DƏDƏ ƏLƏSGƏR SEVDALI İŞ ADAMI

Möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevin Dədə Ələsgərin 200 illik yubileyinin keçirilməsi ilə bağlı verdiyi sərəncam türklüyə, ozan sənətinə, ədəbiyyatımıza mühüm bir töhfə oldu. Sərancamın ardınca Xətai Ələsgərlinin sədrliyi ilə “Dədə Ələsgər Ocağı” İctimai Birliyi təsis olundu. İctimai birliyin təsisindən sonra Moskvadan Kəsəmənli professor Ələddin Allahverdiyevin, professorlar Sabirabadlı İbadulla Ağayevin, Naxçıvanlı Əhməd Qəşəmoğlunun ağsaqqallığı, Abbas Bağırov, Araz Yaquboğlu və Vüsal Sehranoğlunun inzibatçılığı ilə yaradılan Ədəbi Məclis özündə Azərbaycan ziyalılarını, ədəbiyyat insanlarını, ictimai-siyasi xadimləri, ələsgərsevərləri birləşdirdi. Məhz həmin məclisdə biz bir-birimizi yaxından tanıya bildik. Bu məclisin təşəkkülündə, formalaşmasında hər bir məclis üzvünün az və ya çox dərəcədə payı var. Rəşidin – Rəşid Süleymanovun payı deyərdim ki, bir az artıq düşüb. Yazımızda bu günün adamı, 60 yaşa qədəm qoyan, söz adamları ilə oturub-duran söz adamı, ruh adamı Rəşid bəydir! Rəşid Ardanışlı!

Dalın dənizə söykənib,
Kürdü ayağın Şahdağı.

Göyçə dənizinin ləpədöyənində, Şahdağın ətəyinə söykənən bir kənd var! Ardanış! – Olmamışam! – İnşallah olarıq! – Eşitdim ki, Ardanışa icma rəhbəri təyin edirlər. Səs-küy var. Nə xoş səs-küy! – Real deyil eləmi?! Həə... Xankəndi də real deyildi. Əsas olan odur ki, İDEYA var!
Sizdə hardandı bu qədər Dədə Ələsgər sevdası sualına Rəşid müəllimin təmkinli bir şəkildə özünəməxsus cavabı var: “Mən hələ 4-cü sinifdə oxuyanda rəhmətlik qağam Qoşnalı kişi Aşıq Ələsgərin kitabını gətirmişdi evə. Sonra da ədəbiyyat müəllimimiz Kazım Əliyevin ədəbiyyat dərsləri.... ziyalılarımızın Ələsgər söhbətləri, ən ümdəsi də aşıqların Dədənin qoşmalarını oxuması, Dədə Ələsgəri əzbər bilən şərqşünas alim Əbdüləli Kərimov və məktəb direktoru Abbasəli Kərimovun elmi yanaşmaları...”
Klassik ədəbiyyatımıza dərindən bələd olan Rəşid müəllim ədəbi məclisdə Seyid Nəbatidən, Qasım bəy Zakirdən seçmələr deməyi sevir: “Bu Nəbatinin də gözəl qəzəlləri var imiş! Özü də deyəsən o da sufi təriqətli şair olub. Elə bu misralar da bunu sübut etmirmi?!” sonra da:

Meydə nə lütf, ey pəri, nəşə odur ki, səndə var,
Eylə məstəm bilməzəm kim, mey nədir, mina nədir!

Nəbati mey içər, məhbub sevər derlərsə, gerçəkdir,
Kəmal əhli gözəl sevməkdə bir başqa həlavət var.

Rədifli qəzəlləri özünəməxsus təmkinlə səsləndirir. Başqa bir məqamda hələ orta məktəbdə Ardanışlı Kazım müəllimin tövsiyə etdiyi Qasım bəy Zakirdən aşağıdakı bəndi sevə-sevə deyir:

Ləli-ləbin kimi sağəri-səhba
Bulunmaz, sormuşam meyxanələrdən.

Və sonda: “Yox ey, Ələsgər ayrı bir övliyadır. Bilmirəm nə ad verim?! Elə övliya adı ona daha çox yaraşır. Elə deyilmi?! Fikrinin təsdiqi üçün Dədə Ələsgər Məclisinin üzvlərinə üz tutur, məsumluqla onlara baxır, “Dədə həqiqətən övliyadır” həqiqətini eşidəndən sonra dərindən nəfəs alıb, həə... deyir və rahatlıq tapır”.

Azərbaycan ədəbiyyatına, onun əsasında dayanan həmişəyaşar aşıq ədəbiyyatına olan sonsuz sevgi Rəşidi Almaniyadan Vətənə doğru köç etməyə vadar etdi. Avropa dəyərlərini tərifləyənlərin, öyənlərin əksinə olaraq Rəşid bəy saz-söz Vətəninə – Azərbaycanına üz tutdu: “Almaniyada hər şey var idi, hər şey yaxşı idi... bilirsinizmi... aşıq yox idi...”. Yuxarıdakı fikirlərin müəllifinə milli kökündən uzaq düşənlər gülə də bilər. Olsun!
Keçən əsrin axırlarında Rəşid bəyin şair dostları Əlsəmid Kür, Əhməd Oğuz, Akif Səməd, Murad Köhnəqala, Müzəffər Talıblı və başqaları idi. Bu gün Rəşid bəy adları bir sayta sığmayan Dədə Ələsgər ədəbi məclisinin şair üzvlərinin əhatəsindədir.
“Aşıq Ələsgər–200” yubiley medalını bir uşaq məsumluğu ilə, sevinclə sinəsində gəzdirdiyi günü məclis üzvləri yaxşı xatırlayır. Rəşid bəy bu medalı həyatda özünə ən böyük təltif, “Dədə Ələsgər Ocağı” İctimai Birliyin idarə heyətinin üzvü olmağı isə ən böyük vəzifə hesab edir.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyində olan bir görüşdə xalq yazıçısı Anar üzünü Rəşid müəllimlə olan söhbətdə tutub deyir: Siz də AYB-yə üzv olmaq istəyirsinizmi sualına: “Anar müəllim mən sadəcə Dədə Ələsgərdən yazanlara, ədəbiyyatımıza gələn gənclərin işıq üzü görən əsərlərinə kömək edirəm”.
Rəşidin 40-a yaxın kitaba hamilik etdiyini bilən Anar müəllim: “Siz elə bizim fəxri üzvümüzsən ki...” deyir və rəsmi qaydada Rəşid müəllim Yazıçılar Birliyinin fəxri üzvü seçilir.
Bu nəcib ənənənin davam etdirilməsində Rəşid müəllim tək deyil. Göyçə mahalının müxtəlif bölgələrinin iş adamları Ağ Aşıqdan, Aşıq Alıdan üzü Dədə Ələsgərədək mahalın, eləcə də Azərbaycanımızın digər bölgələrinin saz-söz adamlarının təbliği yolunda iş adamından söz adamına çevrilirlər. Bu missiyanın yerinə yetirilməsində Zərkənddən mərhum Akif Nəbiyev, Haqqıxlıdan Ələsgər Mehdiyev, Qaraqoyunludan Bəhruz Lələyev, Ardanışlı Aqil Kərimov, Kərkibaşdan Vasif Dağlaroğlu, Daşkənddən Rüstəm Dastanoğlu, Aşağı Şorcadan Tofiq Göyçəli, Qursalıdan Vaqif Namazov, Məzrədən professor Çingiz Abdullayev, Nərimanlıdan Nail Qurbanov və neçə-neçə eloğulları öz imzalarını qoymuşlar.
Rəşid müəllim Dədə Ələsgərin heykəlinin ucaldılacağı günü səbrsizliklə gözləyir. İngilis dilinə tərcümə olunmuş və çapına kömək etdiyi “Dədə Ələsgərin estetik dünyası” kitabının təqdimatını da o gözəl gün ərəfəsi üçün saxlayıb.
Məclisdə Rəşid bəy arabir Dədə Ələsgərin sirli-sehrli dünyasında çaş-baş qalır. Hacı Həsən Hüseyninin Dədəyə həsr olunmuş kitabları ilə tanış olur, Dədə Ələsgər misralarının Qurani-Kərimlə aparılan izahlarına diqqət yetirir, necə deyərlər huşa gedir, özünəməxsus bariton səsiylə, təmkinli bir ahənglə: “Ayə, mən heç Ələsgəri belə başa düşməmişəm” deyir. Bir müddət Hacı Həsənin Ələsgər dünyasında qalır. Sonra Adilə Nəzərin “Aşıq Ələsgər yaradıcılığında sufizm”, Fəxrəddin Salimin “Dədə Qorquddan Dədə Ələsgərə” və bu sətirlərin müəllifinin “Dədə Ələsgərin fəlsəfi dünyası” monoqrafiyalarını oxuyur və sonda: “Bunlar Ələsgəri hara aparırlar?! Biri din xadimi edir, biri deyir sufidir, biri də deyir filosofdur, ictimai-siyasi xadimdir. Nə deyirlərsə desinlər qulağıma girmir. Dədə Ələsgər sadəcə DAHİdir!!”.
Dədənin “Qabaqda” rədifli şeirini isə arabir zümzümə etməkdən doymur:

Neçə sirri gördüm, sirr qaldım aşkar,
Səxavət əhlini yandırmadı nar.
Salavatla işlər hər dükan, bazar,
Zay oldu dünyanın malı qabaqda.

Yazı ərəfəsində məmləkətimiz başdan-başa saflıq, paklıq timsalı qarla örtüldü. Dədənin: “Muğan həsrət çəkər a yağa qar, qar” misralarına uyğun Vətən torpaqlarının qar həsrəti də sona çatdı.
Böyük çillədə ərsəyə gələn bu kiçik yazıda kimi gördük?! Dədə Ələsgər sevdalı, nar yandırmayacaq səxavətli bir adamı, şairlərin dostu, ədəbiyyatımıza kömək göstərən iş adamı Rəşid Süleymanovu! Allah özü onun köməyində olsun:

İyidlər olmasın məğrur, fəthi-nüsrət Xudadandı,
Bir Allah istəyən şəxsi sevər, külli-mahal istər.

Gəlin, Rəşid müəllimə Dədə Ələsgər ömrü diləyək (və bu ömrü sağlam diləyək) və onun növbəti ad günlərini Göyçə dənizinin sahilində qeyd edək! İnşallah!

Nağdəli Keştəkli
Azərbaycan Tibb Universitetinin dosenti,
tibb üzrə fəlsəfə doktoru