Bu gün iyunun 3-dür. Dünya tarixinə "Mahatma" kimi düşmüş Mohandas Karamçand Qandinin "Zorakılığa qarşı zorakılıq Şərdir!" dediyi gündür. Onu "Mahatma", yəni "Möhtəşəm qəlb" adlandırdılar. Tam haqlı olaraq.
Lakin Mahatma həm də on milyonlarla müsəlmanı bəladan, yüz minlərlə müsəlmanı ölümdən xilas etmiş insan idi.
... 1918-ci ildə Britaniyanın müstəmləkə üsul-idarəsi Hindistanda xüsusi komitə yaradır. Həmin komitə ölkədəki terrorçuluqla Almaniya hökuməti və Rusiya bolşevikləri arasındakı əlaqələri araşdırmalı idi.
Qurumun sədri də qəddarlığı və irqçiliyi ilə ad çıxarmış hakim Sidney Roulett təyin edilmişdi. Bir qədər sonra "Roulett qanunu" hazırlandı ki, ona görə, Hindistanda "dövlət və hakimiyyətə qarşı qanunsuz əməllər"də şübhəli bilinən istənilən adamı məhkəmə qərarı olmadan tutmaq, istənilən müddətdə həbsxanada saxlamaq olardı.
Qanun Hindistanı qəzəbləndirdi. 1919-cu ilin fevralında Qandi ölkənin vitse-kralına teleqram yollayaraq bildirdi ki, əgər qanun qəbul olanrsa, ölkədə kütləvi vətəndaş itaətsizliyi alovlana bilər.
Martın 21-də qanun qəbul olundu.
Dinc etiraz aksiyaları başlandı. Martın 30-da nümayişçilərə atəş açıldı və etirazlar artıq dinc məcradan çıxdı. İnsanlar qəzəblərində haqlı idilər.
Amma Qandi onları anlamadı, anlamaq istəmədi.
Aprelin 6-da o, tərəfdarlarını zorakılığa yol verməməyə, britaniyalılara hücum etməməyə, etirazlarını sadəcə, Britaniya geyimlərini yandırmaq, Britaniya mallarını boykot etməklə izhara çağırdı.
Bu ideologiyanı Qandi "satyaqraha" adlandırdı. Qucarati dilindən tərcüməsi "həqiqətdə durmaq, həqiqətdən yararlanmaq" olan bu kəlmənin maraqlı tarixçəsi var.
Mohandas Qandinin xatirələrindən: "Nə qədər fikirləşsəm də, Britaniyaya qarşı dinc müqaviməti səciyyələndirəcək söz tapa bilmirdim. Çarəsiz qalıb "İndian Opinion" qəzetində ideyamı səciyyələndirəcək ən yaxşı sözə müsabiqə elan etdim. Maqanlal Qandi adlı şəxs "sataqraha" kəlməsini təklif etdi.
Qucarati dilində "Sat" - "həqiqət", "aqraha" isə "qətiyyət və iradə" deməkdi. İfadəni daha anlaşılan etmək üçün dəyişərək "satyaqraha" etdim. O gündən sonra qucarati dilindəki bu kəlmə mübarizəmizin adına döndü".
"Satyaqraha"nın əsas ideyası düşmənin vicdanına və məntiqinə iki yolla təsir etməkdi:
1. Zorakılıqdan imtina, yəni "Ahimsa" vasitəsilə
2. Əzablara və ağrılara dözməyə hazır olmaqla.
"Satyaqraha"nın məqsədi düşmənə təsir edərək onu müttəfiqə və dosta döndərməkdir. Mohandas Qandi hesab edirdi ki, vicdana və məntiqə xitab istənilən halda hədələrdən və zorakılıqdan effektivdir. Qandinin fikrincə, zorakılıq gec-tez zorakılığın artmasına səbəb olur. Zorakılıqdan imtina isə bu məşum yolun qarşısını alır, düşməni müttəfiqə və həmfikirə döndərməyə imkan verir.
Qandinin fikrincə, "satyaqraha" zəiflərin və məzlumların yox, ruhən güclü və iradəli insanların silahıdır.
Məşhur hind yazıçı, Nobel ədəbiyyat mükafatı laueratı Robindranat Taqor bu ideya ilə tanış olandan, Qandini yaxından tanıyandan sonra Hindistandakı milli-azadlıq mübarizəsinin liderini "Mahatma", yəni "Möhtəşəm qəlb" adlandırdı.
Yaşam tərzinə görə abid, əxlaqına görə zahid olan Mohandas Qandi "Mahatma kəlməsi məni rəncidə edir" deyərdi.
Amma Hindistan onu özünə rəhbər seçmişdi artıq.
Məşhur hind tarixçisi və siyasətçi, Hindistan Milli Konqresinin liderlərindən biri Lokamanya Bal Qanqadhar Tilak isə ölümündən az öncə Qandini siyasi varisi elan etdi.
Mahamta Qandi bəşər tarixində misli olmayan mübarizəyə başladı.
O, ibadət və dini pəhrizlə müşayiət olunan birgünlük ümummilli etiraz nümayişi - "Hartal"ı elan etdi.
Paytaxt Nyu-Dehlidəki britan müstəmləkə administrasiyası ona xəbərdarlıq etdi ki, əsla şəhərə gəlməsin.
Qandi xəbərdarlığı eyninə də almadı, şəhərə yollandı. O, həbs olundu və Hindistanda üsyanlar başlandı.
Aprelin 10-da "satyaqraha"nın iki məşhur nümayəndəsi olan hindus Satya Pal və müsəlman Seyfəddin Kiçlou yaşadıqları Amritsar şəhərində müstəlməkə administrasiyasına çağırıldılar, orada döyüldülər, həbs olundular və indiki Himaçal-Pradeş şəhərindəki Dharamsetla şəhərinə sürgün olundular.
Bu, Amristarda 50 min insanın qatıldığı etiraz tətilinə və yürüşə səbəb oldu. Britaniya hərbçiləri insanların qarşısını kəsdilər, atəş açdılar. 28 nəfər həlak oldu, 31 nəfər yaralandı. İğtişaşlar zamanı kütlə 6 avropalını qətlə yetirdi.
Üç gün sonra, şəhərdəki Callianvəla bağına minlərlə müsəlman, siqh və hindus yığışmışdı. Onlar məhsul və Yeni İl bayramı olan Vaysakhini bayram edirdilər.
Az sonra bağda mitinq başladı. Britaniyalı briqada generalı Recinald Dayer insanlara bağın bütün giriş-çıxış qapılarının qarşısına əsgərləri düzdüodü, onlara atəş açmaq əmri verdi.
Gülləbaran 10 dəqiqə davam etdi və 1020 nəfər həlak oldu, 1500 nəfər yaralandı. Həlak olanlar arasında onlarla uşaq vardı ki, onların arasında ən kiçiyi 6 həftəlik körpə idi.
Amritsar qırğını Hindistanı alovlandırdı.
Mahatma Qandi isə britaniyalılara cavab olaraq zorakılığn yolverlməz olduğunu dedi. Ölkədəki qəzəbin səngimədiyini görən Mahatma aclıq elan etdi və dedi: "Qətllər, yanğınlar, qarətlər dayanmayınca aclıq edəcəyəm. Ya zorakılıq dayanacaq, ya da mən öləcəyəm".
Ümumiyyətlə, milli-azadlıq mübarizəsi zamanı Mahatma Qandi 17 dəfə aclıq elan etmişdi. Bəzən Britaniyaya, bəzən də tərəfdarlarının əməllərinə etiraz edərək.
1958-c ildə Hindistan müstəqillik qazananda ölkənin hər yerində hinduslarla müsəlmanlar arasında qanlı toqquşmalar, qırğınlar vardı.
Bundan xəbər tutan 79 aşlı Qandi 1948-ci ilin yanvarında yenə aclıq elan etdi.
O, paytaxt Dehlidə hindus məbədlərinə çevrilmiş məscidlərin müsəlmanlara qaytarılmasını, şəhərdə müsəlmanlara azad hərəkətin təmin olunmasını, Pakistana qaçmış müsəlmanlara istəsələr Hindistana qayıtmaq imkanını verilməsini, müsəlmanların istehsal etdikləri mal və məhsulların boykotuna son qoyulmasını, müsəlmanların boş qalmış evlərinə hindusların yerləşməsini yalnız yerli müsəlman icmalarının razılığından sonra gerçəkləşməsini tələb etdi.
Mahatma dedi: "Ölüm mənim üçün bu rüsvayçılıqdan qurtuluş olardı. Hindistanın özünü məhv etməsini görməkdənsə ölmək yaxşıdır".
Mahatma Qandinin hinduslar və müsəlmanlar arasında nüfuzu o qədər çox idi ki, onlar danışıqlara başlamağa qərar verdilər.
Lakin tərkibində müsəlmanlara qarşı aşkar terror və soyqırımla məşğul olan "Raştra dal" və "Raştriya svayam sevak" dəstələri olan radikal "Hindu Mahasabha" siyasi təşkilatı "mübarizə"ni, yən müsəlmanları qırmağı davam etdirəcəyini bəyan etdi.
"Hindu Mahasabha"nın başçısı, bombeyli milyonçu Vinayak Savarkar tərəfdarlarına müraciət edərək Mahatma Qandini "hindusların məkrli və murdar düşməni", onun "satyaqraha" ideologiyasını isə mənəviyyatsızlıq adlandırdı.
Daha sonra o, Mahatma Qandiyə "müsəlmanlara satılmış xəyanətkar" dedi və Mahatmanı aradan götürmək qərarına gəldi.
Savarkar sui-qəsdin hazırlanmasını ifrat sağçı "Hindu raştra" qəzetinin baş redaktoru Nathuram Qodze və həmin qəzetin direktoru Narayyan Apteyə tapşırdı.
Qodze və Apte hindus brahmanlardı.
1948-ci ilin yanvarın 30-da Mahatma Qandi qətlə yetirildi…
Elçin Alıoğlu
16 mart 2024-cü ildə Qərbi Azərbaycan İcmasında Gənclər Şurasının üzvləri ilə görüş keçirilib.
16.03.2024Niyə məhz Qurbani?
04.03.2024Meşəli kəndində ailəsi qətlə yetirilən qadın: “Atamı diri-diri yandırdılar, anamı, bacımı güllələdilər” - FOTO
26.02.2024Milli düşmənçiliyə qarşı etiraz səsini ucaldan ŞƏXSİYYƏT – FOTOLAR
24.02.2024Qərbi Azərbaycanın rayonları və kəndləri üzrə icma sədrləri və Azərbaycan Respublikasının ərazi vahidləri üzrə nümayəndələrinin 1-ci toplantısı keçirilib
24.02.2024Qərbi Azərbaycan kəndləri – Cıvıxlı
21.02.2024Pəmbək. (Göldək)
21.02.2024BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN - QURBANOV ELŞƏN MAHMUD OĞLU
17.02.2024Prezidentin andiçmə nitqi: inkişafın yeni “yol xəritəsi”
16.02.2024BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN YAZIÇI, PUBLİSİST QƏDİR ASLAN
Qərbi Azərbaycan İcmasında Basarkeçər rayonunun alimləri ilə görüş keçirilib.
12.02.2024QOŞABULAQ
06.02.2024DƏDƏ ƏLƏSGƏRİN 60 YAŞLI MÜRİDİ
16.01.2024DƏDƏ ƏLƏSGƏR SEVDALI İŞ ADAMI
15.01.202460 YAŞIN MÜBARƏK!
15.01.2024AŞIQ İSLAM YUSİFOV
(1893-1968)
Milli dövlətçilik tariximizin məğrur lideri
28.12.2023Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə "Qərbi Azərbaycan yolunda" adlı konfrans keçirilir - FOTOLAR
28.12.2023GÖYÇƏ MAHALI, BASARKEÇƏR RAYONU. BALA MƏZRƏ KƏNDİNİN QISA TARİXİ
27.12.2023AZƏRBAYCAN AŞIQ POEZIYASININ GÖRKƏMLİ NÜMAYƏNDƏLƏRİNDƏN BİRİ ŞAİR, USTAD AŞIQ NÖVRƏS İMANIN 120 İLLİK YUBİLEY TƏDBİRİ KEÇİRİLİB
26.12.2023İLAHİ EŞQİN TƏRCÜMANI
24.12.2023Müzəffər Ali Baş Komandan, Qarabağın Fatehi, sizi doğum günü münasibətilə təbrik edirk!
24.12.2023Həsən Xəyallının şeirlərində dini məqamlar. “Qıfılbənd”in təhlili
21.12.2023BÖYÜK MƏZRƏ - GÖYÇƏ MAHALI
10.12.2023Dekabrın 7-də Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının Vəcihə Səmədova adına Sərgi Salonunda Qərbi Azərbaycan əsilli rəssamların əsərlərindən ibarət sərgi açılıb.
07.12.2023Tanınmış hərbi ekspert Telman Qasımov İrəvana səfər edib.
05.12.2023HƏYATDA ÖZÜMÜ XOŞBƏXT ADAM HESAB EDİRƏM Ki, HEYDƏR ƏLİYEVLƏ BİRGƏ İŞLƏDİM
04.12.2023AMEA müxbir üzvü, Basarkeçər rayon icma sədri, professor Nuru Bayramov İnönü Universitetinin “Fəxri Doktoru” seçilib - FOTOLAR.
03.12.2023Bax, biz Göyçə torpağındayıq...
29.11.2023BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİNDƏ “Qərbi Azərbaycanda türk müsəlman abidələrinin erməni vandallığına məruz qalması” mövzusunda elmi seminar keçirilib - FOTOLAR
25.11.2023SƏHRADA YALQIZLIQ
25.11.2023Azərbaycanda ilk dəfə “Qərbi Azərbaycana qayıdış” festival-konqres keçirilir FOTO
23.11.2023İcma: Paşinyan hökumətindən azərbaycanlıların Ermənistanda öz dədə-baba yurdlarına qayıdış hüququnu tanımasını gözləyirik
21.11.2023“Azərbaycan Bayrağı” ordeni və “Vətən uğrunda” medalı ilə təltif olunan - MÜBARİZ QULUYEV BABACAN KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ-FOTOLAR
14.11.2023Xankəndi şəhərində Vətən müharibəsində əldə edilən Zəfərin üçüncü ildönümünə həsr olunan hərbi parad keçirilib
08.11.2023Qərbi Azərbaycan İcmasının Basarkeçər rayonu Dərə kənd sakinləri və Dərəli kökənli gənclərlə görüşü keçirilib.
07.11.2023Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə
31.10.2023"Azərbaycanlılara qarşı nifrət cinayətləri və nifrət nitqi" hesabatının təqdimatı ilə bağlı konfrans keçirilib.
30.10.2023Oktyabrın 27-də Qərbi Azərbaycan İcmasında (QAİ) “Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə” kitabının təqdimatı keçirilib.
28.10.2023“Oğul” filminin rejissoru: “Erməni hərbçilərdən biri Natiqin cəsurluğunu etiraf etdi” - MÜSAHİBƏ
26.10.2023Nərimanlı gəncləri ilə görüş keçirilib - FOTOLAR
24.10.2023TANINMIŞ ALİM, İSTEDADLI ŞAİR-PUBLİSİST - RAMİZ HƏSƏNLİ ŞİŞQAYA KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ
21.10.2023Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş “Qüdrətdən səngərli, qalalı dağlar” adlı konsert proqramı keçirilib.
21.10.2023Erməni dostunun azərbaycanlı yazıçıya hər il yazdığı mesaj: “Axırda...” – Müsahibə
17.10.2023Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevə
Qərbi Azərbaycan İcmasının TƏBRİKİ
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev oktyabrın 15-də Xankəndi şəhərində Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağını ucaldıb və çıxış edib.
15.10.2023"News.ru" informasiya agentliyi “Səbir və uzaqgörənlik: İlham Əliyev ölkənin ərazi bütövlüyünün bərpası missiyasını necə yerinə yetirdi” adlı məqalə dərc edib.
15.10.2023Mərhəmlik və mərhəmət nümunəsi
09.10.2023Qərbi Azərbaycan İcmasında Basarkeçər rayon icmasının üzvləri ilə görüş keçirilib
07.10.2023TÜRK DÜÇÜNCƏSİ ELMİ VƏ BƏDİİ MÜSTƏVİDƏ
05.10.2023