Azərbaycan xalqının formalaşmasında iştirak etmiş türksoylu xalqlardan biri də saklardır. Ön Asiya və Qafqazda yaşayan iskit və saklarla bağlı zəngin tarixi mənbələr mövcuddur. V.V.Struve, Q.A.Melikaşvili, İ.M.Dyakonov, B.B.Piatrovski, E.İ.Krupnov, B.A.Litvinski, V.F.Minorski kimi tarixçilər Azərbaycanda, Ön və Mərkəzi Asiya, Şimali Qafqazda sakların yaşadığını təsdiqləyir. Əksər antik müəlliflərin əsərlərinə istinad edən bu tarixçilər sakların Azərbaycan ərazisində yerləşməsini açıq göstərir. Eyni zamanda sakların Dərbənd və Dəryal keçidi vasitəsilə eradan əvvəl VII əsrdən Qara dənizin şimal sahilləri, Krım yarmadasından gəldikləri haqında məlumat verilir.
Bu fikirləri Teleqraf.com-a açıqlamasında tarix üzrə fəlsəfə doktoru Taleh Cəfərov bildirib.
Alim qeyd edib ki, görkəmli tarixçi Yusif Yusifov da sakların gəlmə xalq olduğunu, ölkəmizə e.ə. VII əsrdə köç etdiyini vurğulayıb. “Eramızdan əvvəl VII əsrin birinci rübündə şimalda yaşayan kimmer, iskit və onların tərkinbində sak tayfalarının Ön Asiyaya böyük axını başlanır. Bu tayfaların bir qismi qədim Azərbaycanda məskunlaşır”.
Tarixçi bildirib ki, Azərbaycanın qədim dövlətlərindən olan Qafqaz Albaniyası zəngin tarixi, maddi-mədəniyyət abidələri ilə seçilir: “Buradakı alban dövrü abidələrinin ornament və simvolları bu ərazilərin türklərə məxsusluğunu təsdiqləyir. Görkəmli qafqazşünas tarixçi alim Y.Krupnov bu barədə yazıb: “Albaniya tarixini müxtəlif ölkələrin tarixçiləri öyrənərək, belə bir nəticəyə gəliblər ki, Qafqaz Albaniyasının tarixi və taleyi ilə hamıdan çox azərbaycanlılar məşğul olmalıdırlar. Bu sahədə onlar dünya elmi qarşısında məsuliyyət daşıyırlar. Çünki həmin abidələr üzərində varislik yalnız azərbaycanlılara məxsusdur”.
Taleh Cəfərov vurğulayıb ki, Arsax bizim tariximizlə, soy-kökümüzlə bağlı toponimdir: “Bu, erməni tarixçilərinə də sirr deyil. Azərbaycanın qədim dövlətlərindən olan Albaniyanın Kür çayından cənubdakı ərazisi dörd vilayətə - Arsax, Uti, Paytakaran və Sünikə bölünür. Adlarını çəkdiyimiz ərazilər eramızın I-VI əsrlərində Albaniya Arşagidlərinin, VI-VIII əsrlərdə Mehranilərin hakimiyyəti altında olub.
IX əsrdə isə ərəblər Mehranilərin hakimiyyətinə son qoyaraq, Arsaxı-Qarabağı Xilafətin tərkibinə daxil ediblər. Ərəb işğallarından sonra, əsasən, düzənlikdə yerləşən “Uti” “Arran”, “Arsax” isə “Aqvan” adlandırılıb. Tədqiqatçıların da qeyd etdiyi kimi, Arsaxın erməniliyə heç bir aidiyyəti yoxdur. Burada heç vaxt erməni, yaxud hansısa bir qafqazdilli tayfa məskunlaşmayıb. Bu ərazidə ancaq köklü türkdilli etnosların, azərbaycanlıların ulu babaları - utilər, sovdeylər, qarqarlar, saklar, hunlar, qoroslar, peçeneklər, qıpçaklar, xəzərlərin yaşaması mənbələrdə dönə-dönə təsdiqlənir. Həmin ərazidə, yəni, Qarabağda bura ermənilər köçürülənədək erməni mənşəli heç bir toponimə rast gəlinməməsi də bunun bariz ifadəsidir”.
Tarixçinin sözlərinə görə, Arsak və ya Arsax - Azərbaycan ərazisində türk tayfalarına məxsus qədim toponimdir. “Arsax sözü qədim türk tayfası olan sakların adı ilə bağlıdır və “igid sak”, “ər sak”, “sak kişisi” mənalarını verir. Eramızdan əvvəl II əsrdən etibarən indiki Qarabağ ərazisi və ondan cənubda olan bəzi ərazilər (Cənubi Azərbaycan) Arsak adlanırdı. Sonradan Qarabağ toponiminin geniş işlədilməsi Arsak sözünü sıxışdırıb. Lakin hələ də Qarabağ sözü ilə paralel işlədilməkdədir”.
Taleh Cəfərov qeyd edib ki, Alban dövlətinin süqutundan sonra (705) patriarxlığın mərkəzi Arsaxa keçir: “Mənbələrdə də Arsax “möhkəmləndirilmiş vilayət”, “möhkəm ölkə” kimi adlandırılıb. İlk orta əsrlərdə erməni tarixçilərin əsərlərində bu ifadə Artsax kimi verilib. Türkcə izaholunduğu halda, bu söz qədim, yaxud müasir erməni dilində heç bir məna, anlam kəsb etmir.
"Azərbaycan tarixi"ndə (1997, II cild) qeyd edilir ki, Arsax (antik mənbələrdə Orxistiana) vilayəti sağ sahil Albaniyasının (hazırda Qarabağın Dağlıq hissəsi və Mil düzü) əyalətlərindən biri idi. “Erməni coğrafiyası”na görə, bu əyalət öz növbəsində 12 kiçik inzibati vahidə bölünürdü. Arsax əhalisinin türksoylu albanlar, qarqarlar, hunlar, xəzərlər, barsillər təşkil edirdi”.
Müəllif: Tapdıq Qurbanlı
Leyla Əliyevanın doğum günüdür
RƏSULLU ŞƏHİDLƏRİ
03.07.2025İslam Ələsgərli – 100
23.06.2025Gürcüstanda azərbaycanlı alimin elmi araşdırmalarından bəhs edən məqalə dərc olunub
20.06.2025Novrəs İmanla Ayrım Əhmədin ikinci deyişməsi
18.06.2025BİR SÖZÜN SEMANTİKASI VƏ YA “AŞIĞIN QURBAN ÖLDÜRMƏSİ”
11.06.2025QAİ - Basarkeçər İcması adından təbrik edir, cansağlığı və yeni uğurlar arzulayırıq.
11.06.2025Naxçıvan Kikboksinq İdman Klubunun açıq birinciliyi keçirilib
04.06.2025“Qərbi Azərbaycan Kuboku” uğrunda II minifutbol çempionatının açılış mərasimi keçirilib
02.06.2025Prezident: "İrəvan qazılığının fəaliyyətinin bərpası tarixi ədalətin təmin olunmasıdır"
26.05.2025Professor Mahirə Hüseynova ermənilərə cavab verdi - FOTO
22.05.2025Ulu Öndərin adı Azərbaycan tarixinə qızıl hərflərlə yazılıb ŞƏRH
10.05.2025ADNSU-da “Heydər Əliyev və Azərbaycanın Suverenlik Yolu” mövzusunda tədbir keçirilib
08.05.2025İkinci Dünya savaşında Pəmbək azərbaycanlılarının iştirakı yeni informasiyalar işığında
07.05.2025Aşıq Ələsgər xalq dilinin ədəbi dilimizə çevrilməsi missiyasının “nidasını qoydu”.
06.05.2025Aşıq Ələsgərin yaradıcılığında qadın obrazlarına elmi baxış...
26.04.2025Qərbi Azərbaycan Araşdırmalar Mərkəzi və Filologiya fakültəsinin birgə təşkilatçılığı ilə “Konstitusiya və Suverenlik İli” çərçivəsində “Qədim yurd yerlərimiz, söykökümüz – Aşıq Ələsgər” adlı tədbir keçirilib.
24.04.2025Ömürlərə bəzək və töhfə verən ömrünüz bərəkətli olsun!
01.04.2025Bakı qırğınları Mart soyqırımının kulminasiya nöqtəsi idi, amma sonu deyildi
31.03.2025Kəlbəcərdə "Novruz" adətləri
19.03.2025Suraxanıda Novruz bayramı təntənəli qeyd olunub
18.03.202517 mart 2025-ci ildə ADA Universiteti və Qərbi Azərbaycan İcmasının Gənclər Şurasının birgə təşkilatçılığı ilə “Qərbi Azərbaycan mövzusu 100 ildə ” adlı dəyirmi masa keçirilib.
17.03.2025FƏDAKAR ELM VƏ İNSANLIQ MÜCƏSSƏMƏSİ
14.03.2025Əhliman Əmiraslanov: Qərbi Azərbaycan məsələsində əsl ədalətin bərpa olunacağına əminik
11.03.2025FİTRİ İSTEDAD SAHİBİ
08.03.2025Azərbaycan Yazıçılar Birliyində “Adım Ələsgərdi…” kitabının təqdimatı olub
07.03.2025XOCALIYA ƏDALƏT!
26.02.2025Balaxanıda bir əsrlik tarixi olan neft quyusuna “ADNSU-100” adı verilib.
20.02.2025“Tariximizin işığında - Qərbi Azərbaycanın izi ilə”
16.02.2025Gənc vətənpərvər Pensilvaniya Universitetində
16.02.2025Şair-publisist Yusif Nəğməkarın “Ələsgər zirvəsi” kitabının təqdimat mərasimi iştirakçılarına!
13.02.2025Sənin görüşünə sürünə-sürünə də olsa gələrəm, Göyçəm
12.02.2025Paşinyan unudur ki...
11.02.2025ATALARIN YOLU OĞULLARIN YOLUDUR
10.02.2025...yazmasam, gələcəyimizin işığını sönməyə qoymayacaq gənclik məni bağışlamaz.
06.02.2025Gənclər Günü münasibətilə “Qərbi Azərbaycana qayıdış” mövzusunda tədbir təşkil edilib
01.02.2025MƏŞƏDİ QASIMIN ŞƏHİD NƏTİCƏSİ
01.02.2025GÖYÇƏ MAHALI, BASARKEÇƏR RAYONU BALA MƏZRƏ KƏNDİNİN QISA TARİXİ
30.01.2025BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN - ŞAHMALI QASIM OĞLU QURBANOV
28.01.2025Şirazi İbrahimov Basarkeçər gəncləri tərəfindən “GƏNCLƏRİN DOSTU” adına layiq görüldü.
27.01.2025Mükafat qalibi: "Daha çox gənci elmi fəaliyyətə cəlb edəcəyik"
26.01.2025Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Şəhidlər xiyabanında 20 Yanvar şəhidlərinin əziz xatirəsini yad edib.
20.01.2025Aşıq Nəcəfin övladları necə qətlə yetirildi?
19.01.2025Qərbi Azərbaycan gənclərinin birliyi tarixi torpaqlarımıza qayıdışın gələcəyinə atılan güclü təməldir
17.01.2025Gümrü avtovağzalı, siyasi büro və 35 qəpiklik daraq - Hikmət Babaoğlu yazır
16.01.2025GÜCLÜ DÖVLƏT
11.01.2025Qərbi azərbaycanlıların doğma yurdlarına qayıtması dayanaqlı sülhün təminatıdır
11.01.2025AŞIQ ƏLƏSGƏR FENOMENİNƏ YENİ POETİK BAXIŞ
11.01.2025
"Yeni dünya düzəninin formalaşmasına Azərbaycanın öz strateji baxışı var"- MÜSAHİBƏ
Ter-Petrosyanın açıq etirafları məhkəmə araşdırması üçün təkzibolunmaz faktlardır ŞƏRH
08.01.2025