Araşdırmaçı-tarixçi Şahlar Hacıyev ermənilərin əcdadlarının Anadolu bölgəsində necə ortaya çıxdıqları barədə məlumat verərkən bildirir ki, e.ə. XIII-XII əsrlərədək Balkan yarımadasında makedoniyalılar və illiriyalılar arasındakı bölgələrdə yaşayan protohaylar, həmin əsrlərdə Kiçik Asiyaya yerləşmişlər.
E.ə. VI əsrdə Fərat çayının yuxarı axarındakı Ermən bölgəsinə gəldikləri üçün adları Bisutin yazısına düşmüşdür.
İ.M.Dyakonov isə bu tarixi VI əsrdən XII-X əsrlərə qədər qədimə çəkir, çünki o dövrdə assur yazılarında adı xatırlanan “musk” tayfalarını hay sayır. Bəzi tədqiqatçılar da hayların muşk boylarından biri olduğunu güman etdikləri üçün onların Anadoluya gəlişini XII əsrə aparıb çıxarırlar. Lakin nəzərə almaq lazımdır ki, assur, urartu və yəhudi mənbələrində muşk etnonimi hayları deyil, friqləri bildirir. Əlbəttə, bu fikirlərlə o vaxt razılaşmaq olardı ki, həmin çağlara aid yazıda heç olmasa bircə hay sözü olsun, ancaq nə bölgə onomastikasında, nə də yazılı qaynaqlarda belə bəlgə yoxdur. Ancaq bu, hayların nə vaxtsa “friq-musk” boyları ilə olan əlaqəsini istina etmir. Görünür, qədim hayların içində yayılmış Friq, Muşeğ şəxs adları hay-friq və hay- muşk əlaqələrini göstərir.
IX əsrdə qafqaz dilli Urartu dövləti meydana çıxdı və bu çağlarda Suriyanın şimalına çoxlu aramey axınları başlamışdı.
Əgər hay tayfaları X-VII əsrlər arası Fərat çayının yaxınlarında olsaydı, onların adı buraları dəfələrlə ələk-fələk edən assur və ya urartu çarlarının yazılarına düşərdi. Həm də unutmayaq ki, Ərmən ölkəsi VIII-VII əsrlərdə sak-qamər türklərinin at oynatdığı ərazilərin ortasında yerləşirdi.
Friq dövlətinin bir koloniyası olan haylar bu dövlət dağılandan sonra, e.ə. VII əsrdə Suriyanın şimal-qərb bölgələrinə, Urartu dövləti dağılandan sonra isə e.ə.VI-III əsrlər arasında Diyarbəkirdən xeyli yuxarı olan qədim subarların Ermen bölgəsinə sızmışlar.
Hayların miqrasiya yolunu Balkan yarımadası-Friqiya-Şimali Suriya-Ermən və Arminiya istiqamətində olduğunu qədim tarixçilərin sözləri əsasında nəzəri baxımdan bərpa etmək olur, lakin bu miqrasiyanın tarixini dəqiq müəyyənləşdirmək çətindir, çünki həmin miqrasiya çağlarında hayların öz dilində bircə dənə də olsun söz və ya işarə yoxdurki, heç olmasa, təxmini tarixə bələdçilik eləsin.
Erməni ölkəsinin türk yurdu olmasını sübut edən faktlardan biri də hay dilindəki türkizmlərdir.
İlk dəfə bu fikri hələ 1870 də alman alimi Mordman söyləmişdir. Hətta hay dilində elə türkizmlər var ki, onlar dilin arxaik qatını əks etdirir.
Haylar Ermən ölkəsinə gələndə onların dili türk sözlərilə zənginləşdi, lakin bu dil bütövlükdə hind-avropa təbiətini saxlaya bildi, sonralar isə Xilafət dövründə Azərbaycan bölgəsinə yaxınlaşdıqca, türk dilinin təsiri altına düşüb əvvəlki formasından xeyli uzaqlaşdı.(Suveren.az)
GOYCE.AZ
“Qərbi Azərbaycan Kuboku” uğrunda II minifutbol çempionatının açılış mərasimi keçirilib
02.06.2025Prezident: "İrəvan qazılığının fəaliyyətinin bərpası tarixi ədalətin təmin olunmasıdır"
26.05.2025Professor Mahirə Hüseynova ermənilərə cavab verdi - FOTO
22.05.2025Ulu Öndərin adı Azərbaycan tarixinə qızıl hərflərlə yazılıb ŞƏRH
10.05.2025ADNSU-da “Heydər Əliyev və Azərbaycanın Suverenlik Yolu” mövzusunda tədbir keçirilib
08.05.2025İkinci Dünya savaşında Pəmbək azərbaycanlılarının iştirakı yeni informasiyalar işığında
07.05.2025Aşıq Ələsgər xalq dilinin ədəbi dilimizə çevrilməsi missiyasının “nidasını qoydu”.
06.05.2025Aşıq Ələsgərin yaradıcılığında qadın obrazlarına elmi baxış...
26.04.2025Qərbi Azərbaycan Araşdırmalar Mərkəzi və Filologiya fakültəsinin birgə təşkilatçılığı ilə “Konstitusiya və Suverenlik İli” çərçivəsində “Qədim yurd yerlərimiz, söykökümüz – Aşıq Ələsgər” adlı tədbir keçirilib.
24.04.2025Ömürlərə bəzək və töhfə verən ömrünüz bərəkətli olsun!
01.04.2025Bakı qırğınları Mart soyqırımının kulminasiya nöqtəsi idi, amma sonu deyildi
31.03.2025Kəlbəcərdə "Novruz" adətləri
19.03.2025Suraxanıda Novruz bayramı təntənəli qeyd olunub
18.03.202517 mart 2025-ci ildə ADA Universiteti və Qərbi Azərbaycan İcmasının Gənclər Şurasının birgə təşkilatçılığı ilə “Qərbi Azərbaycan mövzusu 100 ildə ” adlı dəyirmi masa keçirilib.
17.03.2025FƏDAKAR ELM VƏ İNSANLIQ MÜCƏSSƏMƏSİ
14.03.2025Əhliman Əmiraslanov: Qərbi Azərbaycan məsələsində əsl ədalətin bərpa olunacağına əminik
11.03.2025FİTRİ İSTEDAD SAHİBİ
08.03.2025Azərbaycan Yazıçılar Birliyində “Adım Ələsgərdi…” kitabının təqdimatı olub
07.03.2025XOCALIYA ƏDALƏT!
26.02.2025Balaxanıda bir əsrlik tarixi olan neft quyusuna “ADNSU-100” adı verilib.
20.02.2025“Tariximizin işığında - Qərbi Azərbaycanın izi ilə”
16.02.2025Gənc vətənpərvər Pensilvaniya Universitetində
16.02.2025Şair-publisist Yusif Nəğməkarın “Ələsgər zirvəsi” kitabının təqdimat mərasimi iştirakçılarına!
13.02.2025Sənin görüşünə sürünə-sürünə də olsa gələrəm, Göyçəm
12.02.2025Paşinyan unudur ki...
11.02.2025ATALARIN YOLU OĞULLARIN YOLUDUR
10.02.2025...yazmasam, gələcəyimizin işığını sönməyə qoymayacaq gənclik məni bağışlamaz.
06.02.2025Gənclər Günü münasibətilə “Qərbi Azərbaycana qayıdış” mövzusunda tədbir təşkil edilib
01.02.2025MƏŞƏDİ QASIMIN ŞƏHİD NƏTİCƏSİ
01.02.2025GÖYÇƏ MAHALI, BASARKEÇƏR RAYONU BALA MƏZRƏ KƏNDİNİN QISA TARİXİ
30.01.2025BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN - ŞAHMALI QASIM OĞLU QURBANOV
28.01.2025Şirazi İbrahimov Basarkeçər gəncləri tərəfindən “GƏNCLƏRİN DOSTU” adına layiq görüldü.
27.01.2025Mükafat qalibi: "Daha çox gənci elmi fəaliyyətə cəlb edəcəyik"
26.01.2025Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Şəhidlər xiyabanında 20 Yanvar şəhidlərinin əziz xatirəsini yad edib.
20.01.2025Aşıq Nəcəfin övladları necə qətlə yetirildi?
19.01.2025Qərbi Azərbaycan gənclərinin birliyi tarixi torpaqlarımıza qayıdışın gələcəyinə atılan güclü təməldir
17.01.2025Gümrü avtovağzalı, siyasi büro və 35 qəpiklik daraq - Hikmət Babaoğlu yazır
16.01.2025GÜCLÜ DÖVLƏT
11.01.2025Qərbi azərbaycanlıların doğma yurdlarına qayıtması dayanaqlı sülhün təminatıdır
11.01.2025AŞIQ ƏLƏSGƏR FENOMENİNƏ YENİ POETİK BAXIŞ
11.01.2025
"Yeni dünya düzəninin formalaşmasına Azərbaycanın öz strateji baxışı var"- MÜSAHİBƏ
Ter-Petrosyanın açıq etirafları məhkəmə araşdırması üçün təkzibolunmaz faktlardır ŞƏRH
08.01.2025Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin Qərbi Azərbaycana Qayıdış üzrə Təşəbbüs Qrupunun Bəyanatı
08.01.2025Qərbi Azərbaycan İcması Prezident İlham Əliyevin Qərbi azərbaycanlılarla bağlı fikirlərinə dair bəyanat yayıb
08.01.2025Petrosyanın vaxtilə azərbaycanlılarla bağlı səsləndirdiyi ifadələr xalqımıza qarşı deportasiyaların açıq şəkildə bəyan edilməsidir - Ülviyyə Zülfiqar
08.01.2025Bunu hamı bilsin, həm Ermənistan, həm onun arxasında duranlar ki, bu məsələ gündəlikdən çıxmayacaq, o vaxta qədər ki, azərbaycanlılar təhlükəsizlik şəraitində Qərbi Azərbaycana və o cümlədən Qərbi Zəngəzura yerləşəcəklər - Prezident İlham Əliyev
08.01.2025Prezident İlham Əliyev telekanallara müsahibəsində Qərbi Azərbaycan məsələsindən danışıb
07.01.2025AĞAYARIN ŞƏYİRDLİYİ
05.01.2025Qərbi azərbaycanlılara möhtəşəm bir xəbərim var - MÜSAHİBƏ
26.12.2024Dekabrın 26-da Azərbaycanda matəm elan edilib
25.12.2024
Göyçə.az saytı müstəqil media orqanı olaraq, Oğuz Türklərinin əzəli vətəni - Qərbi Azərbaycanın bütün mahallarının: tarixini, folklor - etnoqrafiyasını, qədim abidələrini, ədəbiyyat və mədəniyyətini; ictimai-siyasi və elm xadimlərinin həyat və yaradıcılığını; qədim Azərbaycan torpaqlarında süni şəkildə yaradılan Ermənistan dövlətinin işğal faktını işıqlandıracaq, yeni nəsilin maariflənməsi üçün öz töhvəsini verəcəkdir.
Təsisçi və baş redaktor: Qılman İman
Baş redaktorun müavini: İlqar İsmayıl
Redaktor: Günay Vəlizadə
E-poçt: [email protected]
