NƏRİMANLI  (HÜSEYNQULUAĞALI)

Göyçə hövzəsinin şərqində, Basarkeçər kəndindən (indiki Vardenis şəhəri) 9 km. şimal-şərqdə, dəniz səviyyəsindən 1997 metr yüksəklikdə yerləşmiş bu kəndin adna rəsmi mənbələrdə ilk dəfə 1919-cu ildə, Azər­baycan Demokratik Cümhuriyyətinin Dağlıq zolağının V sahəsinin müsəlman əhalisi üzrə müvəkkili İsmayıl Sultanovun Gəncə qəzasının rəisinə göndərdiyi raportda rast gəlinsə də, kəndin indiki mövqeyindən cənubdakı XIV-XV əsrlərə aid məzarlıqdakı qəbirüstü kitabələrin qalıq­ları bu obada məskunlaşmanın azı 700-800 illik tarixi barədə qənaətlərə əsas verən madddi sübutdur.

Kənddəki sonuncu məzarlıqdakı qəbirüstü kitabələrdən bir neçəsinin XVII əsrin birinci yarısına aid olması isə ona dəlalət edir ki, XIX əsrin əvvəllərində Hüseynquluağalı kəndi Göyçənin islam qanunları ilə yaşayan iri obalarından biri olmuşdur. 1826-1829-cu il müharibələrinin gedişində erməni-rus hərbi birləşmələrinin Göyçədə yerlə-yeksan etdikləri yurd yerlərinin, eləcə də yeni yaradılmış erməni vi­layətinin idarəçiliyinə verilərkən yaşayış üçün yararlı sayılan kəndlərin İ.Şopen tərəfindən tərtib olunmuş siyahılarında Hüseynquluağalı kəndi­nin adna rast gəlinmir. Bu isə o deməkdir ki, ermənilər Hüseynquluağalının da bərpasında maraqlı olmamış və təkrar dirçəlişinə imkan vermək istəməmişlər.

Amma kəndin çox qısa fasilədən sonra bərpa edildiyi tarixi reallıqdır. Belə ki, 1873-cü ilə dair rəsmi statistikada Hüseynquluağalı kəndinə dair qeydlər öz əksini tapıb. O vaxt 663 nəfər türk əhalisi olan kənd surətlə inkişaf etmiş, 1914-cü ildə əhalinin sayı 1207 nəfərə çatmış­ dır. 1919-cu ilin aprelində kənd nizami daşnak ordusuna müqavimət gös­tərə bilməmiş, əhali əsasən Cavanşir qəzasına pənah aparmışdır. Kənddə o vaxt mövcud olan 330 təsərrüfatın əmlakı ermənilər tərəfindən talan edilmişdir. 1922-ci ildə kəndə dönənlərin sayı cəmi 527 nəfər, yəni 1914-cü ildəki əhalinin 40 faizi həddində olmuşdur. 1930-cu il sentyabrın 9-da kənd yenicə təşkil olunmuş Basarkeçər rayonunun inzibati vahidlə­ri sırasına daxil edilmişdir.

Ermənistan SSR Xalq Komissarları Soveti Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin 15 dekabr 1948-ci il tarixli qərarı ilə Hüseynquluağalı toponimi Nərimanlı adı ilə əvəzlənmişdir. 1979-cu il siyahıyaalınmasının nəticələrinə görə kənd əhalisinin sayı 2762 nəfər ol­muşdur. 1988-ci il deportasiyası zamanı kənd 5 nəfər şəhid vermiş-1923-cü il təvəllüdlü Əliyev Savalan Yunis oğlu, onun həmyaşıdı Elləzov Qara Nəbi oğlu, 1920-ci il təvəllüdlü Elləzov Həsən Nəbi oğlu, 78 yaşlı Həsənov İsgəndər Bayraməli oğlu və 30 yaşlı Cabbarov Teymur Yusif oğlu aldıqları fiziki xəsarət nəticəsində dünyalarını dəyişmiş; kən­din sağ qalan əhalisi bütövlüklə köçürülmüş, əhalinin şəxsi və kolxoz mülkiyyətində olan əmlakı Vardenis rayon rəhbərlərinin bilavasitə iştira­kı ilə talanmışdır. Ermənistan Respulikası Ali Sovetinin 9 aprel 1991-ci il tarixli qərarı ilə Nərimanlı adı da ləğv edilərək, kənd “Şatavan” adlandı­ rılmışdır.

Tədqiqatçı-jurnalist: Salman VİLAYƏTOĞLU.

Təqdim etdi: İlqar İSMAYIL