Ustad Aşıq Hacı Göyçəlinin yeganə müsahibəsi...

Aşıq Hacı Bayramov Göyçə mahalının Daşkənd kəndində anadan olub. Uşaqlığı otuzuncu illərə düşüb. Üçüncü sinifdə oxuyanda anası rəhmətə gedib və ondan sonra atası Abbas kişi onu daşkəndli Aşıq Abbasəlinin(Nazarov) yanına şəyird qoyub. 
Aşıq Hacının atası Abbas kişi el arasında Qərib Abbas kimi tanınıb. Su dəyirmanı işlədib. Çoxlu nağıllar bilirmiş, bildiyi nağılları da o qədər şirin, yerli-yataqlı danışırmış ki, elə bil hamısını öz gözləri ilə görübmüş. 
İndi Aşıq Hacının da danışığı elə şirindi, yumorludu, yerli-yataqlıdı. Qərib Abbas nağılı danışanda avazla oxuyurmuşsa da, amma saz çalmırmış.

Aşıq Hacı sonra Bala Mərzəli Aşıq Hüseyndən, daha sonra Aşıq Ələsgərin şəyirdi Aşıq Əsədin yanında  şəyirdlik eləyib. Aşıq Hacı deyir ki, zəngulələrimdə, haradasa, Aşıq Əsədə yaxınlıq var. Aşıq Əsədin "İrəvan çuxuru"su indiyə qədər məşhurdur.
Axırıncı ustadı qanlılı Aşıq Mehdi olub. Aşıq Mehdi, məşhur Aşıq Alının şəyirdi Aşıq Qulunun şəyirdiymiş. Aşıq Hacı danışır ki, üç-dörd il Aşıq Mehdinin yanında şəyirdlik etdim. Dastanları danışmaqda rəhmətliklərdən çox şey öyrəndim. 
Aşıq Hacıyla söhbət edirik.

Hacı əmi, sizin oxumağınız ustadlarınızdan hansına oxşayır?

- Heç hansına. Ustad şəyirdə gərək onun kimi oxumağı yox, özünü, öz səsini, öz danışığını tapmağı öyrətsin. Oxumaq nə deməkdir?( Bir xeyli iç dünyasına çəkiləndən sonra, öz verdiyi suala cavab verir). Hər adamın içində bir göynərti olur, gərək o səsi tapasan ki, o səslə oxuyanda həmin göynərti canından çıxa. Başqasının səsi ilə oxusan, başqasını yamsılasan, heç vaxt canından o yanğı çıxmaz, ancaq öz səsin çıxardır o yanğını.

Bax, Hacı əmi, məsələn, məndən aşıq olarmı?

Bilmirəm, səni sınağa çəkməmişəm. Aşıq olmaq üçün çox keyfiyyətlər lazımdır, lap çox. Birincisi, gərək adamda aşıqlığa həvəs, vurğunluq ola. İçində işıq ola. Sonra rəhmətlik qağam deyirdi ki, üç cür səs var; səs var qarından gəlir, səs var sinədən gəlir, səs də var, beyindən gəlir. Qarından gələn səs heç, gec-tez batır, sinədən gələn səsdə yanğınlıq, şirinlik, həzinlik olur. Ən yaxşı səs beyindən gələn səsdi. O səs heç vaxt batmır. Aşığa qulaq asan kimi mən bilirəm ki, onun səsi haradan gəlir.

Hacı əmi, onu necə təyin eləyirsiniz?

- Vallah, nətəri təyin eləməyi sözlə ifadə eləyə bilmərəm, amma aşıq oxuyanda bu mənə agah olur.

Tanıdığımız aşıqlardan deyin görək, hansının səsi dediyiniz hansı qrupa daxildir?

- Kiminsə xətrinə dəymək istəmirəm. Amma elə ki, istəyirsən bir-iki ad çəkim. Məsələn, Aşıq Ədalətin səsi sinədən gəlir. Aşıq Museyib "Qaragöz" ha oxuyur, eşidibsənmi? Bax, o səs beyindən gəlir.

Hacı əmi, bəs, sizin səsiniz hansındandır?

- Mənim səsim də beyindən gəlir. Özü də, vallah, bunu mən özümü tərifləyib eləmək üçün demirəm. O səs-zad mənlik deyil. Nətəri olubsa, o da mənim baxtıma düşüb. Çox vaxt, məsələn, sən oxuyursan, oxuduğunu dərk eləmirsən, sonra üstündən neçə illər keçəndən sonra, oxuduğunu yaşaya-yaşaya çox şeylər sənə agah olur.

...Aşıq Hacının 80-ci illərdə birinci dəfə Filarmoniyada, Respublika Sarayında çıxışları oldu. Və onun oxumağının, danışmağının, şirinliyi aşıq bilicilərinin diqqətindən yayınmadı. Radioya, televiziyaya, xarici dövlətlərə dəvət olundu. Televiziyada "Aşıq Alı" dastanını söylədi. Məmməd Aslanın dediyi kimi, televiziyada çox dastanlar danışılmışdı, amma bunların heç biri dastan kimi alınmamışdı. Təkcə Aşıq Hacının danışdığı "Aşıq Alı" dastanından başqa. "Aşıq Alı" dastanı televiziyanın qızıl fonduna düşdü.

Aşıq Hacı bu yaxınlarda - 1992-ci ilin noyabrında Türkiyədə keçirilən Konya aşıqlar bayramına dəvət olunmuşdu. Bütün Türk dünyasının ən məşhur aşıqlarının iştirak etdiyi bayramda Aşıq Hacı Süleyman Dəmirəlin imzası ilə Atatürk adına qızıl medala layiq görüldü. 1991-ci ilin may-iyun aylarında Almaniya-Azərbaycan dostluq cəmiyyətinin dəvəti ilə gedib. Berlin, Frankfurt-Mayi, Köln, Düsseldorf və başqa şəhərlərdə konsertlər verib. Vaxtını uzadıb 10 gün də artıq saxlayıblar onu Almaniyada. Söhbəti davam etdiririk.

Hacı əmi, valınız varmı?

- Elə bayaq onu demək istəyirdim. Almaniyada, Türkiyədə tez-tez mənə yaxınlaşırdılar ki, çox rica edirik, mümkünsə, valınızdan, kasetinizdən birini bizə bağışlayasınız. Deyirdim ki, valım, kasetim yoxdu. İnciyirdilər, başa düşə bilmirdilər ki, doğrudan da indiyə qədər mənim valım, kasetim buraxılmayıb
Bunu elə-belə söz düşdü deyirəm, kimnənsə nə isə ummaq üçün yox.

Sizin "Gilənar", "Ağır Şərili" havalarınız daha məşhurdu.

- Yəqin mənim içimdəki yanğılar, dərdlər daha çox o havalar üstündə köklənib.

Xoşlamadığınız, oxumaq istəmədiyiniz havalar varmı?

Bəlkə də var, amma incimə, deməyəcəm.

Qaça-qaçdan sonra niyə Çardaxlını(Çənlibel) seçdiniz? Bakı daha yaxşı deyildimi?

- Bakıda mən nə evi özümünkü kimi hiss eləyə bilirəm, nə ayağımın altındakı asfaltdan torpağı hiss eləyə bilirəm, nə də özüm özümü. Nə bilim, bəlkə başqa səbəblər də var...

Neçə şəyirdiniz olub?

- Şəyidlərim çox olub, amma onlardan Aşıq İslam və Aşıq Nuridindən daha çox razı qalmışam.

Hacı əmi, bax, televiziyada, ya kasetdə öz oxumağınıza qulaq asanda özünüzdən xoşunuz gəlirmi?

- Yaman yerdə yaxaladın məni. Hələ heç kimə deməmişəm, deyəsən, sənə bir sirri açasıyam... Bilirsən, ən çox ürəyimcə oxuduğum nə vaxt olur? Yuxuda. Tez-tez yuxuda oxuyuram, bəzən elə olur ki, ağlaya-ağlaya oxuyuram, sabahısı günü ayılıb yuxuda oxuduğum havanı başlayıram oxumağa. Oxuyuram...Oxuyuram, amma görürəm ki, yox. Yuxudakı kimi alınmır ki, alınmır... Yəqin yuxudakı kimi oxusam, bir də yuxuda oxumaram. Heyf ki, yuxuda oxuduqlarımı özümdən başqa heç kim eşitmir.

Aşıq Hacı bunu deyib çəkilir öz iç dünyasına və mən onu öz dünyasından bir daha ayırmaq istəmirəm.

Rüstəm Dastanoğlu

 "Ədəbiyyat" qəzeti

26-fevral 1993-cü il

Goyce.az