Göyçə mahalı Abbasgölü (Camalgöl) kəndi

Göyçə gölünün şimal-qərbində, indiki Sevan şəhərindən 12-13 kilometr cənub-şərqdə, indi Geqam sıra dağları adlandırılan Göyəm silsiləsinin şimal başlanğıcının Göyçə gölü səmtində, üç tərəfdən yamaclarla əhatə olunmuş kiçik dağ gölünün ətafındakı xarabalıqları 1988-ci il deportasiyasına qədər qalan bu kənd haqqında ilk rəsmi məlumata Səfəvi-Azərbaycan dövlətinə dair sənədlərdə rast gəlinir.

1555-ci ilə dair yazışmalardan bəlli olur ki, bu kənd Çuxur Səd bəylərbəylinin inzibati bölgüsünə daxil olan digər ətraf kəndlər üçün inzibati mərkəz rolu oynayırmış. 1723-ci ildə Göyçə hövzəsi bütünlüklə osmanlıların nəzarətinə keçdikdən sonra tətbiq edilən inzibati bölgüdə kənd İrəvan əyalətinin Göyçə nahiyəsinin inzibati vahidlərindən biri kimi təsniflənmişdir. 1728-ci il də tərtib olunmuş “İrəvan əyalətinin icmal dəftəri“ nin 12-ci səhifəsindəki qeydlərdə kənd öz əzəli adı ilə - XIX əsrdə kəndin faktiki sahibi olmuş Abbas bəyin ulu babası Camal bəyin şərəfinə “Camalgöl” adı ilə təqdim olunur və onun birbaşa sultan xəzinəsinə illik vergisinin 4,190 ağca həcmində olduğu bildirilir. Erməni mənbələrində isə bu kəndə dair ilk məlumat 1828-ci ilə aiddir. Rusya-İran müharibələri zamanı Abbasgölü dəfələrlə erməni-rus birləşmələrinin hücumuna məruz qalıb dağıdılmış, yeni yaradılmış erməni vilayətinin rəhbərliyi kəndin bərpasına imkan verməmək üçün onun bir inzibati vahid kimi ləğv olunması barədə qərar qəbul etmişdir.

Amma ermənilərin bu məkirli niyyətinə rəğmən XIX əsrin ortalarında kəndin əzəli sahibləri doğma ocaqlarını yenidən bərpa etmişlər və bu tarixi reallıq rəsmi sənədlərdə təsbitlənmişdir. 1897-ci ilə dair rəsmi məlumatlarda Nor-Bayazid qəzasının Kəvər nahiyəsindəki Abbasgölü kəndinin 670 nəfər türk əhalisinin olduğu barədə qeydlər edilmişdir.

1918-ci il qətliamları zamanı isə bu qədim türk obası yer üzündən silinmiş, 1930- ci il sentyabrın 9-da sovet hökumətinin apardığı inzibati bölgü zamanı kəndin ərazisi Kamo rayonunun payına düşmüşdür. Kəndin sağ qalan əhalisinin sonrakı taleyi barədə uzun müddət səhih məlumatlar olmasada, nəhayət zaman özü hər şeyi öz yoluna qoydu. XX əsrin altmışıncı illərində Türkiyənin ünlü ziyalılarından biri - Qarsadan millət vəkili seçilmiş Abbas Göyçə öz ad və soyadının mənşəyi barədə danışmaqla, həm də Abbasgölü kəndinin erməni təqiblərindən yaxa qurtarmağa fürsət əhalisinin sonrakı taleyinə aydınlıq gətirmiş oldu.

Belə ki, millət vəkili öz adının XX əsrin əvvəllərində erməni varvarları tərəfindən didərgin salınmış babalarının doğma kəndi Abbasgölünün şərəfinə, Abbas soyadının isə o kəndin yerləşdiyi Göyçə mahalının şərəfinə Göyçə adlandırıldığını bildirirdi. Və o özəl açıqlamadan məlum olur ki, Abbasgölü sakinlərinin 1918- ci il qırğınlarından sağ çıxmış çox cüzi hissəsi kompakt şəkildə Arpaçayın sahilindəki Meydancıq köyünə köç etmiş, ordan isə Türkiyənin Qars vilayətinin müxtəlif nahiyələrinə səpələnmişlər. 1927-ci ildə Meydancıqda anadan olmuş Abbas Göyçə orta və lisey təhsilini Qarsda, ali təhsilini Ankara Universitetinin hüquq fakültəsində almış, Erçiş və Onyedə məhkəmə hakimi, Daniştayda yardımçı və baş yardımçı vəzifələri tutmuş, Qarsdan millət vəkili seşilmiş, Türkiyə Böyük Millət Məclisində Anayasa komissiyasının üzvü olmuşdur. Hüquq nəzəriyyəsinə dair bir sıra elmi əsərlərin müəllifidir. Türkiyə ictimayyəti Abbas Göyçəni həm də ünlü bir şair kimi tanıyır.

SALMAN VİLAYƏTOĞLU

Təqdim etdi: İLQAR İSMAYILOV