Goyce.az saytı Kulis.az-a istinadən Müsəllim Həsənovun "Süleyman Rüstəmin acı xatirəsi, “İran papirosu” və... bir aktrisanın həbs tarixçəsi" yazısını tqdim edir.
Süleyman Rüstəmin 1988-ci ildə, ömrünün 82-ci ilində dostumuz Məti Osmanoğluya verdiyi müsahibənin “Kulis.az” saytında təkrar dərc edilməsi amansız 37-ci ili, o ilin reallıqlarını bir daha yada saldı. O 37-ci ili ki, hər xırda etiraza, narazılığa görə adamı içəri atırdılar...
Həmin müsahibədə Süleyman Rüstəm 30-cu illəri xatırlayır, bir çox ədəbiyyat və incəsənət xadimlərinin həbsi barədə danışır. Və “Tanaylidi adında Tiflisdən gəlmə, yaşlı bir aktrisa”nın İran tütününü təriflədiyinə görə həbs edildiyini yada salır.
Familiya tanış gəldiyinə görə “koronovirus karantini” şəraitində şəxsi arxivimdə saxladığım bəzi sənədləri vərəqləməli oldum və qəribədir ki, həmin Tanaylidinin M.C.Bağırova yazdığı məktubun surətini tapdım.
Sən demə, Panfiliya Tanaylidi Azərbaycan teatr sənətində müəyyən xidmətləri olan aktrisa imiş. O, 1934-cü ildə çəkilmiş “İsmət” filmində ara həkimi, 1936-cı ildə lentə alınan “Almas” filmində Fatmanisə obrazını yaradıb, çoxsaylı teatr tamaşalarında maraqlı rollar ifa edib. P.Tanaylidinin adı vaxtilə Hökumə Qurbanova, Barat Şəkinskaya, Fatma Qədri kimi sənət adamları ilə bir sırada çəkilib.
Bəs 1937-ci ildə onu M.C.Bağırova müraciət etməyə nə vadar edib?
Cavab sadə və gülməlidir: İran papirosu... Daha doğrusu, İran papirosunu tərifləmək...
Azərbaycan K(b)P MK katibi ilə yanaşı həm də surəti Voroşilov rayon partiya komitəsinə ünvanlanmış məktubda Tanaylidi əvvəlcə özü haqqında məlumat verir: Əzizbəyov adına Azərbaycan Dövlət Dram Teatrının aktrisası və Əmək qəhrəmanı olan xanım 1907-ci ildən Azərbaycan səhnəsində çalışdığını xatırladır, keçdiyi əzablı yolları yada salır.
Milliyyətçə Qars yunanlarından olan Tanaylidinin həmin vaxt yaşı artıq 50-ni keçibmiş.
O, hələ 1909-cu ildə Tiflis teatrında Gövhər adlı bir qadınla işləyib. Aktrisa Gövhər Əliyeva sonralar İrana köçür, orada yaşayır və rəfiqələr uzun illər görüşmürlər. Lakin 1937-ci ilin sentyabrında Gövhər Bakıda olarkən Tanaylidinin dalınca adam göndərir ki, bəs burdayam, axşam filan ünvana gəl, görüşək.
P.Tanaylidi M.C.Bağırova yazır: “...biz onun qardaşının evində görüşdük, mənə iki qutu İran papirosu verdi. Mən də sadəlövhlüyümdən teatrda öz həmkarlarımı siqaretə qonaq elədim. Sual verdilər ki, bu papirosu hardan almısan, mən də cavab verdim ki, Gövhər İrandan gətirib”.
Aktrisa daha sonra izahat verir ki, əgər mən bilsəydim ki, keçmiş iş yoldaşım İran təbəəsidir və onunla görüşmək olmaz, mən heç onunla görüşməzdim. Başqa fikrim də olsaydı Gövhərlə görüşdüyümü heç kimə deməzdim.
Bu, aktrisa P.Tanaylidinin versiyasıdır. Özü də M.C.Bağırova ünvanlanmış versiya!
Amma, sən demə, bu “İran papirosu” söhbəti yuxarılara bir az başqa formada çatdırılıb. Axı 37-ci ildir...
Süleyman Rüstəm xatırlayır ki, “Mirzağa Əliyevin sabiq arvadı Tehrandan gələrkən səfərüstü bir neçə gün Bakıda qalmışdı. Artistlər də onun şərəfinə qonaqlığa toplaşırlar. Burada Tehrandan gələn qadın məclisdəkilərə tütün paylayır. Tanaylidi də çəkən idi. O, pay verilən tütünü tərifləyir:
- Bəh-bəh! Adə, tütün deyəndə budu. Yoxsa bizimki? Zibildi, çəkmək olmur… O qadın da bu sözün qurbanı oldu…”
“İran papirosu”na görə həbsxanaya atılan P.Tanaylidinin M.C.Bağırova müraciəti bu sözlərlə qurtarır:
“Xahiş edirəm, mənim Azərbaycan incəsənəti cəbhəsində uzunmüddətli fəaliyyətimi nəzərə alaraq yol verdiyim böyük səhvin müqabilində mənə çox sərt münasibət göstərməyəsiniz. Əlbəttə, indi mən başa düşürəm ki, mənim bu İranlı ilə görüşüm səhv idi. Səhvimi dərk edərək Sizdən acizanə surətdə xahiş edirəm ki, məni qəbul edəsiniz və bu hadisə ilə bağlı səbrlə dinləyəsiniz”.
Əslində məktubun bu hissəsinə qədər hər şey normaldır: Səhv etmişəm, məni dinləyin və bağışlayın...
Amma aktrisa məktubu 37-ci ilin ruhuna uyğun başqa bir maraqlı cümlə ilə yekunlaşdırır: “Ümid edirəm ki, məni qəbul edəcəksiniz, çünki bundan başqa mən Sizə teatrımızda baş verən biabırçılıqlar barədə danışmaq istəyirəm. 20 sentyabr 1937-ci il, Bakı şəhəri”.
M.C.Bağırov P.Tanaylidini qəbul etməyib...
Yaxşı ki də etməyib... Kim bilir bu qəbul daha kimləri həbsxanaya atacaqdı?... Amma P.Tanaylidi özü “İran cəsusu” kimi güllələnir..
Goyce.az
Oxuduğu məktəbdə adı əbədiləşən - ŞƏHİD ELŞAD HƏMİDOV.
20.04.2024Mədəniyyətimizin zənginləşməsində Aşıq Ələsgər amilindən istifadə mexanizmi
16.04.2024Aşıq Ələsgər xalqımızın Qərbi Azərbaycandan deportasiyası dövrünün qurbanı, canlı şahidi kimi
01.04.2024ORDA BİR KƏND VAR, UZAQDA... DOĞMA QARAQOYUNLUM - FOTO
26.03.2024NOVRUZ XALQIMIZIN MİLLİ BAYRAMIDIR!
20.03.2024Bayram Aslanov “Heydər Əliyevin 100 illiyi” yubiley medalı ilə təltif edilib - Fotolar
19.03.202416 mart 2024-cü ildə Qərbi Azərbaycan İcmasında Gənclər Şurasının üzvləri ilə görüş keçirilib.
16.03.2024Niyə məhz Qurbani?
04.03.2024Meşəli kəndində ailəsi qətlə yetirilən qadın: “Atamı diri-diri yandırdılar, anamı, bacımı güllələdilər” - FOTO
26.02.2024Milli düşmənçiliyə qarşı etiraz səsini ucaldan ŞƏXSİYYƏT – FOTOLAR
24.02.2024Qərbi Azərbaycanın rayonları və kəndləri üzrə icma sədrləri və Azərbaycan Respublikasının ərazi vahidləri üzrə nümayəndələrinin 1-ci toplantısı keçirilib
24.02.2024Qərbi Azərbaycan kəndləri – Cıvıxlı
21.02.2024Pəmbək. (Göldək)
21.02.2024BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN - QURBANOV ELŞƏN MAHMUD OĞLU
17.02.2024Prezidentin andiçmə nitqi: inkişafın yeni “yol xəritəsi”
16.02.2024BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN YAZIÇI, PUBLİSİST QƏDİR ASLAN
Qərbi Azərbaycan İcmasında Basarkeçər rayonunun alimləri ilə görüş keçirilib.
12.02.2024QOŞABULAQ
06.02.2024DƏDƏ ƏLƏSGƏRİN 60 YAŞLI MÜRİDİ
16.01.2024DƏDƏ ƏLƏSGƏR SEVDALI İŞ ADAMI
15.01.202460 YAŞIN MÜBARƏK!
15.01.2024AŞIQ İSLAM YUSİFOV
(1893-1968)
Milli dövlətçilik tariximizin məğrur lideri
28.12.2023Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə "Qərbi Azərbaycan yolunda" adlı konfrans keçirilir - FOTOLAR
28.12.2023GÖYÇƏ MAHALI, BASARKEÇƏR RAYONU. BALA MƏZRƏ KƏNDİNİN QISA TARİXİ
27.12.2023AZƏRBAYCAN AŞIQ POEZIYASININ GÖRKƏMLİ NÜMAYƏNDƏLƏRİNDƏN BİRİ ŞAİR, USTAD AŞIQ NÖVRƏS İMANIN 120 İLLİK YUBİLEY TƏDBİRİ KEÇİRİLİB
26.12.2023İLAHİ EŞQİN TƏRCÜMANI
24.12.2023Müzəffər Ali Baş Komandan, Qarabağın Fatehi, sizi doğum günü münasibətilə təbrik edirk!
24.12.2023Həsən Xəyallının şeirlərində dini məqamlar. “Qıfılbənd”in təhlili
21.12.2023BÖYÜK MƏZRƏ - GÖYÇƏ MAHALI
10.12.2023Dekabrın 7-də Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının Vəcihə Səmədova adına Sərgi Salonunda Qərbi Azərbaycan əsilli rəssamların əsərlərindən ibarət sərgi açılıb.
07.12.2023Tanınmış hərbi ekspert Telman Qasımov İrəvana səfər edib.
05.12.2023HƏYATDA ÖZÜMÜ XOŞBƏXT ADAM HESAB EDİRƏM Ki, HEYDƏR ƏLİYEVLƏ BİRGƏ İŞLƏDİM
04.12.2023AMEA müxbir üzvü, Basarkeçər rayon icma sədri, professor Nuru Bayramov İnönü Universitetinin “Fəxri Doktoru” seçilib - FOTOLAR.
03.12.2023Bax, biz Göyçə torpağındayıq...
29.11.2023BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİNDƏ “Qərbi Azərbaycanda türk müsəlman abidələrinin erməni vandallığına məruz qalması” mövzusunda elmi seminar keçirilib - FOTOLAR
25.11.2023SƏHRADA YALQIZLIQ
25.11.2023Azərbaycanda ilk dəfə “Qərbi Azərbaycana qayıdış” festival-konqres keçirilir FOTO
23.11.2023İcma: Paşinyan hökumətindən azərbaycanlıların Ermənistanda öz dədə-baba yurdlarına qayıdış hüququnu tanımasını gözləyirik
21.11.2023“Azərbaycan Bayrağı” ordeni və “Vətən uğrunda” medalı ilə təltif olunan - MÜBARİZ QULUYEV BABACAN KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ-FOTOLAR
14.11.2023Xankəndi şəhərində Vətən müharibəsində əldə edilən Zəfərin üçüncü ildönümünə həsr olunan hərbi parad keçirilib
08.11.2023Qərbi Azərbaycan İcmasının Basarkeçər rayonu Dərə kənd sakinləri və Dərəli kökənli gənclərlə görüşü keçirilib.
07.11.2023Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə
31.10.2023"Azərbaycanlılara qarşı nifrət cinayətləri və nifrət nitqi" hesabatının təqdimatı ilə bağlı konfrans keçirilib.
30.10.2023Oktyabrın 27-də Qərbi Azərbaycan İcmasında (QAİ) “Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə” kitabının təqdimatı keçirilib.
28.10.2023“Oğul” filminin rejissoru: “Erməni hərbçilərdən biri Natiqin cəsurluğunu etiraf etdi” - MÜSAHİBƏ
26.10.2023Nərimanlı gəncləri ilə görüş keçirilib - FOTOLAR
24.10.2023TANINMIŞ ALİM, İSTEDADLI ŞAİR-PUBLİSİST - RAMİZ HƏSƏNLİ ŞİŞQAYA KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ
21.10.2023Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş “Qüdrətdən səngərli, qalalı dağlar” adlı konsert proqramı keçirilib.
21.10.2023Erməni dostunun azərbaycanlı yazıçıya hər il yazdığı mesaj: “Axırda...” – Müsahibə
17.10.2023