Ləngərli kişi

Yaz ayının ilk günləri idi. Amma qış öz yerini yaza verməyə tələsmirdi. Gün yavaş-yavaş əyildikcə, havada olan soyuqluq daha da hiss olunurdu.

Dostum Qılman İmanla tariximizdən, ədəbiyyatımızdan, qədim yurd yerlərimizdən, yazarlarımızdan və s. söhbət edə-edə vaxtın necə keçməsindən belə bixəbər idik. Havada olan soyuqluğa baxmayaraq, dəniz kənarı parkda insanlar qaynaşırdı. Kimi dinməz dənizə tamaşa edir, kimi dayanıb söhbət edir, bəzi adamlar isə yeyin addımlarla yanımızdan ötüb keçir, sanki harasa tələsirdilər. Onu da qeyd edim ki, Qılman İmanın özünəməxsus şirin üslubu dinləyicisini vəcdə gətirir, oxuduqlarını, öyrəndiklərini, eşitdiklərini şirin söhbətlərinin sehriylə həmsöhbətini sehirləndirir, vaxtın, zamanın adamdan xəbəri olmur.

Həmin anlarda vaxt bizə dəymədiyi kimi, bizdə vaxta dəyib-toxunmazdıq.

Vətənimin, dədə-baba torpaqlarımızın yanğısını, odunu neçə illərdir ki, ürəyimdə köz edib, ağrısı, acısı damarlarımda axan qan ilə bütünlüklə vücuduma yayılmış, saçımın tükündən dırnağıma kimi yandırmışdı. Torpaq yanğısı, yurd yanğısıdan o qədər danışmışdım ki, ağzımda dilim dolaşır, sözləri belə düzgün tələffüz edə bilmirdim.

Xəyalən bir də qayıtmışdım o qanlı-qadalı payıza. Könül səksəkəsindən azad, asudə olduğum axırıncı payız... Ayrı-ayrı xatirə qəlpələriylə bir kənd, bir böyük el-oba olaraq baş-başa, ürək-ürəyə olduğum, yurdumda keçirdiyim son payızı "diriltməyə" cəhd etmişdim ürəymdə...

Uşaqlığımın, Göyçə ömrümün işığı 1988-ci ilin payızıyla eyni vaxtda söndü...
Yaxın ayrılıqdan xəbərsiz, ürəkləri yurd nəşəli, sevgiylə, inamla, arzularla dolu elim-obam...
Göyçəmizin işığını sönməyə qoymayacaq ata-babalarımızın nakam ruhlarından başqa heç kim qalmadı orda. O narahat ruhlar köçkün ellərimizi niskilli-niskilli dolaşdıqca qərib məzarlar bizləri heç vaxt bağışlamayacaqlar...

Bu anda Qılman İmanın təklifi məni düşüncələrimdən ayırdı.

-Bəlkəm bir çay icək? İlqar, həm də yadıma düşmüşkən sənə deyim ki, bir saatdan sonra hörmətli ağsaqqalla görüşəcəyik. Unutmamısan ki?
Düzünü deyim, unutmuşdum. Amma özümü elə aparırdım ki, guya yadımdadır. Çay təklifini qəbul etsəm də, gərgin vaxtlarımda tez-tez olan baş ağrılarım görüşə olan həvəsimi öldürmüşdü.
Onsuzda görüş olacaqdısa, geci-tezi görüşəcəydik.
Ona görə yox ki, vəd eləmişdim. Guya bütün vədlərimiz əmələ çevrilirmi? Hərdən ürəyimizdə əhdə xilaf olmamağa çox çalışsaq da, "sabah edərəm”, "biri gün vaxt edərəm" deyə-deyə vaxtı föftə veririk, nə iş görülür, nə vəd yadımıza düşür.

Bəzən də heç iradəmizdən asılı olmayan səbəbdən, niyyət elə axıracan niyyət olaraq qalır.
Qılman İmanın sualı məni fikirdən ayırdı.
-Nə düşünürsən?!... Mütləq görüşməliyik!
Dostumun qəti qərarı mənə əlavə nəsə söz deməyə belə şans qoymamışdı.
Başımla razılığımı bildirdim - Görüşək - dedim.
-İlqar, o insan sırf sənin ürəyincə olan bir insandır. Özün görəcəksən. Vətənpərvər, ağsaqqal, ziyalı bir insandır.
Sözün düzü, əvvəl mən görüşə ürəklə gedim deyə bu sözlər söz xatirinə deyildiyi kimi başa düşürdüm.

Dostumu çox incitməmək üçün dedim: Mütləq gedək!
Bir az eyni açılsın deyə şeir yaddaşını tərpədirdim.
Ən çox sevdiyi bir şeirini qiraət edəndən sonra, söhbətimizə təbəssümə oxşar bir işıq gəldi.
-Gedək onda, vaxdır.

Bu sözümə bəndmiş kimi üz tuturuq görüşəcəyimiz həmin insanın iş yerinə.
Əvvəlcə hörmət əlaməti olaraq Qılman İman qapını döyür. Qapının arxasından əmiranə səs gəlir.
-Buyurun! - Sözündən sonra qapını açırıq. Həmin insan bizi ehtiramla salamlayır, “xoş gəlmisiniz” deyib stulda əyləşməyimizi işarə edir.
Hal-əhval tutana kimi çay gəlir. Goyce.az saytını xəbər alır, izlədiyini deyir və öz təklif, tövsiyyələrini verir.
Və beləcə yavaş-yavaş bizi kökə bağlayan tellərin, əcdadlarımızın irsinə calanan izlərimizdən söhbət başlayır.

Qonağı olduğumuz ziyalı İNSAN, Qərbi Azərbaycanın bütün mahallarının: tarixini, folklor-etnoqrafiyasını, ədəbiyyat və mədəniyyətini, ictimai-siyasi və elm xadimlərinin həyat və yaradıcılığını , toponimlərini elə incələyir ki, sözlər, cümlələr çeşnəsi toxunduqca gözəlləşən xalıya-xalçaya bənzəyirdi.

Çaydan bir qurtum içərək, qarşısındakı kitab-dəftəri səliqə ilə düzəldib üzünü bizə tutur:
-Dastanlardan gələn nərələri eşidəndə, ulu şərqiləri dinləyəndə, bir bayatının sehrinə düşəndə qəlbin coşub-çağlayırsa, qanın qaynayırsa, deməli, mənsub olduğun xalqın yaddaş qapıları açılır insanın üzünə. Kökündən güc alırsan, kökünə köklənirsən. Şərəfli bir yol keçmiş tariximiz var. İllər, qərinələr, əsirlər, eralar şahidlik etmiş tariximizə söykənmişik biz!...Fikir məni götürür...İlahi, bu nə sirrdir? Bu insanı dinlədikcə ürəyimdə doğmalıq, əsl el ağsaqqalı, mərd kişi nüfuzu göz önümdə canlanırdı. Bu insan danışdıqca şəxsiyyətinə, insanlığına, insanın özündən asılı olmayan hörmət, izzət vurğunluq yaranırdı.

Otağın hər yerindən, elə bu böyük ürəkli insanın özündən də Göyçə ətri, Göyçə qoxusu gəlirdi.

Göz önümdə dağ vüqarlı, dağ əzəmətli bir insan əyləşmişdi.
Göyçənin tək güllərinin ətrini, dağlarının əzəmətini yox, həm də Göyçənin özü boyda torpağını qürbətdə yaşadan, qürbətdə Göyçənin döyünən ürəyi idi bu İNSAN! Və özüm-özümdə düşünürəm: İlahi, bu İNSANIN bu qədər mənim gözümdə ucalmasına nə səbəb ola bilər?!...

Onun böyük nüfuzunun əsl səbəbi də tarixinə, kökünə, elinə-obasına, yurduna möhkəm bağlarla bağlanmağı idi. Köklü bir ocaqda, ziyalı bir ocaqda dünyaya gəlməsi dayanırdı!...
El-oba təəssübü məsələsində olduqca prinsipial bir insanla söhbət edirdik. Tale sanki onu yurduna həyan olmağa dünyaya gətirmişdi. Harada olmasından asılı olmayaraq, o, yurda gərəkli olmağa bizim önümüzdə məşəl olmaq idi və oldu da!
Yurdlarımızla bağlı düşüncələrimizi, görəcəyimiz işləri, planlarımızı dinlədikdən sonra, məsləhətlərini verib əlimizi sıxdı.
- Uğurlar sizə, uşaqlar!
Və belecə ayrıldıq. Mənim hələ də fikirim bu İNSANIN yanında idi.
Qılman İman səssizliyini pozdu.

-İlqar, nə düşünürsən?!..

-Qılman, bu tanışlığa görə sənə təşəkkür edirəm!

ƏSL LƏNGƏRLİ KİŞİ!
ƏSL OĞUZ TÜRKÜ!

O vaxtdan bu vaxta bir il keçib. Ozü haqda danışmağı, tərifi sevmədiyi üçün hər dəfə bu yazını sonraya saxlayırdım. Beləliklə, bu qərara gəldim ki, ad yazmamaqla bu yazını yazım. Yazmasam olmazdı, çünki ürəyim O İNSANIN təəssüratlarıyla doludur!

Kecmişi aramaq nə qədər vacibsə, bu günü yaddaşlara hopdurmaq ondan da zəruridir.
Unutmuşuq ki, yaşadığımız dövrün bu cür mərd insanlarını bizdən yaxşı heç kim yaza bilməyəcək. Aydın görünən aydınlarımız tam həqiqətləri ilə gələcəyə əmanətlənməsə, bunu bizə hec kim bağışlamayacaq və niyə də bağışlasınlar?…

İlqar İSMAYIL