"Arsak Qarabağla əvəzləndi, sirr deyil ki..." - Tarixçi faktları açıqladı

18:55 / 21.09.2020
Baxılıb: 3738

Azərbaycan xalqının formalaşmasında iştirak etmiş türksoylu xalqlardan biri də saklardır. Ön Asiya və Qafqazda yaşayan iskit və saklarla bağlı zəngin tarixi mənbələr mövcuddur. V.V.Struve, Q.A.Melikaşvili, İ.M.Dyakonov, B.B.Piatrovski, E.İ.Krupnov, B.A.Litvinski, V.F.Minorski kimi tarixçilər Azərbaycanda, Ön və Mərkəzi Asiya, Şimali Qafqazda sakların yaşadığını təsdiqləyir. Əksər antik müəlliflərin əsərlərinə istinad edən bu tarixçilər sakların Azərbaycan ərazisində yerləşməsini açıq göstərir. Eyni zamanda sakların Dərbənd və Dəryal keçidi vasitəsilə eradan əvvəl VII əsrdən Qara dənizin şimal sahilləri, Krım yarmadasından gəldikləri haqında məlumat verilir.

Bu fikirləri Teleqraf.com-a açıqlamasında tarix üzrə fəlsəfə doktoru Taleh Cəfərov bildirib.

Alim qeyd edib ki, görkəmli tarixçi Yusif Yusifov da sakların gəlmə xalq olduğunu, ölkəmizə e.ə. VII əsrdə köç etdiyini vurğulayıb. “Eramızdan əvvəl VII əsrin birinci rübündə şimalda yaşayan kimmer, iskit və onların tərkinbində sak tayfalarının Ön Asiyaya böyük axını başlanır. Bu tayfaların bir qismi qədim Azərbaycanda məskunlaşır”.

Tarixçi bildirib ki, Azərbaycanın qədim dövlətlərindən olan Qafqaz Albaniyası zəngin tarixi, maddi-mədəniyyət abidələri ilə seçilir: “Buradakı alban dövrü abidələrinin ornament və simvolları bu ərazilərin türklərə məxsusluğunu təsdiqləyir. Görkəmli qafqazşünas tarixçi alim Y.Krupnov bu barədə yazıb: “Albaniya tarixini müxtəlif ölkələrin tarixçiləri öyrənərək, belə bir nəticəyə gəliblər ki, Qafqaz Albaniyasının tarixi və taleyi ilə hamıdan çox azərbaycanlılar məşğul olmalıdırlar. Bu sahədə onlar dünya elmi qarşısında məsuliyyət daşıyırlar. Çünki həmin abidələr üzərində varislik yalnız azərbaycanlılara məxsusdur”.

Taleh Cəfərov vurğulayıb ki, Arsax bizim tariximizlə, soy-kökümüzlə bağlı toponimdir: “Bu, erməni tarixçilərinə də sirr deyil. Azərbaycanın qədim dövlətlərindən olan Albaniyanın Kür çayından cənubdakı ərazisi dörd vilayətə - Arsax, Uti, Paytakaran və Sünikə bölünür. Adlarını çəkdiyimiz ərazilər eramızın I-VI əsrlərində Albaniya Arşagidlərinin, VI-VIII əsrlərdə Mehranilərin hakimiyyəti altında olub.

IX əsrdə isə ərəblər Mehranilərin hakimiyyətinə son qoyaraq, Arsaxı-Qarabağı Xilafətin tərkibinə daxil ediblər. Ərəb işğallarından sonra, əsasən, düzənlikdə yerləşən “Uti” “Arran”, “Arsax” isə “Aqvan” adlandırılıb. Tədqiqatçıların da qeyd etdiyi kimi, Arsaxın erməniliyə heç bir aidiyyəti yoxdur. Burada heç vaxt erməni, yaxud hansısa bir qafqazdilli tayfa məskunlaşmayıb. Bu ərazidə ancaq köklü türkdilli etnosların, azərbaycanlıların ulu babaları - utilər, sovdeylər, qarqarlar, saklar, hunlar, qoroslar, peçeneklər, qıpçaklar, xəzərlərin yaşaması mənbələrdə dönə-dönə təsdiqlənir. Həmin ərazidə, yəni, Qarabağda bura ermənilər köçürülənədək erməni mənşəli heç bir toponimə rast gəlinməməsi də bunun bariz ifadəsidir”.

Tarixçinin sözlərinə görə, Arsak və ya Arsax - Azərbaycan ərazisində türk tayfalarına məxsus qədim toponimdir. “Arsax sözü qədim türk tayfası olan sakların adı ilə bağlıdır və “igid sak”, “ər sak”, “sak kişisi” mənalarını verir. Eramızdan əvvəl II əsrdən etibarən indiki Qarabağ ərazisi və ondan cənubda olan bəzi ərazilər (Cənubi Azərbaycan) Arsak adlanırdı. Sonradan Qarabağ toponiminin geniş işlədilməsi Arsak sözünü sıxışdırıb. Lakin hələ də Qarabağ sözü ilə paralel işlədilməkdədir”.

Taleh Cəfərov qeyd edib ki, Alban dövlətinin süqutundan sonra (705) patriarxlığın mərkəzi Arsaxa keçir: “Mənbələrdə də Arsax “möhkəmləndirilmiş vilayət”, “möhkəm ölkə” kimi adlandırılıb. İlk orta əsrlərdə erməni tarixçilərin əsərlərində bu ifadə Artsax kimi verilib. Türkcə izaholunduğu halda, bu söz qədim, yaxud müasir erməni dilində heç bir məna, anlam kəsb etmir.

"Azərbaycan tarixi"ndə (1997, II cild) qeyd edilir ki, Arsax (antik mənbələrdə Orxistiana) vilayəti sağ sahil Albaniyasının (hazırda Qarabağın Dağlıq hissəsi və Mil düzü) əyalətlərindən biri idi. “Erməni coğrafiyası”na görə, bu əyalət öz növbəsində 12 kiçik inzibati vahidə bölünürdü. Arsax əhalisinin türksoylu albanlar, qarqarlar, hunlar, xəzərlər, barsillər təşkil edirdi”.

Müəllif: Tapdıq Qurbanlı


Etiket:
Xəbərlər

Leyla Əliyevanın doğum günüdür
 

03.07.2025

RƏSULLU ŞƏHİDLƏRİ

03.07.2025

İslam Ələsgərli – 100

23.06.2025

Gürcüstanda azərbaycanlı alimin elmi araşdırmalarından bəhs edən məqalə dərc olunub

20.06.2025

Novrəs İmanla Ayrım Əhmədin ikinci deyişməsi

18.06.2025

BİR SÖZÜN SEMANTİKASI  VƏ YA  “AŞIĞIN QURBAN ÖLDÜRMƏSİ”

11.06.2025

QAİ - Basarkeçər İcması adından təbrik edir, cansağlığı və yeni uğurlar arzulayırıq.

11.06.2025

Naxçıvan Kikboksinq İdman Klubunun açıq birinciliyi keçirilib

04.06.2025

“Qərbi Azərbaycan Kuboku” uğrunda II minifutbol çempionatının açılış mərasimi keçirilib

02.06.2025

Prezident: "İrəvan qazılığının fəaliyyətinin bərpası tarixi ədalətin təmin olunmasıdır"

26.05.2025

Professor Mahirə Hüseynova ermənilərə cavab verdi - FOTO

22.05.2025

Ulu Öndərin adı Azərbaycan tarixinə qızıl hərflərlə yazılıb ŞƏRH

10.05.2025

ADNSU-da “Heydər Əliyev və Azərbaycanın Suverenlik Yolu” mövzusunda tədbir keçirilib

08.05.2025

İkinci Dünya savaşında  Pəmbək azərbaycanlılarının iştirakı yeni informasiyalar işığında

07.05.2025

Aşıq Ələsgər xalq dilinin ədəbi dilimizə çevrilməsi missiyasının “nidasını qoydu”.

06.05.2025

Aşıq Ələsgərin yaradıcılığında qadın obrazlarına elmi baxış...

26.04.2025

Qərbi Azərbaycan Araşdırmalar Mərkəzi və Filologiya fakültəsinin birgə təşkilatçılığı ilə “Konstitusiya və Suverenlik İli” çərçivəsində “Qədim yurd yerlərimiz, söykökümüz – Aşıq Ələsgər” adlı tədbir keçirilib.

24.04.2025

Ömürlərə bəzək və töhfə verən ömrünüz bərəkətli olsun!

01.04.2025

Bakı qırğınları Mart soyqırımının kulminasiya nöqtəsi idi, amma sonu deyildi

31.03.2025

Kəlbəcərdə "Novruz"  adətləri

19.03.2025

Suraxanıda Novruz bayramı təntənəli qeyd olunub

18.03.2025

17 mart 2025-ci ildə ADA Universiteti və Qərbi Azərbaycan İcmasının Gənclər Şurasının birgə təşkilatçılığı ilə “Qərbi Azərbaycan mövzusu 100 ildə ” adlı dəyirmi masa keçirilib.

17.03.2025

FƏDAKAR ELM VƏ İNSANLIQ MÜCƏSSƏMƏSİ

14.03.2025

Əhliman Əmiraslanov: Qərbi Azərbaycan məsələsində əsl ədalətin bərpa olunacağına əminik

11.03.2025

FİTRİ İSTEDAD SAHİBİ

08.03.2025

Azərbaycan Yazıçılar Birliyində “Adım Ələsgərdi…” kitabının təqdimatı olub

07.03.2025

XOCALIYA ƏDALƏT! 

26.02.2025

Balaxanıda bir əsrlik tarixi olan neft quyusuna “ADNSU-100” adı verilib.

20.02.2025

“Tariximizin işığında - Qərbi Azərbaycanın izi ilə”

16.02.2025

Gənc vətənpərvər Pensilvaniya Universitetində

16.02.2025

Şair-publisist Yusif Nəğməkarın “Ələsgər zirvəsi” kitabının təqdimat mərasimi iştirakçılarına!

13.02.2025

Sənin görüşünə sürünə-sürünə də olsa gələrəm, Göyçəm

12.02.2025

Paşinyan unudur ki...

11.02.2025

ATALARIN YOLU OĞULLARIN YOLUDUR

10.02.2025

...yazmasam, gələcəyimizin işığını sönməyə qoymayacaq gənclik məni bağışlamaz.

06.02.2025

Gənclər Günü münasibətilə “Qərbi Azərbaycana qayıdış” mövzusunda tədbir təşkil edilib 

01.02.2025

MƏŞƏDİ QASIMIN ŞƏHİD NƏTİCƏSİ

01.02.2025

GÖYÇƏ MAHALI, BASARKEÇƏR RAYONU BALA MƏZRƏ KƏNDİNİN QISA TARİXİ

30.01.2025

BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN - ŞAHMALI QASIM OĞLU QURBANOV

28.01.2025

Şirazi İbrahimov Basarkeçər gəncləri tərəfindən “GƏNCLƏRİN DOSTU” adına layiq görüldü.

27.01.2025

Mükafat qalibi: "Daha çox gənci elmi fəaliyyətə cəlb edəcəyik"

26.01.2025

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Şəhidlər xiyabanında 20 Yanvar şəhidlərinin əziz xatirəsini yad edib.

20.01.2025

Aşıq Nəcəfin övladları necə qətlə yetirildi?

19.01.2025

Qərbi Azərbaycan gənclərinin birliyi tarixi torpaqlarımıza qayıdışın gələcəyinə atılan güclü təməldir

17.01.2025

Gümrü avtovağzalı, siyasi büro və 35 qəpiklik daraq - Hikmət Babaoğlu yazır

16.01.2025

GÜCLÜ DÖVLƏT

11.01.2025

Qərbi azərbaycanlıların doğma yurdlarına qayıtması dayanaqlı sülhün təminatıdır

11.01.2025

AŞIQ ƏLƏSGƏR FENOMENİNƏ YENİ POETİK BAXIŞ

11.01.2025


"Yeni dünya düzəninin formalaşmasına Azərbaycanın öz strateji baxışı var"- MÜSAHİBƏ

10.01.2025

Ter-Petrosyanın açıq etirafları məhkəmə araşdırması üçün təkzibolunmaz faktlardır ŞƏRH

08.01.2025
Bütün xəbərlər