Xankəndi şəhərində Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağını ucaldıb və çıxış edib.

15.10.2023

"News.ru" informasiya agentliyi “Səbir və uzaqgörənlik: İlham Əliyev ölkənin ərazi bütövlüyünün bərpası missiyasını necə yerinə yetirdi” adlı məqalə dərc edib.

15.10.2023
Bütün xəbərlər