Baninin “Qafqaz Günləri” – köhnə Bakının hekayəsi

20:00 / 12.09.2019
Baxılıb: 2370

Həyatın imperiya və inqilab arasında qalan yenidən kəşf edilmiş xatirəsi

1990-cı illərin sonlarında Gürcüstanın paytaxtı Tbilisidə yaşayırdım və tez-tez Azərbaycanın paytaxtına, Xəzər dənizinin sahilindəki Bakıya baş çəkirdim. Bu, postsovet süstlüyü (xumarlığı), üstündən elə də çox keçməyən etnik müharibələr, qaçqınlar və dalğalanan iqtisadiyyatlar dövrü idi. Tbilisidə günün yalnız dörd saatı elektrik verilirdi, istilik isə yox idi; Bakıda, yeni neft bumu başlanğıc götürmüşdü. Həmin dövrdə Qafqazdakı kiçik xarici mətbuat korpuslarında, biz, bir neçə qurama adı olan müəmmalı müəllif, Qurban Səid tərəfindən keçən əsrin 30-cu illərində yazılmış “Əli və Nino” adlı çox da məşhur olmayan romana yerli İncil və ədəbi cəvahirat kimi ehtiram göstərirdik.

“Əli və Nino” Rus İnqilabı zamanı Bakıda gürcü şahzadəsi ilə nəcib bir azərbaycanlı oğlan arasındakı sevgi hekayəsindən bəhs edir. “Əli və Nino”nun müəllifi, Qurban Səidə Çar Bakısından İstanbul, Almaniya və İtaliyaya qədər şöhrət və sürgün dolu bir çox kimlik və sərgüzəştlər vasitəsilə yoldaşlıq edən Tom Reissin “Orientalist” adlı romantik bioqrafiyasının mövzusu olmuşdur. Mən bu kitabları ona görə yada salıram ki, bunlar, heç şübhəsiz, ilk dəfə 1945-ci ildə fransız dilində çap edilmiş və Anna Tompson-Əhmədova tərəfindən ingilis dilinə tərcümə olunmuş azərbaycanlı bir immiqrantın köhnə Bakı memuarına – Baninin “Qafqaz Günləri”nə rəfdə yoldaşlıq ediblər.

Qafqaz burada da imperiyalar və dövrlər arasında – Xristian qərb ilə Müsəlman şərq arasında; Çar mütləqiyyəti, yeni meydana çıxan millətçilik ilə Bolşevik inqilabı arasında; qədim dövrlərin ənənəsi, xurafat və klan dövrü ilə modern mühəndislik dövrü, fransız romanları və qadın azadlığı arasında – qalmış bir region kimi təsvir edilib.

Banin, fırlanan qapıların bu sehirli dövründəki uşaqlığından yazır. Onun bəxti yaxşı gətirən və torpağında neft tapan fermer babası Bakıda bir gecənin içində milyonçu olan adamlardan biri idi. Baninin ailəsi çəkişən dayılar, yolagetməz xalalar, satqın və pozğun əmi uşaqları ilə əhatə olunmuşdu. Sərvət Xəzər dənizinin sahillərində yerləşən neft yataqları kimi sərhədsiz idi və onun təsvir etdiyi həyat şərq detalları ilə zəngin şəkildə bəzədilmişdir: hamamlar və çöl bağçaları, nağılçılar və ikinci arvadlar, uşaqlıq sevgiləri və oğrun öpüşlər, qızılgül suyu və bağışlanan tənbəllik.

Banin, dörd qızın ən kiçiyi, yarı-unudulmuş, kitabsevər, xəyalpərəst bir uşaqdır, "xəyallar və duyğular içində" əylənməyə meyllidir. Kitabın ilk yarısı itirilmiş cənnətə mədhiyyədir. " Klassik ifadə ilə desək, şampan sərbəstcə axırdı" – o yazır – "beləcə dünyamız fəlakətə doğru addımlayırdı".

Kəskinlik ilk səhifədən bəllidir: biz, kommunizm gəldiyini və onunla hər şeyin bitdiyini bilirik. Uşaqlıq yetkinliyə keçir. Ailə skandalları – bacısının öz məşuqu ilə qaçması, dul atasının osetiyalı qadınla ikinci nigahı – qaynayıb daşan tarixə – müharibə, sürgün və atasının nazir işlədiyi Azərbaycanın qısa müddətli müstəqillik dövrü – qarışır. Bolşeviklər gəldikdə, Banin və əmisi qızı üçün tək münasib yol, cəsur bir komissara vurulmaq və atası həbsdə olsa da, tarixi materializmin bütün həyəcanını dəstəkləmək idi.

Dil, sərbəst axan çaydır – macəra onilliklər sonra yazılır. Banin, sürgündəki həmkarı Nabokov kimi, xatirələrini, demək olar ki, fikşn tərzində yazır, sanki bunlar başqasının da başına gəlib. Banin məhəbbət üçbucağından çıxır və atasına pasport almaq üçün yaxşı əlaqələri olan münasib bir qumarbazla nigaha girir.

Yeni əriylə qeyri-müəyyən sürgünə çıxmazdan əvvəl, o, ailəsinin Tətil Düşərgələri Qurma Kommisiyası tərəfindən müsadirə edilən yay evini ziyarət edir. Burada, uşaqlıqda xarakterləri canına çəkdiyi meynə və qovaqların arasında, Banin özünə itkinin daha çox daxilə istiqamətlənmiş hesabatını verir.

O yazır: “İndi başa düşdüm ki, şeylər, insanlar, hisslər bir-birinin ardınca yox olmağa məhkumdur; həyat xoşbəxtlik yerinə ayrılıq və peşmançılıqdır”.

Banin İstanbulda darıxdırıcı ərini tərk edir və Parisdə özünə yazıçı olaraq – Qurban Səid kimi – yeni bir həyat və yeni bir xarakter yaradır. “Qafqaz Günləri” hadisələrlə zəngin həyatın 20-ci əsrin qarmaqarışıqlığına qarşı tərtib edilmiş məftunedici memuarıdır. Bu həyat onları zər-zibalı evlərə yerləşdirdiyi və brilyantlarla bəzədiyi kimi, sürgünə və səfalətə də salır.

Baninin özü, taleyini müəyyən etməyə can atan intellektual və müstəqil ruh kimi işıq saçır. Mən, daha sonra nə baş verdiyini bilmək üçün onun ardını –hələ tərcümə olunmamış – “Paris günləri”ni oxumağı çox istərdim.

The Financial Times

Bilgə.az


Etiket:
Xəbərlər

16 mart 2024-cü ildə Qərbi Azərbaycan İcmasında Gənclər Şurasının üzvləri ilə görüş keçirilib.

16.03.2024

Niyə məhz Qurbani?

04.03.2024

Meşəli kəndində ailəsi qətlə yetirilən qadın: “Atamı diri-diri yandırdılar, anamı, bacımı güllələdilər” - FOTO

26.02.2024

Milli düşmənçiliyə qarşı etiraz səsini ucaldan ŞƏXSİYYƏT – FOTOLAR

24.02.2024

Qərbi Azərbaycanın rayonları və kəndləri üzrə icma sədrləri və Azərbaycan Respublikasının ərazi vahidləri üzrə nümayəndələrinin 1-ci toplantısı keçirilib

24.02.2024

Qərbi Azərbaycan kəndləri – Cıvıxlı

21.02.2024

Pəmbək. (Göldək)

21.02.2024

BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN - QURBANOV ELŞƏN MAHMUD OĞLU

17.02.2024

Prezidentin andiçmə nitqi: inkişafın yeni “yol xəritəsi”

16.02.2024

BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN YAZIÇI, PUBLİSİST QƏDİR ASLAN 
 

14.02.2024

Qərbi Azərbaycan İcmasında Basarkeçər rayonunun alimləri ilə görüş keçirilib.

12.02.2024

QOŞABULAQ

06.02.2024

DƏDƏ ƏLƏSGƏRİN 60 YAŞLI MÜRİDİ

16.01.2024

DƏDƏ ƏLƏSGƏR SEVDALI İŞ ADAMI

15.01.2024

60 YAŞIN MÜBARƏK!

15.01.2024

AŞIQ İSLAM YUSİFOV
(1893-1968)

12.01.2024

Milli dövlətçilik tariximizin məğrur lideri

28.12.2023

Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə "Qərbi Azərbaycan yolunda" adlı konfrans keçirilir - FOTOLAR

28.12.2023

GÖYÇƏ MAHALI, BASARKEÇƏR RAYONU. BALA MƏZRƏ KƏNDİNİN QISA TARİXİ

27.12.2023

AZƏRBAYCAN AŞIQ POEZIYASININ GÖRKƏMLİ NÜMAYƏNDƏLƏRİNDƏN BİRİ ŞAİR, USTAD AŞIQ NÖVRƏS İMANIN 120 İLLİK YUBİLEY TƏDBİRİ KEÇİRİLİB

26.12.2023

İLAHİ EŞQİN TƏRCÜMANI

24.12.2023

Müzəffər Ali Baş Komandan, Qarabağın Fatehi, sizi doğum günü münasibətilə təbrik edirk!

24.12.2023

Həsən Xəyallının şeirlərində dini məqamlar. “Qıfılbənd”in təhlili

21.12.2023

BÖYÜK MƏZRƏ - GÖYÇƏ MAHALI

10.12.2023

Dekabrın 7-də Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının Vəcihə Səmədova adına Sərgi Salonunda Qərbi Azərbaycan əsilli rəssamların əsərlərindən ibarət sərgi açılıb.

07.12.2023

Tanınmış hərbi ekspert Telman Qasımov İrəvana səfər edib.    

05.12.2023

HƏYATDA ÖZÜMÜ XOŞBƏXT ADAM HESAB EDİRƏM Ki, HEYDƏR ƏLİYEVLƏ BİRGƏ İŞLƏDİM

04.12.2023

AMEA müxbir üzvü, Basarkeçər rayon icma sədri, professor Nuru Bayramov İnönü Universitetinin “Fəxri Doktoru” seçilib - FOTOLAR.

03.12.2023

 Bax, biz Göyçə torpağındayıq...

29.11.2023

BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİNDƏ “Qərbi Azərbaycanda türk müsəlman abidələrinin erməni vandallığına məruz qalması” mövzusunda elmi seminar keçirilib - FOTOLAR

25.11.2023

SƏHRADA YALQIZLIQ

25.11.2023

Azərbaycanda ilk dəfə “Qərbi Azərbaycana qayıdış” festival-konqres keçirilir FOTO

23.11.2023

İcma: Paşinyan hökumətindən azərbaycanlıların Ermənistanda öz dədə-baba yurdlarına qayıdış hüququnu tanımasını gözləyirik

21.11.2023

“Azərbaycan Bayrağı” ordeni və “Vətən uğrunda” medalı ilə təltif olunan - MÜBARİZ QULUYEV BABACAN KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ-FOTOLAR

14.11.2023

Xankəndi şəhərində Vətən müharibəsində əldə edilən Zəfərin üçüncü ildönümünə həsr olunan hərbi parad keçirilib

08.11.2023

Qərbi Azərbaycan İcmasının Basarkeçər rayonu Dərə kənd sakinləri və Dərəli kökənli gənclərlə görüşü keçirilib.

07.11.2023

Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə

31.10.2023

"Azərbaycanlılara qarşı nifrət cinayətləri və nifrət nitqi" hesabatının təqdimatı ilə bağlı konfrans keçirilib.

30.10.2023

Oktyabrın 27-də Qərbi Azərbaycan İcmasında (QAİ) “Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə” kitabının təqdimatı keçirilib.

28.10.2023

“Oğul” filminin rejissoru: “Erməni hərbçilərdən biri Natiqin cəsurluğunu etiraf etdi” - MÜSAHİBƏ

26.10.2023

Nərimanlı gəncləri ilə görüş keçirilib - FOTOLAR

24.10.2023

TANINMIŞ ALİM, İSTEDADLI ŞAİR-PUBLİSİST - RAMİZ HƏSƏNLİ ŞİŞQAYA KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ

21.10.2023

Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş “Qüdrətdən səngərli, qalalı dağlar” adlı konsert proqramı keçirilib.

21.10.2023

Erməni dostunun azərbaycanlı yazıçıya hər il yazdığı mesaj: “Axırda...” – Müsahibə

17.10.2023

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevə
Qərbi Azərbaycan İcmasının TƏBRİKİ

17.10.2023

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev oktyabrın 15-də Xankəndi şəhərində Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağını ucaldıb və çıxış edib.

15.10.2023

"News.ru" informasiya agentliyi “Səbir və uzaqgörənlik: İlham Əliyev ölkənin ərazi bütövlüyünün bərpası missiyasını necə yerinə yetirdi” adlı məqalə dərc edib.

15.10.2023

Mərhəmlik və mərhəmət nümunəsi

09.10.2023

Qərbi Azərbaycan İcmasında Basarkeçər rayon icmasının üzvləri ilə görüş keçirilib

07.10.2023

TÜRK DÜÇÜNCƏSİ ELMİ VƏ BƏDİİ MÜSTƏVİDƏ

05.10.2023
Bütün xəbərlər