Stalinin şəxsən partbilet təqdim etdiyi yeganə azərbaycanlı-Aydın Məmmədov

Ulu Göyçə mahalında adı həmişə ehtiramla çəkilən, xoş əməlləri ilə elin-obanın rəğbətini qazanmış, tanınmış el ağsaqqalı Aydın Abdulla oğlu Məmmədov 1909-cu ildə Göyçə mahalının qədim kəndlərindən olan Böyük Qaraqoyunlu kəndində anadan olmuşdur. Aydın Məmmədov dərin erudusiyası, təşkilatçılıq qabilyyətinə görə çobançılıqdan SSRİ Ali Sovetinin deputatlığına qədər yüksəlmişdir.

Gənclik illəri İkinci dünya müharibəsinin və Böyük Vətən müharibəsinin gərgin illərinə təsadüf edən Aydın Məmmədov 2 çağrış (1937-1947) SSRİ Ali Sovetinin deputatı, 1947-ci ildə Ermənistan Ali Sovetinin deputatı seçilmiş; 1938-1940-cı illərdə Basarkeçər rayon sovetinin icraiyyə komitəsində təlimatçı, 1940-cı ilin ortalarından 1954-cü ilə kimi boya-başa çatdığı Böyük Qaraqoyunlu kəndində kolxoz sədri; 1954-1969 illərdə isə Kəlbəcər rayonun müxtəlif kəndlərində kalxoz sədri, kolxoz partiya təşkilatının katib vəzifəsində çalışmışdır.

Aydın Məmmədovun 1937-ci ildə yüksək etimad göstərilərək SSRİ Ali Sovetinin deputatı seçilməsi, Qərbi Azərbaycan türklərinin ilk qələbəsi idi. SSRİ Ali Sovetində milli prinsipallığı ilə seçilən Aydın Məmmədov yeganə türk idi ki, kommunist olmadan deputat seçilmişdir. Bu məqam onun taleyini başqa insanların taleyindən fərqləndirmişdir. Bu, fərqli tale sahibi Aydın Məmmədova Tanrı öz tarixi missiyasını həyata keçirmək üçün əlavə bir şans da verdi; Moskvada birinci çağırış SSRİ Ali Sovetinin birinci sessiyasında ona Sov. İKP üzvü olmaq təklif olunur. O, bu təklifin adi bir təklif olmadığını hiss edir, orada partiyaya daxil olmaq barədə ərizə yazıb, düzgün qərar verir. Həmin unudulmaz məqamda çoxlarının ağlına gəlməyəcək bir möcüzə baş verir: A.Məmmədova partiya biletini İ.V.Stalin şəxsən özü təqdim edir. İllər keçdikcə İ.V.Stalin Ermənistan rəhbərlərindən öz gənc partiya yoldaşını xəbər alır və imkan yarandıqca sessiyalar zamanı, iclaslar arası fasilədə şəxsən partiyaya qəbul etdiyi deputatla – Aydın Məmmədovla hal-əhval tutur.

Məlum məsələ idi ki, Stalin bu cür davranışı ilə partiyaya keçməsi üçün zamin durduğu şəxslərin taleyinə biganə olmadığı barədə rəy formalaşdırırdı. Stalinin şəxsən partbilet təqdim etdiyi Aydın Məmmədovun sözünün qarşısında ikinci bir söz demək heç də Ermənistan rəhbərliyinin ağlına belə gəlməzdi. Aydın Məmmədov bu şanslardan, vəzifəsindən həmişə kişilik qanunları çərçivəsində yararlanmışdı. Azərbaycan türklərinin milli maraqlarını kəskin çıxışları, dönməz iradəsi ilə müdafiyə edən Aydın Məmmədov, dəfələrlə öz el-obasının təəssübkeşliyi naminə o vaxtkı Ermənistan hakimiyyətində, eləcə də Moskva hakimiyyətində olan erməni və ermənipərəst qüvvələrin qarşısında öz taleyi və karyerası ilə risq etdiyinin fərqində idi. Onun vətəninə, elinə olan bağlılığı öz vəzifəsindən, karyerasından üstün olduğu üçün belə riskli addımlar atmağa məcbur olmuşdur.

Böyük Qaraqoyunlu Göyçə mahalında, bəlkə də keçmiş SSRİ məkanında yeganə kənd idi ki, 1937-1953-cü illərdə Aydın Məmmədovun rəhbərliyi dövründə keçmiş NKVD (нородный комиссариант Внутренних дел СССР) bu kənddən xalq düşməni kimi heç kimi sürgün edə bilməyib. Onun . İ.V. Stalinlə şəxsi münasibəti sayəsində təkcə özünün rəhbəri olduğu Böyük Qaraqoyunlu kəndində yox, demək olar Basarkeçər rayonun türk-müsəlman kəndlərini yarıdan çoxunu, sürgündən, aclıqdan, səfalətdən xilas etmişdir.

1948-ci ildə Stalinin birbaşa müdaxiləsi ilə indiki Ermənistan olan əzəli dədə-baba torpağından – Qərbi Azərbaycandan soydaşlarımızın deportasiyası başlayanda açıq şəkildə ilk etiraz edənlərdən biri də Aydın Məmmədov olmuşdur. Bu etiraz, Aydın Məmmədova baha başa gəlsə də, o, milli mövqeyindən dönməmiş, həmişə öz fikrini qətiyyətli şəkildə bildirmişdir. Hakimiyyətdə olan erməni və ermənipərəst qüvvələr növbəti seçkilərdə onun Stalinlə görüşməyinə imkan verməmiş və SSRİ Ali Sovetinə deputat seçilməsinə mane olmuşdular. Buna baxmayaraq Stalinin ölümünə qədər Ermənistan hakimiyyəti və Moskvada olan erməni və ermənipərəst qüvvələr Aydın Məmmədovla haqq-hesab çəkə bilməmiş, həmişə onunla ehtiyatla davranmışdılar. İ.V.Stalinin ölümündən sonra ermənipərəst qüvvələrin əlinə fürsət düşmüş, A.Məmmədova qarşı məkrli planlar qurub, təqiblər başlatmışdılar.

Hər bir işdə düzgün qərar verən müdrik Aydın Məmmədov Azərbaycana – qonşu Kəlbəcər rayonuna köçməyi qərar almış, orada əmək fəaliyyətini müxtəlif kəndlərdə təsərrüfat rəhbəri, partiya təşkilat katibi kimi davam etdirmişdir. Göyçə mahalında olduğu kimi, Kəlbəcər torpağındakı fəaliyyəti dövründə öz əzimkarlığı ilə fərqlənən Aydın Məmmədov el-oba arasında böyük nüfuz sahibinə çevrilmişdir. O, 1969-cu ildən doğma Göyçəsinə dönərək 1988-cil deportasiyasına qədər zəngin alp çəmənliklərlə, nəğməkar bulaqlarla, əhatələnmiş axarlı- baxarlı doğma Böyük Qaraqoyunlu kəndində yaşamışdır.

Aydın Məmmədov tanınmış ictimai xadim, fədakar insan, müdrik el ağsaqqalı olmaqla bərabər, həm də gözəl ailə başçısı olmuşdur. Bu gün onun ocağının od qoruyan övladları, nəvələri, nəticələri şərəf və ləyaqətlə vətəninə, millətinə xidmət edir, öz babalarının tutduğu müqəddəs yolu uğurla yaşadırlar. Həyatın hər bir çətinliyinə, vəzifənin əsdirdiyi sərt küləklər qarşısında mərdanə dayanan Aydın Məmmədov təəssüf ki, canından əziz bildiyi Göyçəsinin həsrətinə dözə bilmədi. Həsrət-hicran içində yüzlərlə yurddaşları kimi 1994-cü ildə onunda məzarı qürbətdə - Bakı torpağında qazıldı. Məzarı boyda Göyçə torpağına çevrilən Aydın Məmmədov onun tanıyanların, doğmalarının qəlbində daima bu dünyanın əbədi sakini kimi xoş xatirlərələ anılacaqdı.

Allah rəhmət eləsin!

İlqar İSMAYIL