Xəstə Bayraməlinin şeirləri (1898-1952)

Xəstə Bayraməli Göyçə mahalının Hüseynquluağalı kəndində (indiki Nərimanlı kəndi), təxminən 1898-ci ildə anadan olmuşdur. Yeddi yaşında atadan yetim qalan Bayraməli bir müddət varlıların qapısında nökərlik, muzdurluq eləməyə məcbur olmuşdur. Bayraməli gənc yaşlarından aşıq şeiri səpkisində şeirlər qoşmağa başlamışdır. Bəzi əsərlərində “xəstə” sözünü adından əvvəl işlədən Bayraməli əslində, xəstə deyildi, bu sözü “dərdli” mənasında işlətmişdir. Kənddə əkin-biçinlə məşğul olan bu el şairi Böyük Vətən müharibəsi illərində döyüşən orduda xidmət eləmişdir. Xəstə Bayraməli 1952-ci ildə doğma kəndində vəfat etmişdir.

QOŞMALAR

AĞLAYIB

Bir cavan ölübdü qürbət diyarda,

Vətənin torpağı, daşı ağlayıb.

Bir bağ saralıbdı bahar çağında,

Aqil nalə çəkib, naşı ağlayıb.

Nə ucuzmuş bu dünyanın vəfası,

Bir ömrün yoxluğu, bir elin yası.

Dumandan geyinib matəm libası,

Qocaman dağların başı ağlayıb.

Atalıq niyyəti yetməmiş sona,

Üç körpə taleyi yaxılıb şama.

Kişnəyib buludlar, tutulub səma,

Tökülüb gözünün yaşı, ağlayıb.

Bayraməli, sən də “igidəm”, – deyə,

Çox da bel bağlama namərd fələyə,

“Mənəm” – deyənləri salıb lərzəyə,

Çoxlarının qələm qaşı ağlayıb.

DARIXDIM

Sən mənim pöhrəmsən ilk baharımda,

Zövqünü yaşatdın arzularımda.

Şimşəklər sayrışdı ümmanlarımda,

Çıxışın yadıma düşdü, darıxdım.

Ötən günlərimiz keçildi bir-bir,

Vüsal çağlarımız seçildi bir-bir.

Məhəbbət vərəqim açıldı bir-bir,

Naxışın yadıma düşdü, darıxdım.

Qayğılar gölündə yordum özümü,

Sənin xəyalından sordum özümü,

Yenə gözlərində gördüm özümü,

Baxışın yadıma düşdü, darıxdım.

Gecələr dayanıb yorğun, ahəstə,

Doğma balamızın beşiyi üstə,

Öz ana laylanı ilkin həvəsdə

Oxuşun yadıma düşdü, darıxdım.

Bayraməli gəzər Məcnunsayağı,

Mətanətdir yaman günün dayağı.

Sinəmdə qaynadı eşqin bulağı,

Axışın yadıma düşdü, darıxdım.

KÖNÜL

İşində sayıq ol, sözündə kamil,

Ariflər içində söyülmə, könül!

Qoy səni qananlar tərif eyləsin,

Nadanlar dilində öyülmə, könül!

Bəxş etsə təbibə neçə min barat,

Gərək müxənnətə bulmasın nicat.

Nə çox zalım olub kimsəni ağlat,

Nə çox zəlil olub döyülmə, könül!

Dünya arsızındı, hicranı tərgi,

Ya şah ol, ya qul ol, tərg elə fərqi.

Bayraməli bir qonaqdı gedərgi,

Namərd qabağında əyilmə, könül!

QƏRİBLİK

Bir söz sərrafıydım bu zamanənin,

Qəflətən qarşıma çıxdı qəriblik.

Ana yurdu qucaqlamaq istədim,

Qəlbimi pünhanca sıxdı qəriblik.

O gündən ki, bir gözələ vuruldum,

Xəzan vurdu, budağımdan qırıldım.

Mən vüsalı haraylayıb yoruldum,

Bu minvaldan çox uzaqdı qəriblik.

Oyananda müxənnətin səsindən,

Ürəyim bulandı qiyafəsindən.

Küskün taleyimin pəncərəsindən

Gizlicə boylanıb baxdı qəriblik.

Xəyal məhvərində dumanlı sərim,

Yüz dəfə atmışam, yek verib zərim.

Çox da oxunmasın həyat dəftərim,

Qəm sətirli bir varaqdı qəriblik.

Bayraməli düşüb min qilu-qala,

Payimaldı əl çatmayan vüsala.

Boylandı, durnalar qayıdan yola,

Həsrət dənizimdə axdı qəriblik.

MƏN SƏNİ GÖRDÜM

Əzəldən bağçasız bir bahar idim,

Dünyaya sığmayan intizar idim,

Məcnunlar evindən çox kənar idim,

Uydum bu fəryada, mən səni gördüm.

İnsana təsadüf gələr qəflətən,

Ağlayar qəflətən, gülər qəflətən.

Aldı yer üzünü sular qəflətən,

Bu sonsuz dəryada mən səni gördüm.

İndi keçməsə də ömür nəşəli,

Eşqimizin qoy sönməsin məşəli.

Bayraməli deyər, eşqə düşəli,

Hər gecə röyada mən səni gördüm.

NİŞANƏDİ

Hüsnün tamaşadı, ay mina gərdən,

Camalın şövqünə ay nişanədi.

Aşıqsız, çalğısız, meysiz, məzəsiz,

Sən olan məclisə toy nişanədi.

Mətləbim şirindi dillərin kimi,

Təbim çox nazikdi əllərin kimi.

Könlüm pərişandı tellərin kimi,

Qaşların tağına yay nişanədi.

Bayraməli dərdi pünhanda çəkər,

Hökmünlə qapında işlərəm nökər.

İnsafın, mürvətin yoxdumu məgər?

Gözlərim yaşına çay nişanədi!

OXUMAQLA BÜLBÜL OLMAZ SƏRÇƏLƏR

Oxumaqla bülbül olmaz sərçələr,

Budaq kölgəsində daldalansa da.

Aslanın öz adı, öz hünəri var,

Tülkülər yekəlib lovğalansa da.

Yüz də qürrələnsə, tox dura bilməz,

Elə gərdən çəkib, şax dura bilməz,

İtirər ağlını, çox dura bilməz,

Qartal qayasına qarğa qonsa da.

Bayraməli, batma qəm dəryasında,

Gədanı görsən də bəy libasında.

Hər kəsin adı var el arasında,

Nadanlar arifi naşı sansa da.

OLMUŞAM

Mən elə kimsəyəm aşiqə bənzər,

Könlüm əhli-haldı, dilim dərdi-sər,

Səndən ayrılalı, a nazlı dilbər,

Sanki səmaları dansız olmuşam.

Sədaqətin töhfəsidir bu halım,

Can evində səninlədir vüsalım,

Varlığınla tamamlanıb xəyalım,

Ümmanlar içində sonsuz olmuşam.

Bir nəğmədi ürəyimin hər simi,

Ellər məclisində qurur kürsümü.

Gəlsin deyim Məcnunlara dərsimi,

Mən eşqimdə çox amansız olmuşam.

Bayraməli yaranıbdı dözümlə,

Surətini gəzdirirəm gözümlə.

Məclisləri bəzəyərkən sözümlə,

Həsrətindən pasibansız olmuşam.

ŞİRİNDİR

Eşit sözlərimi, əziz qardaşım:

Çarəsiz xəstəyə dərman şirindir.

Nə şöhrət istərəm, nə var, nə dövlət,

Səadət nəğməli bir nan şirindir.

Çoxdur mərd igidi, nazlı afəti,

Baş tutar şairi, sevir sənəti.

Tükənməz dastanı, sözü, söhbəti,

Göyçənin ləhcəsi yaman şirindir.

Xəyalım enməmiş asimanından,

Doyunca içərəm namərd qanından,

Xəstə Bayraməli keçər canından,

Gəl bizim ellərə, mehman şirindir.

YAXŞIDIR

Can qurban eyləsən, layiqdir, yenə

O gözəl qədrini bilsə, yaxşıdır.

Dodaqları qönçə, yanağı lala,

Hər gün sənə qonaq gəlsə, yaxşıdır.

Bir mərmər sinəli, bir mina gərdən,

Sənlə ülfət qıla, otura hərdən,

Küsüb-barışmaqdan, nazdan, qəmzədən,

Şirin-şirin deyib-gülsə yaxşıdır.

Bivəfa əlində tez qocalınca,

Qədirbilməz ümidinə qalınca,

Bədəsil gözələ urcah olunca,

Xəstə Bayraməli ölsə, yaxşıdır.

YENƏ SƏN OLDUN

Əhsən qeyrətinə, anam gəlini,

Dar gündə vəfalı yenə sən oldun!

Son addımda mənim məğrur könlümün

Məqsədi, amalı yenə sən oldun!

Adını könlündə bəsləyən də mən,

Hərdən inciyən də, səsləyən də mən.

Bu eşqin yolunda büdrəyən də mən,

Əhdimin kamalı yenə sən oldun!

Sənin varlığında adi həyatam,

Sonsuzluq içində bir kainatam.

Yuxuma girmişdi müqəddəs atam,

Onun ilk sualı yenə sən oldun!

Həsrəti var səndən uzaq könlümün,

Qayğılar evində qonaq könlümün,

Zülfün zəncirinə dustaq könlümün

Arzusu, xəyalı yenə sən oldun!

Kim versə ömrünü bir təmiz ada,

Məhəbbət yolunda qalmaz piyada.

Dedin:-Bayraməli təkdi dünyada,

Bəxtimin iqbalı yenə sən oldun!

GƏRAYLILAR

DAĞLAR

Bahar fəsli əskilməyir

Güneylərdən lala, dağlar.

Kaş ki, elə bu gözəllik

Səndə hər vaxt qala, dağlar.

Dərələrdən keçəm bir-bir,

Gəzəm, söhbət açam bir-bir,

Çeşmələrdən içəm bir-bir,

Əlimdə piyalə, dağlar.

Yenə nə müddətdən bəri

Dolandıqca bu yerləri,

Ürək istər, Ələsgəri

Səndən xəbər ala, dağlar.

Kəsmə könlümdən gümanı,

Qurbanın, Nəcəfin hanı!?

Vətəndən Novrəs İmanı

Təkmi saldın yola, dağlar!?

Bayraməli deyər gerçək,

Bir dərmandı hər cür çiçək.

Vəfan varsa, gəl əncam çək

Bu pərişan hala, dağlar.

YAR AŞİQİ HƏSRƏT ÇƏKƏR

Yar aşiqi həsrət çəkər,

Pərvanələr oda yansa.

Məcnun olar dəli könlüm,

Leyli deyib, dağ dolansa.

Namərd keçsə ixtiyara,

Tərlan möhtac olar sara.

Mərd igid çəkilər dara,

Gədə durub lovğalansa.

Möhtac olsam tülkülərə,

İstərəm, yem olum şirə.

Bayraməli dönər Kürə,

Şair təbi dalğalansa.

TƏCNİSLƏR

BİRİSİ NƏ

Aşiqlərdə gərək üç şey cəm olsun,

Birsi sazdı, birsi sözdü, birsi nə?

Oğurluq etməsin şairəm deyən,

Şeir yazsın sinəsindən birsinə.

Bağban olub, bağça sən əgər əksən,

Bəsləyəsən, becərəsən gərək sən.

Yaxşı dosta yaman gündə gərəksən,

Qiymət qoysan bu sözlərin birsinə.

Bayraməli anlamazı nə danlar?

Hərcayı nə eşidər, nə də anlar!

Dinə bilməz meydanımda nadanlar,

Yer axtarar hər görəndə bir sinə.

SAYASAN

Mərd igidlər nə nişanda bəllidi,

Arifsənsə, gərək doğru sayasan.

Səxavətdə, şücaətdə ad ala,

Mən söyləyim, sən astaca say asan.

Halalsansa, vermə ömrün nə bada,

Nə şərab çək, al əlinə nə badə,

Pis adama yön çevirmə nəbadə,

Binamusu, nanəcibi sayasan.

Bayraməli, əzbər eylə, oxu nan,

Qəm ləşkəri dəldi bağrım oxunan.

Ey taleyi ilahidən oxunan,

Gedərgisən, günlərini sayasan.

MÜXƏMMƏS

ELƏDİ

Ay ağalar, bu ilki qış

Nə bekar adət elədi.

Azar düşdü mal-qoyuna,

Yaman qiyamət elədi.

Soraq gəldi hər tərəfdən,

Yetən şikayət elədi.

Nə yaxşı ki, Şahi-Mərdan

Bizə mərhəmət elədi.

Dabaq olmuş bir öküzün

Qıldım tədbirini yazdan.

Söylədilər səd afərin,

Gəlib-gedən bir ağızdan.

Bircə cüt danam varıydı,

Rəhmətə getdi payızdan.

Nə məndən ələf istədi,

Nə də ki zəhmət elədi.

Kasıb, varlı, hər ocaqda

Ət qazanı aşdı, daşdı;

Olan qonşu olmayana

Ucuz qiymətə yollaşdı.

Kimi də səbrini basıb,

Quran-kitaba sallaşdı;

Yön çevirdi mollalara,

Yalvardı, minnət elədi.

Kimi başladı fəryada,

Kimi bəxtindən küsməyə;

Zülm elədi bu naxoşluq

Gah öküzə, gah inəyə.

Kimiyə tamah güc gəldi,

Qıymadı payız kəsməyə;

Arıq saldı, murdar oldu,

Başına töhmət elədi.

Nəbiynən Qalayçı Söyün

Saldılar gönlərin bəhsin;

Məhəmmədlə də köməkli

Sürüdük birdən ikisin;

ötürdü, qiymət elədi.

El arandan dağa köçdü,

Qış ötüşüb, yaz düşəndə;

Yenə şənləndi obalar,

Karvan çəkib, biz düşəndə.

Hər yaylaqda, hər məclisdə,

Bir mahalda söz düşəndə,

Bayraməli bu əhvalı

Danışdı, söhbət elədi.