1875-ci ildə Gəncədə anadan olmuş Həsən bəy Ağayev 1920-ci il 19 iyulunda Cümhuriyyətin bir çox başqa liderləri kimi, Tiflisdə sui-qəsd nəticəsində öldürülür. Akademik Rafael Hüseynovun doktor Həsən bəyin qızı Sevda xanımla söhbətləri əsasında yazdığı “Millətin zərrələri” kitabında onun ölümü ilə bağlı maraqlı məlumatlar qeyd edib:
“Mayın sonlarında Nəriman Nərimanova kağız göndərir ki, “siyasi fəaliyyətimi dayandırmışam. Həkimliyimi etmək istəyirəm, şərait yaradın, Bakıya qayıdım...”. Nəriman cavabı fövrən verir: “Nəinki Azərbaycana qayıtmağın, heç Tiflisdə qalmağın da məsləhət deyil”. Və onda Həsən bəy həqiqətin təsəvvür etdiyindən də qat-qat dəhşətli olduğunu dərk edir. İyunun 19-da Tiflisdə Fətəli xan Xoyski güllə ilə kürəyindən vurulanda Həsən bəy çılpaqlığı ilə anlayır ki, Nərimanın məsləhəti doğrudur, bu həna o hənalardan deyil. Yeganə nicat mühacirətdir. Artıq bileti də cibindəymiş. İyulun 20-də Tiflisdən Batuma, oradan da gəmi ilə Türkiyəyə gedəcəkmiş...
İyulun 19-u axşam qapı döyülür. Aktyor Mustafa Mərdanov gəlir. Deyir ki, “yaxın dostlarından bir neçəsi burda bir evdə yığışıblar, səni görmək istəyirlər”. Həsən bəy qalxır kostyumunu geyinməyə. Ev yiyəsi onu dilə tutur: “Görmürsənmi vəziyyət pisdir? Səni izləyirlər. Hara gedirsən? Qoy kim ki, səni görmək istəyir, gəlsin bizə”.
Həsən bəy sözə baxmır: “Yox, yaxşı deyil, 10 nəfərəcən adam məni orada gözləyir. O qədər adamı ayağıma gətirim?”.
Mustafa Mərdanov da onları arxayın edir ki, “narahat olmayın, necə aparıram, elə də qaytarıb gətirəcəyəm...”.
2 saat keçir... Qapının zəngi çalınanda ev yiyəsi hövlnak ayağa qalxır, qapının zənginin çalınmasıyla güllənin açılması bir olur. Yüyürürlər qapıya. Baxırlar nə Mustafa var, nə bir başqası. Həsən bəyin qana bulaşmış və artıq cansız cəsədi sərilib yerə...
“Həyat yoldaşı Xədicə xanıma sonradan bəlli olur ki, sui-qəsdi təşkil edən Əliheydər Qarayevmiş, Mustafa Mərdanov da onun agentlərindənmiş... İzi azdırmaq üçün Qarayev Bakıda söz çıxarır ki, Həsən bəyi qətlə yetirən ermənilərdir”.
Burada Həsən bəy Ağayevin ölüm səbəbində iki məşhurun adı çəkilir. Azərbaycanın ilk bolşeviklərindən olan Ə.Qarayev bütün tarix həvəskarlarına tanışdır. Xədicə xanımın da sonaradan dediyinə görə, sui-qəsdin əsas təşkilatçısı məhz Qarayev olub.
Hadisədə adı hallanan digər şəxs isə hamımıza “O olmasın bu olsun” kinokomdeiyasından yaxşı tanıdığımız və sərxoş olaraq Məşədi İbada sataşan Həsən bəy rolunun ifaçısı aktyor Mustafa Mərdanovdur. Sonradan sovet vaxtında “Qanun naminə”, “Əhməd haradadır”, “Fətəli xan” və s. filmlərdə rol almış Mustafa Mərdanov Həsən bəyi birbaşa öldürməsə də, ona sui-qəsdin təşkilində iştirakçılardan olub.
Həsən bəy Ağayev əslində dövrünün yüksək zəkalı insanı kimi ictimai işlərə baş qoşmağa məcbur idi. Belə desək, o zaman milli ideologiyanın pik həddə çatıb dövlətçilik maraqlarının gücləndiyi bir vaxtda Həsən bəy Ağayevin yalnız həkimliklə məşğul olmağa ixtiyarı yox idi. İctimai mühit Həsən bəy Ağayev intellektini həmən öz ağuşuna alır. Hacı Zeynalabdin Tağıyevin maliyyə dəstəyi ilə Rusiyada həkimlik peşəsinə yiyələnən Ağayev sonradan Azərbaycan ictimai-siyasi arenasının öncüllərindən biri olur. Xəlil bəy Xasməmmədov, Şəfi bəy Rüstəmbəyli, Nəsib bəy Yusifbəyli ilə bərabər “Azərbaycan Ədəbi Mərkəziyyə” firqəsini yaradır.
1918-ci il mayın 28-də Tiflisdə Azərbaycan Milli Şurasının iclasında Azərbaycanın “İstiqlal Bəyannaməsi” qəbul edilərkən Həsən bəy Ağayev Milli Şuranın sədri Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin müavini olur.
Daha bir maraqlı faktı qeyd edək ki, Azərbaycanın müstəqilliyi haqqında “İstiqlal Bəyannaməsi”ni ilk olaraq Həsən bəy Ağayev imzalayıb. Həsən bəy Ağayev Tiflisə məcburi şəkildə gedib, orada həlak olmazdan qabaq faktiki parlamentin sədri funksiyasını yerinə yetirirdi. Çünki həmin vaxt diplomatik danışıqlar məqsədilə Avropaya gedən sədr Əlimərdan bəy Topçubaşovu o, əvəz edir və iclasları keçirirdi. Bu zaman Ağayevin cəmi 45 yaşı var idi. 45 yaşı təsadüfi olaraq vurğulamadıq. Çünki o, hələ gənc yaşında olarkən falabaxan bir qaraçı tələbə dostlarının yanında Həsən bəyə cəmi 45 il yaşayacağını və bu yaşa qədər yüksək vəzifələrə çatacağını demişdi.
Rafael Hüseynov bu barədə maraqlı qeydlər edib:
“...Moskva Universitetini bitirən tələbələr 1901-ci ildə Moskvada kiçik bir restoranda universiteti bitirmələrini qeyd edən zaman bir qaraçı onların yanına gəlir və fallarına baxır. Həsən bəyin də əlinə baxdıqdan sonra onun bəxtini söyləmək istəmir. Bu zaman Həsən bəy israr edir. Qaraçı deyir: “Bir halda ki məcbur edirsiniz... İncimə məndən. Sən çox xoşbəxt ailə quracaqsan, üç qızın olacaq. Özün də hökumət pilləkəni ilə yuxarılara qalxacaqsan. Lap zirvəyə. Qoy ardını deməyim...”.
- Niyə ki? Elə maraqlı olan davamıdır, söyləyin.
- 45 yaşına çatanda sən öləcəksən. Həm də öz əcəlinlə ölməyəcəksən. Öldürəcəklər səni.
Dostları bayaqkından da bərk gülüşürlər. Həsən də qoşulur onlara. Amma hər halda, bir az tutulur. “Yetər, xanım daha buracan bəsdir” deyə o, qaraçıya söyləyir”.
Həsən bəyin həyat yoldaşı Xədicə xanım isə öz qızı Sevdaya bunları danışıb:
“Həsən fal söhbətinin üstünü vurmurdu, amma 1919-da, xüsusən 1920-də həyəcanlarım daha da artdı. Danlayırdım babanı ki, görmürsənmi yuxarıdan axın gəlir? Görmürsən Rusiyada nələr baş verir? Siz nə fikirləşirsiniz, o şimaldakı qasırğalar bura yetişsə, qıracaqlar hamımızı.
Baban günahkar kimi gülümsünərdi ki, “ay Xədicə, məni danlama, 5-6 ayım qalıb”.
Sonra deyirdi ki, Xədicə, “4 ayım qaldı...”.
"...Qaldı 3 ayım”.
“...Möhlətimə 2 ay da var”.
Dili qurumuş falçının dediyi düz çıxdı. 45 yaşı tamam olanda Babanı qətlə yetirdilər”.
Tarixçi Ədalət Tahirzadə də öz yazılarında qeyd edir ki, yazıçı-tarixçi Eldar İsmayılov da bu fikirdədir ki, Həsən bəy Ağayevi sovet çekistləri öldürüb. Onu erməni terrorçuları öldürmüş olsa belə, onlar yalnız icraçı olublar.
Həsən bəy Ağayev də Fətəli xan Xoyski kimi Tiflisdə, Azərbaycan dramaturgiyasının banisi Mirzə Fətəli Axundzadənin məzarı yanında dəfn edilib. (modern.az)
Elmin NURİ
16 mart 2024-cü ildə Qərbi Azərbaycan İcmasında Gənclər Şurasının üzvləri ilə görüş keçirilib.
16.03.2024Niyə məhz Qurbani?
04.03.2024Meşəli kəndində ailəsi qətlə yetirilən qadın: “Atamı diri-diri yandırdılar, anamı, bacımı güllələdilər” - FOTO
26.02.2024Milli düşmənçiliyə qarşı etiraz səsini ucaldan ŞƏXSİYYƏT – FOTOLAR
24.02.2024Qərbi Azərbaycanın rayonları və kəndləri üzrə icma sədrləri və Azərbaycan Respublikasının ərazi vahidləri üzrə nümayəndələrinin 1-ci toplantısı keçirilib
24.02.2024Qərbi Azərbaycan kəndləri – Cıvıxlı
21.02.2024Pəmbək. (Göldək)
21.02.2024BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN - QURBANOV ELŞƏN MAHMUD OĞLU
17.02.2024Prezidentin andiçmə nitqi: inkişafın yeni “yol xəritəsi”
16.02.2024BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN YAZIÇI, PUBLİSİST QƏDİR ASLAN
Qərbi Azərbaycan İcmasında Basarkeçər rayonunun alimləri ilə görüş keçirilib.
12.02.2024QOŞABULAQ
06.02.2024DƏDƏ ƏLƏSGƏRİN 60 YAŞLI MÜRİDİ
16.01.2024DƏDƏ ƏLƏSGƏR SEVDALI İŞ ADAMI
15.01.202460 YAŞIN MÜBARƏK!
15.01.2024AŞIQ İSLAM YUSİFOV
(1893-1968)
Milli dövlətçilik tariximizin məğrur lideri
28.12.2023Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə "Qərbi Azərbaycan yolunda" adlı konfrans keçirilir - FOTOLAR
28.12.2023GÖYÇƏ MAHALI, BASARKEÇƏR RAYONU. BALA MƏZRƏ KƏNDİNİN QISA TARİXİ
27.12.2023AZƏRBAYCAN AŞIQ POEZIYASININ GÖRKƏMLİ NÜMAYƏNDƏLƏRİNDƏN BİRİ ŞAİR, USTAD AŞIQ NÖVRƏS İMANIN 120 İLLİK YUBİLEY TƏDBİRİ KEÇİRİLİB
26.12.2023İLAHİ EŞQİN TƏRCÜMANI
24.12.2023Müzəffər Ali Baş Komandan, Qarabağın Fatehi, sizi doğum günü münasibətilə təbrik edirk!
24.12.2023Həsən Xəyallının şeirlərində dini məqamlar. “Qıfılbənd”in təhlili
21.12.2023BÖYÜK MƏZRƏ - GÖYÇƏ MAHALI
10.12.2023Dekabrın 7-də Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının Vəcihə Səmədova adına Sərgi Salonunda Qərbi Azərbaycan əsilli rəssamların əsərlərindən ibarət sərgi açılıb.
07.12.2023Tanınmış hərbi ekspert Telman Qasımov İrəvana səfər edib.
05.12.2023HƏYATDA ÖZÜMÜ XOŞBƏXT ADAM HESAB EDİRƏM Ki, HEYDƏR ƏLİYEVLƏ BİRGƏ İŞLƏDİM
04.12.2023AMEA müxbir üzvü, Basarkeçər rayon icma sədri, professor Nuru Bayramov İnönü Universitetinin “Fəxri Doktoru” seçilib - FOTOLAR.
03.12.2023Bax, biz Göyçə torpağındayıq...
29.11.2023BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİNDƏ “Qərbi Azərbaycanda türk müsəlman abidələrinin erməni vandallığına məruz qalması” mövzusunda elmi seminar keçirilib - FOTOLAR
25.11.2023SƏHRADA YALQIZLIQ
25.11.2023Azərbaycanda ilk dəfə “Qərbi Azərbaycana qayıdış” festival-konqres keçirilir FOTO
23.11.2023İcma: Paşinyan hökumətindən azərbaycanlıların Ermənistanda öz dədə-baba yurdlarına qayıdış hüququnu tanımasını gözləyirik
21.11.2023“Azərbaycan Bayrağı” ordeni və “Vətən uğrunda” medalı ilə təltif olunan - MÜBARİZ QULUYEV BABACAN KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ-FOTOLAR
14.11.2023Xankəndi şəhərində Vətən müharibəsində əldə edilən Zəfərin üçüncü ildönümünə həsr olunan hərbi parad keçirilib
08.11.2023Qərbi Azərbaycan İcmasının Basarkeçər rayonu Dərə kənd sakinləri və Dərəli kökənli gənclərlə görüşü keçirilib.
07.11.2023Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə
31.10.2023"Azərbaycanlılara qarşı nifrət cinayətləri və nifrət nitqi" hesabatının təqdimatı ilə bağlı konfrans keçirilib.
30.10.2023Oktyabrın 27-də Qərbi Azərbaycan İcmasında (QAİ) “Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə” kitabının təqdimatı keçirilib.
28.10.2023“Oğul” filminin rejissoru: “Erməni hərbçilərdən biri Natiqin cəsurluğunu etiraf etdi” - MÜSAHİBƏ
26.10.2023Nərimanlı gəncləri ilə görüş keçirilib - FOTOLAR
24.10.2023TANINMIŞ ALİM, İSTEDADLI ŞAİR-PUBLİSİST - RAMİZ HƏSƏNLİ ŞİŞQAYA KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ
21.10.2023Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş “Qüdrətdən səngərli, qalalı dağlar” adlı konsert proqramı keçirilib.
21.10.2023Erməni dostunun azərbaycanlı yazıçıya hər il yazdığı mesaj: “Axırda...” – Müsahibə
17.10.2023Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevə
Qərbi Azərbaycan İcmasının TƏBRİKİ
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev oktyabrın 15-də Xankəndi şəhərində Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağını ucaldıb və çıxış edib.
15.10.2023"News.ru" informasiya agentliyi “Səbir və uzaqgörənlik: İlham Əliyev ölkənin ərazi bütövlüyünün bərpası missiyasını necə yerinə yetirdi” adlı məqalə dərc edib.
15.10.2023Mərhəmlik və mərhəmət nümunəsi
09.10.2023Qərbi Azərbaycan İcmasında Basarkeçər rayon icmasının üzvləri ilə görüş keçirilib
07.10.2023TÜRK DÜÇÜNCƏSİ ELMİ VƏ BƏDİİ MÜSTƏVİDƏ
05.10.2023