Nuru Paşa haqqında Azərbaycanda demək olar ki, bilməyən çox az adam var. Onun 1918-ci ildə Qafqaz İslam Ordusunun komandanı kimi Azərbaycana gəlməsini, Bakını daşnak-bolşevik əsarətindən azad edən bir qəhrəman olduğunu yeddidən yetmişə hər kəs bilir. Nuru Paşa ilə bağlı bir çox xatirələr, əhvlatlar bu gün də dillər əzbəridir...
Biz də marağımızdan dolayı o dövrə aid arxiv materialları ilə maraqlandığımızdan qarşımıza Türkiyəli araşdırmaçı-yazar Atilla Oralın “Nuri Killigil” kitabından Nuru Paşanın bacısına yazdığı məktub çıxır. Atilla bəy məktubun giriş hissəsində yazır: “Nuru Paşa Batumda həbsdə olduğu ingilis həbsxanasından qaçdıqdan sonra Azərbaycana gəlir. 22 sentyabr 1919-cu ildə böyük bacısı Hasene xanıma yazdığı məktubda Azərbaycan Türk gəncləri ilə İstanbuldakı Türk qızlarını evləndirmə təşəbbüsü ilə çıxış edir. Bu məsələdə bacısının da kömək etməsini istəyirdi”.
“Gözəl bacım!
Mənim üçün çox narahat olduğunu bilirəm. Doğrudan da keçmiş zamanlarım üçün narahat olmağa dəyər. Fəqət, çox şükür, bu gün hər zamankından rahat və sakitəm. Allah doğru qulunu heç vaxt tək qoymaz. Mən vicdanımdan rahat olduğum üçün Allahın da inayətindən əminəm. Artıq bundan sonra narahat olacaq bir şey yoxdur. Qeyri-müəyyən bir müddət üçün bəlkə sizləri görə bilməyəcəyəm. Hər halda mən gələ bilməsəm də, bəlkə siz gələrsiniz. Mənim gedəcəyim yer sizə bildiriləcəkdir. (Düşünürəm ki, məktubumu oxuduqdan sonra etibarlı yerdə saxlamanız, ya da yandırmağınız uyğun olar.)
Bacım, vətənimizin düşdüyü vəziyyət dözülməz deyilmi? Mənə də dəstək olanlar yenə bizdəndir. Bax, bu üzdən də ölənə qədər millət yolunda çalışmağı əhd etdim. İndi sən də ailəmizin qadın bir üzvü olaraq bu fəaliyyətə qoşul.
Bacım, Türklük Qərbdən yox, Şərqdən doğacaqdır. Siz Azərbaycanı, Türküstanı çöllük, biyaban saymayın. Oralarda elə şəhərlər var ki, Viyanadan heç fərqi yoxdur. Fəqət oraların təhsili öz əllərində olmadığından türkcə yazıb oxumaqda və düşünməkdə bizdən geridirlər. Sonra buraların rusca tərbiyə alan xanımları bizim kəndlilərə bənzəyirlər. Bax indi bu kiçik xanımları da milli tərbiyə ilə yetişdirmək İstanbul xanımları üçün bir milli vəzifədir. Zənn edirəm ki, bu gün yazıb-oxuması olan çox sayda İstanbul xanımları var. Bahalıq və müharibə səbəbindən bir çoxları böyük əngəllərlə öz dolanışıqlarını təmin etməyə çalışırlar. Həmin bu gənc xanımlardan bir neçəsi cəsarət edib bir aylıq təcrübə keçmək üçün Azərbaycana - Bakıya gələ bilsələr həm özləri fövqəladə məsud olarlar, həm də buradakı qızları yetişdirərək Türk tarixinin bir qəhrəmanı olarlar.
Azərbaycanlı oğlanlar öz qızlarını oxumayıb, geriqalmış kimi görərək rus qızları ilə evlənirlər və bu surətlə də türklüklərini itirirlər.
Rus qızları bizim İstanbul qızlarının yanında heç nədir. Onlar yalnız bəzəkli gəzməyi bilirlər. Elə dəyərləri də bu qədərdir. Bizimkilərin isə həm dilləri gözəldi, həm də şux və zərifdirlər. Əsas da türkdürlər.
Azərbaycanlılar: “Ən gözəl üz bizə çirkin, biz sevərik Türk üzünü, ən gözəl söz bizə acı, biz sevərik Türk sözü” deyərlər.
Məktubu bu qədər uzun yazmaqda məqsədim, İstanbulda olan bu qədər kimsəsiz, olduqca təhsil görmüş gənc qızlarımız var. Müharibə kişilərin bir qismini apardığı kimi, bir qismini də azdırıb. Məncə İstanbuldakı qızlar oğlanlardan çoxdur. Azərbaycanda isə əksinədir. Bu halda həm millətimizi qurtarmaq, həm də İstanbulda səfalət çəkməsi ehtimal olan xanımlara yardım etmək üçün onların içərisindən həvəsi olanları Azərbaycana müəllimlik və ya digər bir vəzifə ilə gəlmələrini təşviq və idarə etməyinizi sizdən xahiş edirəm.
Pul məsələsində də Azərbaycan hər yardımı edəcəkdir. Gələn xanımların burada zəngin gənclərlə evləndirilməsi üçün burada bir cəmiyyət təşkil ediləcəkdir.
Bu məktubu indidən yazmaqda məqsədim sizlərin də hazırlıq görməyiniz üçündür. Məktubun tarixindən təxminən ayyarım sonra Bakı xanımlarından bir neçəsi İstanbula gəlib sizi tapacaqlar və bu məsələ ətrafında iş başalyacaqdır.
Bacım, həm insani, həm milli olan bu işdə yorulmadan şalışacağınızı bilirəm. Kağızda da yer qalmadı, hörmətlə əllərinizdən öpür, İffət və Faruqun da gözlərindən öpürəm.
Qardaşın
22 sentyabr 1919 (22 sentyabr 335, bazar ertəsi)
P.S. Nurun Paşa təhlükəsizlik baxımından məktubun sonunda öz adını yazmayır və imzasından fərqli imza atır.(karabakhmedia.az)
Təqdim etdi: Rəşad Sahil
RƏSULLU ŞƏHİDLƏRİ
03.07.2025İslam Ələsgərli – 100
23.06.2025Gürcüstanda azərbaycanlı alimin elmi araşdırmalarından bəhs edən məqalə dərc olunub
20.06.2025Novrəs İmanla Ayrım Əhmədin ikinci deyişməsi
18.06.2025BİR SÖZÜN SEMANTİKASI VƏ YA “AŞIĞIN QURBAN ÖLDÜRMƏSİ”
11.06.2025QAİ - Basarkeçər İcması adından təbrik edir, cansağlığı və yeni uğurlar arzulayırıq.
11.06.2025Naxçıvan Kikboksinq İdman Klubunun açıq birinciliyi keçirilib
04.06.2025“Qərbi Azərbaycan Kuboku” uğrunda II minifutbol çempionatının açılış mərasimi keçirilib
02.06.2025Prezident: "İrəvan qazılığının fəaliyyətinin bərpası tarixi ədalətin təmin olunmasıdır"
26.05.2025Professor Mahirə Hüseynova ermənilərə cavab verdi - FOTO
22.05.2025Ulu Öndərin adı Azərbaycan tarixinə qızıl hərflərlə yazılıb ŞƏRH
10.05.2025ADNSU-da “Heydər Əliyev və Azərbaycanın Suverenlik Yolu” mövzusunda tədbir keçirilib
08.05.2025İkinci Dünya savaşında Pəmbək azərbaycanlılarının iştirakı yeni informasiyalar işığında
07.05.2025Aşıq Ələsgər xalq dilinin ədəbi dilimizə çevrilməsi missiyasının “nidasını qoydu”.
06.05.2025Aşıq Ələsgərin yaradıcılığında qadın obrazlarına elmi baxış...
26.04.2025Qərbi Azərbaycan Araşdırmalar Mərkəzi və Filologiya fakültəsinin birgə təşkilatçılığı ilə “Konstitusiya və Suverenlik İli” çərçivəsində “Qədim yurd yerlərimiz, söykökümüz – Aşıq Ələsgər” adlı tədbir keçirilib.
24.04.2025Ömürlərə bəzək və töhfə verən ömrünüz bərəkətli olsun!
01.04.2025Bakı qırğınları Mart soyqırımının kulminasiya nöqtəsi idi, amma sonu deyildi
31.03.2025Kəlbəcərdə "Novruz" adətləri
19.03.2025Suraxanıda Novruz bayramı təntənəli qeyd olunub
18.03.202517 mart 2025-ci ildə ADA Universiteti və Qərbi Azərbaycan İcmasının Gənclər Şurasının birgə təşkilatçılığı ilə “Qərbi Azərbaycan mövzusu 100 ildə ” adlı dəyirmi masa keçirilib.
17.03.2025FƏDAKAR ELM VƏ İNSANLIQ MÜCƏSSƏMƏSİ
14.03.2025Əhliman Əmiraslanov: Qərbi Azərbaycan məsələsində əsl ədalətin bərpa olunacağına əminik
11.03.2025FİTRİ İSTEDAD SAHİBİ
08.03.2025Azərbaycan Yazıçılar Birliyində “Adım Ələsgərdi…” kitabının təqdimatı olub
07.03.2025XOCALIYA ƏDALƏT!
26.02.2025Balaxanıda bir əsrlik tarixi olan neft quyusuna “ADNSU-100” adı verilib.
20.02.2025“Tariximizin işığında - Qərbi Azərbaycanın izi ilə”
16.02.2025Gənc vətənpərvər Pensilvaniya Universitetində
16.02.2025Şair-publisist Yusif Nəğməkarın “Ələsgər zirvəsi” kitabının təqdimat mərasimi iştirakçılarına!
13.02.2025Sənin görüşünə sürünə-sürünə də olsa gələrəm, Göyçəm
12.02.2025Paşinyan unudur ki...
11.02.2025ATALARIN YOLU OĞULLARIN YOLUDUR
10.02.2025...yazmasam, gələcəyimizin işığını sönməyə qoymayacaq gənclik məni bağışlamaz.
06.02.2025Gənclər Günü münasibətilə “Qərbi Azərbaycana qayıdış” mövzusunda tədbir təşkil edilib
01.02.2025MƏŞƏDİ QASIMIN ŞƏHİD NƏTİCƏSİ
01.02.2025GÖYÇƏ MAHALI, BASARKEÇƏR RAYONU BALA MƏZRƏ KƏNDİNİN QISA TARİXİ
30.01.2025BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN - ŞAHMALI QASIM OĞLU QURBANOV
28.01.2025Şirazi İbrahimov Basarkeçər gəncləri tərəfindən “GƏNCLƏRİN DOSTU” adına layiq görüldü.
27.01.2025Mükafat qalibi: "Daha çox gənci elmi fəaliyyətə cəlb edəcəyik"
26.01.2025Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Şəhidlər xiyabanında 20 Yanvar şəhidlərinin əziz xatirəsini yad edib.
20.01.2025Aşıq Nəcəfin övladları necə qətlə yetirildi?
19.01.2025Qərbi Azərbaycan gənclərinin birliyi tarixi torpaqlarımıza qayıdışın gələcəyinə atılan güclü təməldir
17.01.2025Gümrü avtovağzalı, siyasi büro və 35 qəpiklik daraq - Hikmət Babaoğlu yazır
16.01.2025GÜCLÜ DÖVLƏT
11.01.2025Qərbi azərbaycanlıların doğma yurdlarına qayıtması dayanaqlı sülhün təminatıdır
11.01.2025AŞIQ ƏLƏSGƏR FENOMENİNƏ YENİ POETİK BAXIŞ
11.01.2025
"Yeni dünya düzəninin formalaşmasına Azərbaycanın öz strateji baxışı var"- MÜSAHİBƏ
Ter-Petrosyanın açıq etirafları məhkəmə araşdırması üçün təkzibolunmaz faktlardır ŞƏRH
08.01.2025Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin Qərbi Azərbaycana Qayıdış üzrə Təşəbbüs Qrupunun Bəyanatı
08.01.2025