Şahbulaq Qıfılı saray kompleksi - Qarabağ xanlarının yay iqamətgahlarından biri. Ağdamın Şahbulaq yaylağında yerləşir.
Saray kompleksi yerli inşaat materialları olan əhəngdən və dağ daşlarından inşa olunmuşdu. Kompleksi "Kilid"-qıfıl adlandırmışdılar. Bəzi tarixi mənbələrə və xalq arasındakı deyimlərə görə, xan sarayı kompleksinin tikildiyi ərazidəki bulağın əvvəlki adı "Qıfıl-kilid" olmuşdur. Kompleks burada inşa edilən zaman onun adı da bu bulağın adından götürülmüşdür. Maraqlıdır ki, saray kompleksinin planında və quruluşunda da kilidi xatırladan elementlərdən istifadə olunmuşdur.
Quruluşu
Qıfıl xan sarayı kompleksi əsasən yaşayış evlərindən, bazar, hamam və məsciddən ibarət idi. Saray kompleksinin tikintisi iki ilə, yəni 1751-1752-ci illərdə başa çatmışdır. Bu abidə kompleksi bütün məşhur elmi ədəbiyyatda Şahbulaq Qıfılı adlanır. Kompleksin mühafizə divarları yaxınlığında xan sarayı yerləşirdi. Saray plana əsasən düzbucaqlı formada tikilmişdi. Kompleksin ətrafı mühafizə divarları, dairəvi və yarımsilindrik formalı nəzarətçi qüllələri ilə əhatə olunmuşdu. Divarların hündürlüyü 7 metr, qüllələrin hündürlüyü 8,5 metr idi. Kompleksin girişi Şərq divarının mərkəzindən qoyulmuşdu. Girişin ətrafında bayırdan ikimərtəbəli qülləyəbənzər tikinti mövcud idi. Şahbulaq Kilidinin Şimal Qərbində, bulağın yaxınlığında kiçik ibadət zalından və küləfrəngidən ibarət çox da böyük olmayan bir məscid də inşa edilmişdi.
Bəzi mənbələrdə 1758-ci ildə Qarabağ xanlığının yaradıcısı və rəhbəri, böyük sərkərdə, Azərbaycanın milli liderlərindən biri Qarabağlı Pənahəli xanın vəfat etdikdən sonra, məhz burada dəfn edildiyi güman edilir.
Memarlıq üslubu
Tədqiqatçıların qənaətinə görə Şahbulaq Qıfıl saray kompleksinin memarlıq üslubu Qarabağ memarlığının, xüsusilə də Qarabağın mərkəzi Şuşa şəhərinin memarlığının davamı və tərkib hissəsidir. Bu abidə kompleksi I Qarabağ müharibəsinə qədər yaxşı mühafizə edilib saxlanmışdı. Hətta Sovetlər dönəmində Ağdam rayonuna gələn bütün əcnəbi qonaqlar bu abidəni ziyarət edirdilər. Abidə kompleksi həmişə diqqət mərkəzində olduğundan bir növ Ağdam rayonunun simvoluna çevrilmişdi.
Ermənistan ordusunun işğalından sonra
Bu ərazilər Ermənistan tərəfindən işğal edildikdən sonra Ermənistan Ekspedisiya Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun əməkdaşları bütün işğal edilmiş ərazilərə ezam edilərək ərazilərimizdə mövcud olan tarixi yer və ərazilərin coğrafiyasını müəyyənləşdirərək təcili surətdə yer adları və toponimləri dəyişdirir, memarlıq abidələrini isə milli və dini mənsubiyyətinə görə ya erməniləşdirir, ya da tamamilə sökərək dağıdırlar. Belə bir məqsədlə təşkil edilmiş daha bir qrup isə Azərbaycanın işğal altında olan Şahbulaq yaylağına ezam edildi. Bu qrupun rəhbəri Ermənistan Ekspedisiya Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun əməkdaşı Hamlet Petrosyanın göstərişi ilə Xocavənd və Xankəndi rayonlarının Şabulaq yaylağına yaxın olan kəndlərinin əhalisi cəlb edilərək Şahbulaq Qıfılı saray kompleksi daxilindəki məscid, hamam, xan sarayı və bəzi yaşayış evləri sökülüb dağıdıldı. Hələlik demək olar ki, kompleksin mühafizə divarlarından başqa bir şey qalmamışdır. Ermənistan mənbələrinin məlumatına görə planın həyata keçirilməsinə Ermənistanın "Erkir" ictimai təşkilatlar birliyi maliyyə dəstəyi göstərib.
Daha bir erməni yalanının ifşası
2006-cı ilin avqust ayında Ermənistan Ekspedisiya Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu Joreza Xaçaturyan, Lyuba Kirkosyan, Ayka Akopyan və Vardqesa Safaryandan ibarət daha bir qrup işçisini Azərbaycanın işğal olunmuş Şahbulaq yaylağına ezam etdi. Burada onlar Hamlet Petrosyanın qrupu ilə birləşərək Şahbulağın Şimal hissəsində qazıntılara başladılar və qısa bir müddət sonra uydurma "Tiqranakerti" nəhayət ki tapdıqlarını xəbər verdilər. Lakin sonra daha bir biabırçı hadisə baş verdi. Məlum oldu ki, ekspedisiya üzvləri qazdıqları çalalara müasir texnikanın köməyi ilə yonulmuş mişar daşları düzüblər. Ermənilərin çaşqınlığı o yerə çatıb ki, nə etdiklərini unudaraq özlərinin xaç nümunələrini daşların üzərində deyil, alt oturacaqlarına (hörgünün arasına) qoyublar. Bütün bunların şahidi olan beynəlxalq ekspedisiya üzvləri sadəcə olaraq gülərək, qazıntını tərk etmişdilər.
2006-cı ilin yayında böyük sevinclə bütün ermənilər dünyaya yaymağa başladılar ki, Dağlıq Qarabağın Əsgəran rayonu ərazisində qazıntı zamanı guya erməni çarı Böyük Tiqranın (Tiqran mənşəcə hay deyil,parf idi və bəzi tarixçilər parfları türk mənşəli hesab edirlər) yaşadığı şəhərin qalıqları tapılıb. Məlumat mətbuatda getdikdən sonra məlum oldu ki, Ermənistan alimləri ərazini dəyişik salıblar. Sözügedən ərazi Əsgəran rayonu yox, Ağdam rayonunun Şahbulaq yaylağıdır. Bu "tapıntını" toya-bayrama çevirən Ermənistan rəhbərliyi hətta Azərbaycanın Şahbulaq yaylağının adını dəyişərək Tiqranakert adlandırmağa başladı. Halbuki, tarixçilər Tiqranakerti Azərbaycanda deyil, Şərqi Anadoluda lokalizə edirlər. II Tiqranın birdən-birə Qarabağda peyda olması xəbərinin az-çox tarixdən xəbəri olan adamlar nə qədər mənasız olduğunu anlayırlar. II Tiqran nəinki fiziki və coğrafi baxımdan, heç mənəvi baxımdan da Azərbaycanda ola bilməzdi. Ermənilərin öz əlləri ilə viran qoyduqları Ağdam rayonunun Şahbulaq yaylağının xarabalıqları arasında Tiqranı araşdırmaq üçün apardıqları arxeoloji qazıntılar ərazi etibarı ilə "Şahbulaq Qıfılı"" memarlıq abidələri kompleksini əhatə edir. Bu tarixi abidə haqqında məlumat isə çoxdan tarixi mənbə və ədəbiyyatlarda əks olunub. Tarixi mənbələrdə göstərilir ki, "Qarabağ xanı Pənahəli xan Ağdam şəhərindən 10 km aralıda indiki Şah bulağı adı ilə məşhur olan bulağın yaxınlığında bir saray kompleksi tikdirməyi qərara alır. Bu saray Qarabağ xanlığının mənzil qərargahı, bir növ istirahət mərkəzi olmalı idi. Çox keçmədi ki, saray kompleksinin tikintisinə başlanıldı və tez bir zamanda yekunlaşdırıldı".
Məqalə Faiq İsmayılovun şəxsi arxivindən götürülüb. O, abidələri Müdafiə Təşkilatı ictimai birliyinin sədridir.
Karabakhmedia.az
Elmlər Akademiyası akademik nəşrlər buraxır, orda Səfər Alışarlının adı yoxdur. Bu elə döyülməkdir - Səfər Alışarlı
14.12.2019Ana, evdar qadın, jurnalist və siyasətçi – “Dəmir Ledinin” həyatı
13.12.2019Mən zəmanənin Hüseyniyəm – Nəiminin ağrı-acı dolu vəsiyyətnaməsi – İlk dəfə
12.12.2019"Tarix heç nəyi silmir" - Heydər Əliyevin müdrik kəlamları
12.12.2019ORDA BİR KƏND VAR, UZAQDA... ...Getməsək də, görməsək də, O kənd - bizim kəndimizdir... O kənd - Böyük Qaraqoyunludur...
11.12.2019Qarabağın tarixi ərazisi və sərhədləri
10.12.2019Türk Qızılbaş əmirliyinin inzibati idarə sistemində yeri
09.12.2019Azərbaycan Cumhuriyyəti uğrunda canını fəda etmiş şahzadə - Feyzulla Mirzə Qacar
07.12.2019Nərimanlı kökənli idmançı respublika çempionatında qalib oldu
07.12.2019Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin həyata keçirdiyi "NƏSİMİ-650" adlı layihə çərçivəsində növbəti tədbir Şamaxıda keçirildi.
07.12.2019Eşq bir sirdir...
06.12.2019Vəzir Orucovun atası İsgəndər Həmidovu silləynən vurdu... - Asim Qasımov
04.12.2019Xəzərin “udduğu” neftçilər - Dəhşətli hadisədən 4 il keçdi
04.12.2019Kişilik simvolu və Cahandar ağa
04.12.2019Almaniya ordusunun qorxusu – Hitler türkiyəli generallarla niyə görüşmüşdü... (FOTOLAR)
03.12.2019Ermənilərin köçürülməsinə qarşı Naxçıvanda Keçili üsyanı
02.12.2019Rus çarları ermənilərə niyə nifrət edirdilər?
30.11.2019MƏRHƏMƏTƏ ATILAN GÜLLƏ
29.11.2019Yaratdığı təriqətlə 900 insanın bir gündə intihar etməsinə səbəb olan Cim Cons – Qatil, yoxsa kahin? - FOTO
28.11.2019Dərbənddə doğuldu, Bakıda dəfn edildi – teleqüllənin təşəbbüskarı olan general Rəsulbəyovun həyat yolu
27.11.2019“XƏZİNƏ” Milli Mükafatı sahiblərinə təqdim edilib – FOTOLAR
27.11.2019Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi şeir müsabiqəsi keçirib
27.11.2019SSRİ-nin birinci xanımı olan bakılı qızın intiharı – General Qusevin işvəkar arvadının baiskarlığı
26.11.2019"Erməni soyqırımı" yoxdur deyən fransız yazar: "Bir azərbaycanlı ilə görüşdüm, hönkür-hönkür ağlayırdı" - FOTOLAR,VİDEO
26.11.2019Unutqanlıq, yaxud tarixi unutqanlığın ibrət dərsi - BİRİNCİ YAZI
25.11.2019Azərbaycanlı jurnalist Şuşadan yazdı...
25.11.2019Qorki və Stalin münasibətləri haqqında çoxlarının bilmədiyi faktlar
24.11.2019NƏRİMANLI KƏNDİNİN ŞƏHİD KÜNBƏZİ
22.11.2019Cəsədi döyüş meydanında qalan 19 yaşlı şəhid - Milli Qəhrəman Mehman Sayadov
22.11.2019Rəsulzadə Türkiyədən niyə getdi?
21.11.2019Qarakənd faciəsinin gizli məqamları: Əslində nə baş vermişdi? - Şahidlər danışır
20.11.2019ABŞ-ı 1 trilyon ziyana salan azərbaycanlı general - 25 İLLİK SİRR
20.11.2019Bu gün həyatdan nakam getmiş şair Zərdüşt Şəfinin doğum günüdür
19.11.2019Sufilik və Hürufilik
19.11.2019Tarixçi Həcər haqqında iddiaları alt-üst etdi: “Onun erməniyə ərə getməsi...”
18.11.2019ELNUR İRƏVANLI- şeirlər
17.11.2019Milli Dirçəliş Günü
17.11.2019Atam getmişdi ki, Səməd Vurğunu Göyçəyə - Aşıq Ələsgərin qəbrini ziyarət etməyə gətirsin - Əhliman Əmiraslanov
16.11.2019Himnimiz necə tapıldı?
15.11.2019Mustafa Kamal Atatürk Britaniya kəşfiyyatının hesabatlarında: onun haqqında nə deyilirdi?
14.11.2019Türkiyənin hərb tarixinə adını yazdırmış generalımız - Hüseyn xan Turqut
12.11.2019Albanların xiristanlığı qəbul etməsi
07.11.2019Yarımçıq qalmış sevgi və ya sovetlərin üç körpə qıza etdikləri sitəm...
07.11.2019Ailəsindən küsən, tənha yaşayıb tənha ölən Xalq artisti
06.11.2019Şah İsmayıl əslində necə öldü? – Şok versiyalar
06.11.2019Klounların təzim etdiyi, xristianlığı qəbul edən qeyri-adi titullu aktyorumuz...
05.11.2019"Rəsulzadənin tapançası məni xilas etdi..." - Türk zabitin xatirələri - FOTOLAR
04.11.2019Xruşşov dövrünün Qarabağ şəhidi - FOTOLAR
04.11.2019Dronqo kimdir?
01.11.2019O, Xalq yazıçısı adından çox nökər olmağına sevinmişdi – Maraqlı faktlar
01.11.2019