Aşıq Alının yeddi divanisi

BİRDİ BİR

Ərşdə xaliq, yerdə züllah, evdə ata birdi-bir,
Bəzək vuran, qurğu quran kainata birdi-bir.
Bu günahı keçməz xaliq, haqq səni bağışlamaz,
Ya öldürdün, ya öldürtdün - bu cür xəta birdi-bir.

Qüdrət qamət bəxş etmişdi, fələk vurdu belimdən,
Leyli-nahar car eylərəm nəsihətlər dilimdən.
Tənəli söz bəd yaranıb qərəzlidir ölümdən,
Həbib səni gözdən sala, ya da ata, birdi-bir.

Alı, səni duymaz nadan, sərraf salar yadına,
Zatı-pakdan halal olan tez yetər muradına.
Əzrail gürzün çalanda kimsə yetməz dadına,
Ya bəhri-bar badə verə, ya baxt yata, birdi-bir.

                          xxx

İKİDİR

Əbcəd ilə “a” oxudum, ol Allahı bir bildim,
Yaradandan qeyri nə var, bu həyatda ikidir,
İki “sə”ni bir oxudum, o billahi bir bildim,
O billahın hikmətində süd də, zat da ikidir.

Bədənində düzülübdür əzaların iki şər,
Ölüm-dirim ikilidir, ikiləşər xeyir-şər.
Səbir cütsə, səbir eylə, o cütlükdə yoxdu şər
Usta birdir, nə yaradıb, hesabatı ikidir.

Cüt ünsürlər iki yerdən, iki göydən birləşər,
Abı, atəş, xaki-baddan ruzi tapıb bu bəşər.
Dərin fəza boş deyildir, ordan yerə nur düşər,
Alı, cütlük o məqamda, hər bir qatda ikidir.

1- bismillahdan bəhs edilir

                       xxx

ÜÇӘDİR

Bәni insan xәlq olandan hesabatı üçәdir,

Kәlmeyi-şәhadәt dünyasının ilk beyəti üçәdir.

Dövran ki, açdı sirrini, külli-alәm yarandı

Zat, süd, övlad gәrdişinin davamәti üçәdir.

“Cim”, “bey”, “әlif” bazarında sövdәgardı kafi-cim,

“Kaf”i, “bey”i әl-ayağı, “vav”ı әlsiz әrrәccim.

“Kaf”i “cim”dә bir “əlif” var, nәqş olunub çox nәcim,

Üç sәtirә dayaq durub kәramәti üçәdir.

Nuh övladı xidmәtindә vurar başa-ayağa,

Gah dayağı olar başa, gah ayaqdır dayağa.

Bu bazarda xidmәtini bacarırsan say, ağa,

İki yolla dövran eylәr hәr sifәti üçәdir.

Yek yaradan, du yaranan gözәllikdә gözәldi,

Cәmi üçә dәlalәtdi, üçlә alәm düzәldi,

Aşıq Alı mürәxxәsdi, bu dünyadan üz әl di!

İki dayaq bәs eylәmәz tәlәbatı üçәdir.

                       xxx

DÖRDDÜR-DÖRD

Ay sәf çәkәr il içindә hәftә karı dörddür-dörd,

Bahar fәsli “yek” sel eylәr iftixarı dörddür-dörd.

Hәcdir, Kәbә, Nәcәf, Mәşhәd - sәcdәgahlar diyarı

Uçar qonar mürği-ruhum pir diyarı dörddür-dörd.

Çahargahnan qәrar tutdu, əşya yerdә dayandı,

Sәnәt sәrmayә hökmündә sayaları bәyandı.

Sәmәndәrin cismi-canı odda söndü, nə yandı,

İstәr uçan, istәr qaçan balü-pәri dörddür-dörd.

Şәmsi xilqәt şәrәflidir, ululardan uludu,

Kәrәm eylәr nanu-nәmәk bәhrәlidir doludu,

Gәrdişimә növraq verәn sәltәnәtin yoludu,

Bәyan edir cәhәtlәri, ünvanları dörddür-dörd.

Neçә çeşmә qәrar tutdu müdam nәhrin içindә,

Neçә nәhr ümman oldu saysız qәhrin içindә,

Neçә ümman dәrya oldu, min bir sehrin içindә,

Dәryaların pür dәryası, nәhәng varı dörddür-dörd.

Hey oxudum, hey aradım, axır qaldım bisavad,

Fәzli elә bir hәmdәmdi, kimsәnәyә deyil yad.

Aşıq Alı, zikr eylәyər, abı, atәş, xaki, bad,

Aşkar etdim dövranımın sәbәbkarı dörddür-dörd.

1-arabanın dörd təkəri, kətilin, mizin dörd ayağı və s.

                           xxx

BEŞDİ

Vücudi adәm üstündә, fәhm et, bu dağa beşdi,

Dörd balü-pәr kәnarında seyr et yarağa beşdi.

Duyan, görәn, bilәn әhli əsasıdır vücudun,

Üçü aşkar, iki pünhan bais marağa beşdi.

Şәrafәt nazil olanda haşimin övladına,

Yüz on dörd surә bәxş oldu ol Xudadan adına.

Sidqinәn iltimas eylә, yetәr mömin dadına,

Hökmü aşkar, özü baqi, əsl mәrd ağa beşdi.

Kәnar etmәz bәni-insan candan dәrdi, nә qәmi,

Mövt əyyamı tәqdir etdi, yox tәdbirin nә cәmi.

Bәtni ana, tifil növrәst, əri piran alәmi,

Cәm eylәsәn birәr-birәr, yazsan varağa beşdi.

Alı, çağır imdadına o şahların şahını,

Müqәddәs xak kәnar etmәz ərşi-әla ahını.

Bәşәr üçün kәlam yazdı hәqiqәtin gahını,

Sövt1 - Tövrat, Zәbur, İncil, Quran sorağa beşdi.

1- 1.səs, səda 2. səhifə, kitab – burda səma kitabları

                               xxx

ALTIDI

Çәrxi-pirә salam edәn sәyyarәlәr altıdı,

Adınaya cәhd edәn ruz şumarələr altıdı.

Әfsәl, Mürsәl gәldi getdi neçә rәsul dünyadan

Ünvanları bәrr-hәqq qalan sitarələr altıdı.

Altı dәsgah oxuyanlar az qaldılar lal ola,

Zәnbur bu san şan hörәndә bәhrә verir bal ola,

Sanki bu san dühasıyla uya dalbadal ola,

Bәtni zәmin hesabıyla ağ-qaralar altıdı.

Altı-altı mәskәn saldı qüdrәt alәm quranda,

Bu san ilә hesab aldı sәrdabәlәr duranda.

Cümlә-alәm abad olar haqqın gürzü vuranda

Dağ Yunisdәn kәnar qaçan biçaralar altıdı.

Saya-saya san itirdim, Alı, son qoy hesaba,

Hesabını çәkmәyәnә kimsә demәz “mәrhaba”.

Surәti yox mayelərin doldur cәm et bir qaba, -

Dördü xakda, cütü canda, kübarələr altıdı.

                          xxx

YEDDİDİ

Xaki-zәbun ünvanında cәm turabı yeddidi,

Sәri kuydә çeşmә birdi, xalis abı yeddidi.

On ikidi abdal sayı, əlli iki әzası,                                  

Hәr әzanın qüdrәtindәn şabı-tabı yeddidi.

İxtisar eylәmә ayәt iki qismin kәc deyә,

Yetiş elin harayına yubanma ərac deyә,

Fәrbah deyә kaf eylәsәn, düşsәn haqqa sәcdәyә, 

Әzalardan xaka dәyәn can hesabı yeddidi.2

Sәr hesaba, qәlb hökmüylә cismin alar bәhrәsin,

Әlvan eylәr vücudları açar rәmzin çöhrәsin.

Kimsә görmәz әzaların bir nöqtәsin, bir nәsin,

Xuni cövlan edәr canda, bil girdabı yeddidi.

Nәzәr eylә asimana bağlı qalıbdı hesab,

Aşıq Alı, çәkmә küdrәt, hәr әzaba eylә tab.

Seyrә çıxıb bir bağçanı, gördüm üç ayın sirab,

Sәmasında cövlan edәn gәrdiş qabı yeddidi.

1-ilin ayı və həftələri

2-namazda səcdə vaxtı iki ayaq, iki diz, iki əl və basın (cəmi yeddi) torpağa dəyməsi