1934-cü ildə, SSRİ Kommunist Partiyasının XVII qurultayında “xalqlar atası” İosif Stalin onu şəxsən görüşüb qucaqlamışdı.
Bir il sonra Sovet İttifaqının ən yüksək təltiflərindən birinə – “Lenin” ordeninə layiq görülmüşdü.
Üç il sonra isə elə həmin rejimin “düşmən” elan edildi güllələndi.
Söhbət Ruhulla Axundovdan gedir. Həmin R.Axundovdan ki, tərcümeyi-halı bir çox baxımdan ibrətamiz sayıla bilər?
Necə? Elə isə gəlin birlikdə oxuyaq.
O, 13 yanvar 1897-ci ildə Bakının Şüvəlan kəndində müəllim ailəsində anadan olmuş, öncə mədrəsədə, ardınca müasir tipli (“realni”) məktəbdə təhsil alımışdı.
1916-cı ildən Bakı mətbəələrində korrektor və tərcüməçi işləmişdi. 1917-ci ildən “sol” eser qrupunun üzvü olsa da, 1918-ci ildə bu qrupla bolşeviklərin münasibətlərinin kəskinləşməsi səbəbindən seçimini ikincilərdən yana etmişdi. Hadisələrin sonrakı gedişi həmin seçimin ona baha başa gələcəyini göstərəcəkdi.
Halbuki "sol" eser qrupla sonluğu da ona yaxşı heç nə vəd etmirdi...
1919-cu ilin mayından Kommunist Partiyası sıralarına keçdi və Azərbaycan Cümhuriyyətinə qarşı əks fəaliyyət göstərdi. Həm də qatı və amansız şəkildə! Məsələn, məqalələrindən birində yazırdı ki, "istiqlaliyyəti elan olunmuş Azərbaycana baxdıqda addmbaşı təcavüz, zülm, səfalət görmək olar, başqa da heç nə..."
Ruhulla Axundov Cümhuriyyətin legitimliyini rədd edərək bildirirdi ki, Azərbaycanın istiqlalı "fəhlə və kəndlilərin həyatında heç bir müsbət dəyişiklik yaratmayıb".
Halbuki canını qoyduğu, cani-dildən arzuladığı və xalqın yeganə xilası adlandırdığı sovetləşmənin ilk illərindəcə elə həmin Ruhulla Axundov Sovet Azərbaycanının rəhbəri Nəriman Nərimanov və digərlərini ölkəni simasızlaşdırmaqda, onun mənafeyini satmaqda günahlandırmışdı. Səbəblər çox idi, lakin ən başlıca səbəb birincilik mübarizəsi idi. Bolşevik ideologiyası bunun üçün sadəcə alət idi, başqa heç nə!
Düzdür, R.Axundov rus-bolşevik işğalından sonra bir çox yüksək postlar tutdu. 1924-1930-cu illərdə Azərbaycan SSR Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin (KP MK) katibi, Azərbaycan SSR xalq maarif komissarı kimi vəzifələrdə çalışdı. 1932-ci ildə yaradılan SSRİ Elmlər Akademiyası Zaqafqaziya filialının Azərbaycan şöbəsinə (hazırkı Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının – AMEA-nın sələfi) rəhbər təyin edildi. Bir sözlə, Ruhulla Axundov Sovet Azərbaycanında həm vəzifə, həm də ideoloji baxımdan mühüm simaya çevrildi. Lakin bunların heç biri onun “qırmızı terror” qurbanına çevrilməsinin qarşısını almaq üçün yetərli olmadı.
Necə ki Əliheudər Qarayevlər, Həmid Sultanovlar üçün yetrərli olmamışdı!
Mir Cəfər Bağırovun 1933-cü ilin oktyabrında Sovet Azərbaycanının rəhbərliyinə gətirilməsindən sonra R.Axundovun da qara günləri başladı.
Bağırov Axundovu özünün əsas rəqiblərindən biri hesab edir, odur ki onu aradan götürmək üçün fürsət axtraırdı.
1937-ci il iyunun 8-də “Pravda” qəzetində Rıklin imzası ilə “Düşmənin hiylələri” adlı məqalə dərc ediləndən sonra Axundovun sonu çatdığını təxmin eləmək çətin deyildi.
Həmin məqalədə o, təkcə Stalinin zəndeyo-zəhləsi gedən “trotskiçi” yox, həm də “müsavatçı” elan olunmuşdu!
Tragikomediyadır: Azərbaycan Cümhuriyyətinin zamanında onu topa tutan, bu Cümhuriyyətin rəhbərlərini “millətin bütün haqqını qəsb edən bir ovuc müftəxor, müstəbid” adlandıran, Cümhuriyyətin özünü isə “zavallı millətin boynuna yeni, açılmaz, qırılmaz zəncirlər taxmaqda” günahlandıran bir adam yaradılması üçün can qoyduğu Sovet Azərbaycanı tərəfindən “müsavatçı” elan edilir, bolşevik hökumətinin “bütün təşkilat və idarələrini öz adamları ilə, gizli və açıq düşmənlərlə “zibilləməkdə”” günahlandırılırdı...
“Pravda”dakı yazının üstündən cəmi 6 ay keçdikdən sonra, 1937-ci ilin soyuq bir dekabr səhəri Ruhulla Axundov evdən çıxıb işə gedərkən yaşadığı binanın qarşısında saxlanıldı. Elə həmin gün uğrunda can qoyduğu kommunist partiyasının sıralarından qovulduy.
Sonralar, 1954-cü ildə Mir Cəfər Bağırov öz dindirməsi zamanı Axundovun həbsinə Stalindən icazə istədiyini deyəcək, onun haqqında ittihalardan ibarət qovluğu Moskvaya göndərdiyini, həbsi barədə razılıq aldıqdan sonra bu addımın atılacağını söyləyəcəkdi.
R.Axundov həbs olunduqdan sonra “cinayətlərinin hədsiz ağır olması səbəbilə” Moskvaya aparıldı. Bir müddət burada saxlanıldı, həmin müddətdə təzyiqlərə dözə bilməyib “günahlarını boynuna aldı”.
Moskvaya aparılmamışdan əvvəl isə Bakıda, Azərbaycan SSR Daxili İşlər komissarı Sumbatov-Topuridzenin un otağında, bəzi iddialara görə, bir çox hallarda M.C.Bağırovun iştirakı ilə R.Axundov dəhşətli şəkildə döyülmüş, həmin otaqdan halsız, yarımcan vəziyyətdə, xərəkdə çıxarılmışdı. Bu işgəncələrdən ağlını itirmək dərəcəsinə çatan Axundov hətta tanımadığı adamları belə “rəhbəri olduğu təşkilatının fəal üzvü” adlandırmalı olurdu.
Sonda 1938-ci il aprelin 21-də Ruhulla Axundov haqqında güllələnmə hökmü yerinə yetirildi.
Ertəsi gün isə 20 ilə yaxın yolunda yorulmadan mübarizə apardığı, əsərlərini ilk dəfə dilimizə çevirdiyi, cəmi 11 il əvvəlki məqaləsində “bəşəriyyət naminə tarixdəki bütün alimlərin birlikdə gördüyü işdən daha çox iş gördüyünü” yazdığı dahi rəhbərin – Leninin doğum günü idi…
Ruhulla Axundov “Komsomol” jurnalının 1927-ci il sayında müsavatçıların Şura hökumətinin möhkəmliyini görüb “acığından ala köpəyə dönməsindən, zəncir çeynəməsindən”, onların “aclıqdan və rəzalətdən Avropa paytaxtlarının küçələrində sülənməsindən” yazarkən yəqin heç vaxt ağlına gəlməzdi ki, çox keçməyəcək onun “müsavatçı”lıqda ittiham elan edəcək, elə bu ittihamla da güllələyərək Moskvadakı siyasi terror qurbanlarının basdırıldığı “ölüm poliqonuna” – “Kommunapark” a basdıracaqlar.
Həyat həqiqətən çox qəribədir.
Təkcə qəribə yox, həm də ibrətamizdir - əlbəttə, onu anlayanlara!
Elçin ŞAHMURAD,
Azmarka.az
16 mart 2024-cü ildə Qərbi Azərbaycan İcmasında Gənclər Şurasının üzvləri ilə görüş keçirilib.
16.03.2024Niyə məhz Qurbani?
04.03.2024Meşəli kəndində ailəsi qətlə yetirilən qadın: “Atamı diri-diri yandırdılar, anamı, bacımı güllələdilər” - FOTO
26.02.2024Milli düşmənçiliyə qarşı etiraz səsini ucaldan ŞƏXSİYYƏT – FOTOLAR
24.02.2024Qərbi Azərbaycanın rayonları və kəndləri üzrə icma sədrləri və Azərbaycan Respublikasının ərazi vahidləri üzrə nümayəndələrinin 1-ci toplantısı keçirilib
24.02.2024Qərbi Azərbaycan kəndləri – Cıvıxlı
21.02.2024Pəmbək. (Göldək)
21.02.2024BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN - QURBANOV ELŞƏN MAHMUD OĞLU
17.02.2024Prezidentin andiçmə nitqi: inkişafın yeni “yol xəritəsi”
16.02.2024BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN YAZIÇI, PUBLİSİST QƏDİR ASLAN
Qərbi Azərbaycan İcmasında Basarkeçər rayonunun alimləri ilə görüş keçirilib.
12.02.2024QOŞABULAQ
06.02.2024DƏDƏ ƏLƏSGƏRİN 60 YAŞLI MÜRİDİ
16.01.2024DƏDƏ ƏLƏSGƏR SEVDALI İŞ ADAMI
15.01.202460 YAŞIN MÜBARƏK!
15.01.2024AŞIQ İSLAM YUSİFOV
(1893-1968)
Milli dövlətçilik tariximizin məğrur lideri
28.12.2023Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə "Qərbi Azərbaycan yolunda" adlı konfrans keçirilir - FOTOLAR
28.12.2023GÖYÇƏ MAHALI, BASARKEÇƏR RAYONU. BALA MƏZRƏ KƏNDİNİN QISA TARİXİ
27.12.2023AZƏRBAYCAN AŞIQ POEZIYASININ GÖRKƏMLİ NÜMAYƏNDƏLƏRİNDƏN BİRİ ŞAİR, USTAD AŞIQ NÖVRƏS İMANIN 120 İLLİK YUBİLEY TƏDBİRİ KEÇİRİLİB
26.12.2023İLAHİ EŞQİN TƏRCÜMANI
24.12.2023Müzəffər Ali Baş Komandan, Qarabağın Fatehi, sizi doğum günü münasibətilə təbrik edirk!
24.12.2023Həsən Xəyallının şeirlərində dini məqamlar. “Qıfılbənd”in təhlili
21.12.2023BÖYÜK MƏZRƏ - GÖYÇƏ MAHALI
10.12.2023Dekabrın 7-də Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının Vəcihə Səmədova adına Sərgi Salonunda Qərbi Azərbaycan əsilli rəssamların əsərlərindən ibarət sərgi açılıb.
07.12.2023Tanınmış hərbi ekspert Telman Qasımov İrəvana səfər edib.
05.12.2023HƏYATDA ÖZÜMÜ XOŞBƏXT ADAM HESAB EDİRƏM Ki, HEYDƏR ƏLİYEVLƏ BİRGƏ İŞLƏDİM
04.12.2023AMEA müxbir üzvü, Basarkeçər rayon icma sədri, professor Nuru Bayramov İnönü Universitetinin “Fəxri Doktoru” seçilib - FOTOLAR.
03.12.2023Bax, biz Göyçə torpağındayıq...
29.11.2023BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİNDƏ “Qərbi Azərbaycanda türk müsəlman abidələrinin erməni vandallığına məruz qalması” mövzusunda elmi seminar keçirilib - FOTOLAR
25.11.2023SƏHRADA YALQIZLIQ
25.11.2023Azərbaycanda ilk dəfə “Qərbi Azərbaycana qayıdış” festival-konqres keçirilir FOTO
23.11.2023İcma: Paşinyan hökumətindən azərbaycanlıların Ermənistanda öz dədə-baba yurdlarına qayıdış hüququnu tanımasını gözləyirik
21.11.2023“Azərbaycan Bayrağı” ordeni və “Vətən uğrunda” medalı ilə təltif olunan - MÜBARİZ QULUYEV BABACAN KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ-FOTOLAR
14.11.2023Xankəndi şəhərində Vətən müharibəsində əldə edilən Zəfərin üçüncü ildönümünə həsr olunan hərbi parad keçirilib
08.11.2023Qərbi Azərbaycan İcmasının Basarkeçər rayonu Dərə kənd sakinləri və Dərəli kökənli gənclərlə görüşü keçirilib.
07.11.2023Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə
31.10.2023"Azərbaycanlılara qarşı nifrət cinayətləri və nifrət nitqi" hesabatının təqdimatı ilə bağlı konfrans keçirilib.
30.10.2023Oktyabrın 27-də Qərbi Azərbaycan İcmasında (QAİ) “Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə” kitabının təqdimatı keçirilib.
28.10.2023“Oğul” filminin rejissoru: “Erməni hərbçilərdən biri Natiqin cəsurluğunu etiraf etdi” - MÜSAHİBƏ
26.10.2023Nərimanlı gəncləri ilə görüş keçirilib - FOTOLAR
24.10.2023TANINMIŞ ALİM, İSTEDADLI ŞAİR-PUBLİSİST - RAMİZ HƏSƏNLİ ŞİŞQAYA KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ
21.10.2023Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş “Qüdrətdən səngərli, qalalı dağlar” adlı konsert proqramı keçirilib.
21.10.2023Erməni dostunun azərbaycanlı yazıçıya hər il yazdığı mesaj: “Axırda...” – Müsahibə
17.10.2023Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevə
Qərbi Azərbaycan İcmasının TƏBRİKİ
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev oktyabrın 15-də Xankəndi şəhərində Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağını ucaldıb və çıxış edib.
15.10.2023"News.ru" informasiya agentliyi “Səbir və uzaqgörənlik: İlham Əliyev ölkənin ərazi bütövlüyünün bərpası missiyasını necə yerinə yetirdi” adlı məqalə dərc edib.
15.10.2023Mərhəmlik və mərhəmət nümunəsi
09.10.2023Qərbi Azərbaycan İcmasında Basarkeçər rayon icmasının üzvləri ilə görüş keçirilib
07.10.2023TÜRK DÜÇÜNCƏSİ ELMİ VƏ BƏDİİ MÜSTƏVİDƏ
05.10.2023