1934-cü ildə, SSRİ Kommunist Partiyasının XVII qurultayında “xalqlar atası” İosif Stalin onu şəxsən görüşüb qucaqlamışdı.
Bir il sonra Sovet İttifaqının ən yüksək təltiflərindən birinə – “Lenin” ordeninə layiq görülmüşdü.
Üç il sonra isə elə həmin rejimin “düşmən” elan edildi güllələndi.
Söhbət Ruhulla Axundovdan gedir. Həmin R.Axundovdan ki, tərcümeyi-halı bir çox baxımdan ibrətamiz sayıla bilər?
Necə? Elə isə gəlin birlikdə oxuyaq.
O, 13 yanvar 1897-ci ildə Bakının Şüvəlan kəndində müəllim ailəsində anadan olmuş, öncə mədrəsədə, ardınca müasir tipli (“realni”) məktəbdə təhsil alımışdı.
1916-cı ildən Bakı mətbəələrində korrektor və tərcüməçi işləmişdi. 1917-ci ildən “sol” eser qrupunun üzvü olsa da, 1918-ci ildə bu qrupla bolşeviklərin münasibətlərinin kəskinləşməsi səbəbindən seçimini ikincilərdən yana etmişdi. Hadisələrin sonrakı gedişi həmin seçimin ona baha başa gələcəyini göstərəcəkdi.
Halbuki "sol" eser qrupla sonluğu da ona yaxşı heç nə vəd etmirdi...
1919-cu ilin mayından Kommunist Partiyası sıralarına keçdi və Azərbaycan Cümhuriyyətinə qarşı əks fəaliyyət göstərdi. Həm də qatı və amansız şəkildə! Məsələn, məqalələrindən birində yazırdı ki, "istiqlaliyyəti elan olunmuş Azərbaycana baxdıqda addmbaşı təcavüz, zülm, səfalət görmək olar, başqa da heç nə..."
Ruhulla Axundov Cümhuriyyətin legitimliyini rədd edərək bildirirdi ki, Azərbaycanın istiqlalı "fəhlə və kəndlilərin həyatında heç bir müsbət dəyişiklik yaratmayıb".
Halbuki canını qoyduğu, cani-dildən arzuladığı və xalqın yeganə xilası adlandırdığı sovetləşmənin ilk illərindəcə elə həmin Ruhulla Axundov Sovet Azərbaycanının rəhbəri Nəriman Nərimanov və digərlərini ölkəni simasızlaşdırmaqda, onun mənafeyini satmaqda günahlandırmışdı. Səbəblər çox idi, lakin ən başlıca səbəb birincilik mübarizəsi idi. Bolşevik ideologiyası bunun üçün sadəcə alət idi, başqa heç nə!
Düzdür, R.Axundov rus-bolşevik işğalından sonra bir çox yüksək postlar tutdu. 1924-1930-cu illərdə Azərbaycan SSR Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin (KP MK) katibi, Azərbaycan SSR xalq maarif komissarı kimi vəzifələrdə çalışdı. 1932-ci ildə yaradılan SSRİ Elmlər Akademiyası Zaqafqaziya filialının Azərbaycan şöbəsinə (hazırkı Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının – AMEA-nın sələfi) rəhbər təyin edildi. Bir sözlə, Ruhulla Axundov Sovet Azərbaycanında həm vəzifə, həm də ideoloji baxımdan mühüm simaya çevrildi. Lakin bunların heç biri onun “qırmızı terror” qurbanına çevrilməsinin qarşısını almaq üçün yetərli olmadı.
Necə ki Əliheudər Qarayevlər, Həmid Sultanovlar üçün yetrərli olmamışdı!
Mir Cəfər Bağırovun 1933-cü ilin oktyabrında Sovet Azərbaycanının rəhbərliyinə gətirilməsindən sonra R.Axundovun da qara günləri başladı.
Bağırov Axundovu özünün əsas rəqiblərindən biri hesab edir, odur ki onu aradan götürmək üçün fürsət axtraırdı.
1937-ci il iyunun 8-də “Pravda” qəzetində Rıklin imzası ilə “Düşmənin hiylələri” adlı məqalə dərc ediləndən sonra Axundovun sonu çatdığını təxmin eləmək çətin deyildi.
Həmin məqalədə o, təkcə Stalinin zəndeyo-zəhləsi gedən “trotskiçi” yox, həm də “müsavatçı” elan olunmuşdu!
Tragikomediyadır: Azərbaycan Cümhuriyyətinin zamanında onu topa tutan, bu Cümhuriyyətin rəhbərlərini “millətin bütün haqqını qəsb edən bir ovuc müftəxor, müstəbid” adlandıran, Cümhuriyyətin özünü isə “zavallı millətin boynuna yeni, açılmaz, qırılmaz zəncirlər taxmaqda” günahlandıran bir adam yaradılması üçün can qoyduğu Sovet Azərbaycanı tərəfindən “müsavatçı” elan edilir, bolşevik hökumətinin “bütün təşkilat və idarələrini öz adamları ilə, gizli və açıq düşmənlərlə “zibilləməkdə”” günahlandırılırdı...
“Pravda”dakı yazının üstündən cəmi 6 ay keçdikdən sonra, 1937-ci ilin soyuq bir dekabr səhəri Ruhulla Axundov evdən çıxıb işə gedərkən yaşadığı binanın qarşısında saxlanıldı. Elə həmin gün uğrunda can qoyduğu kommunist partiyasının sıralarından qovulduy.
Sonralar, 1954-cü ildə Mir Cəfər Bağırov öz dindirməsi zamanı Axundovun həbsinə Stalindən icazə istədiyini deyəcək, onun haqqında ittihalardan ibarət qovluğu Moskvaya göndərdiyini, həbsi barədə razılıq aldıqdan sonra bu addımın atılacağını söyləyəcəkdi.
R.Axundov həbs olunduqdan sonra “cinayətlərinin hədsiz ağır olması səbəbilə” Moskvaya aparıldı. Bir müddət burada saxlanıldı, həmin müddətdə təzyiqlərə dözə bilməyib “günahlarını boynuna aldı”.
Moskvaya aparılmamışdan əvvəl isə Bakıda, Azərbaycan SSR Daxili İşlər komissarı Sumbatov-Topuridzenin un otağında, bəzi iddialara görə, bir çox hallarda M.C.Bağırovun iştirakı ilə R.Axundov dəhşətli şəkildə döyülmüş, həmin otaqdan halsız, yarımcan vəziyyətdə, xərəkdə çıxarılmışdı. Bu işgəncələrdən ağlını itirmək dərəcəsinə çatan Axundov hətta tanımadığı adamları belə “rəhbəri olduğu təşkilatının fəal üzvü” adlandırmalı olurdu.
Sonda 1938-ci il aprelin 21-də Ruhulla Axundov haqqında güllələnmə hökmü yerinə yetirildi.
Ertəsi gün isə 20 ilə yaxın yolunda yorulmadan mübarizə apardığı, əsərlərini ilk dəfə dilimizə çevirdiyi, cəmi 11 il əvvəlki məqaləsində “bəşəriyyət naminə tarixdəki bütün alimlərin birlikdə gördüyü işdən daha çox iş gördüyünü” yazdığı dahi rəhbərin – Leninin doğum günü idi…
Ruhulla Axundov “Komsomol” jurnalının 1927-ci il sayında müsavatçıların Şura hökumətinin möhkəmliyini görüb “acığından ala köpəyə dönməsindən, zəncir çeynəməsindən”, onların “aclıqdan və rəzalətdən Avropa paytaxtlarının küçələrində sülənməsindən” yazarkən yəqin heç vaxt ağlına gəlməzdi ki, çox keçməyəcək onun “müsavatçı”lıqda ittiham elan edəcək, elə bu ittihamla da güllələyərək Moskvadakı siyasi terror qurbanlarının basdırıldığı “ölüm poliqonuna” – “Kommunapark” a basdıracaqlar.
Həyat həqiqətən çox qəribədir.
Təkcə qəribə yox, həm də ibrətamizdir - əlbəttə, onu anlayanlara!
Elçin ŞAHMURAD,
Azmarka.az
Ələddin Allahverdiyev – 75
28.05.2022Peşə təhsili alan gənclərin turizm sahəsində sahibkarlıq imkanları layihəsi keçirilir
04.03.2022BÖYÜK AZƏRBAYCAN OLMALIYAM MƏN... GÖYÇƏ ADLI İLAHİ SEVGİ...
19.02.2022Qərbi Azərbaycanın Qaraqoyunlu dərəsi haqda televiziya filmi
29.01.2022Müəllimlərim haqda xatirələrim - Musa Kərimov
17.01.2022Səksəninci döngə
27.12.2021İlham Əliyev – Onun əsil DOĞUM GÜNÜ 8 NOYABRDIR
24.12.2021Akademik Əhliman Əmiraslanov Prezident İlham Əliyevə təşəkkür etdi
05.12.2021İntiqamın arzusu: “Mənə elə rəssam verin ki, məni ayaq üstə çəksin”
24.11.2021AŞIQ ABBASƏLİ NƏZƏROV
22.11.2021Altmış ilin sözə dönən anları
27.09.2021Şəhid qardaşıma məktub – Günay Vəlizadə yazır
Nazilə Gültacın təqdimatında könül yolçuluğumuz davam edir. Bu dəfəki könül yolçumuz Gülay Toldur.
08.09.2021UĞUR ƏNGƏL TANIMIR
07.09.2021Göyçə mahalının Basarkeçər rayonu İkinci dünya müharibəsində
02.09.2021Nazilə Gültacın təqdimatında könül yolçuluğumuz davam edir. Bu dəfəki könül yolçumuz Üzeyir Güleçdir.
02.09.2021Nazilə Gültacın təqdimatında könül yolçuluğumuz davam edir. Bu dəfəki könül yolçumuz Turğay Değrimencidir.
30.08.2021Sən özün bir kitabsan - Aygün Xəlilqızı yazır
07.08.2021Aşıq Ələsgərin gürcü dilində nəşr edilən şeirlər kitabının təqdimatı keçirilib
06.08.2021"Dədə Ələsgər ocağı" İctimai Birliyinə professor Ələddin Allahverdiyevin təbrik məktubu.
17.07.2021Azərbaycan təbiəti və Aşıq Ələsgər
08.07.2021Aşıq Ələsgərin gürcü dilində şeirlər kitabı nəşr olunub.
30.06.2021Bağırovun NKVD "padvalında" döydüyü qatı bolşevikin dəhşətli aqibəti
08.06.2021Tbilisidə Mehriban Əliyevaya həsr olunan gürcü dilində kitab təqdim edilib
07.06.2021QƏRBİN QURUMUŞ GÜLLƏRİ, ŞƏRQİN DÖYÜNƏN QƏLBİ...
26.05.2021Ermənilərin QARAGÖL sevdası: "Xəritə üzərində o ərazilər Azərbaycanındır" - İki müəllimin SSRİ-nin fərmanına ÜSYANI
25.05.2021Dəmir yumruğun memarı Heydər Əliyevdir
10.05.2021Daşkənd kəndinin İkinci Dünya Müharibəsi Veteranları
09.05.2021Nazilə Gültacın şeirləri - İlahi, göylərə bir yuxu göndər.
19.04.2021"Adım Ələsgərdir, Göyçə mahalım!" adlı online bədii konfrans keçirilmişdir.
19.04.2021Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin zabiti Orxan Məmmədovu Səlcuq Bayraktar mükafatlandırdı.
06.04.2021GÖYÇƏYƏ AÇILAN PƏNCƏRƏLƏR...
30.03.2021AŞIQ ƏLƏSGƏRİN “YÜKÜM” RƏDİFLİ DİVANİSİNİN AÇIQLAMASI
29.03.2021Milli-mədəni sərvətlər xəzinəmizə misilsiz töhfələr bəxş etmiş dahi sənətkar
21.03.2021Aşıq Ələsgərin vəfatı
07.03.2021Xocalı soyqırımı haqqında məlumat
26.02.2021Onu anasının dolmuş gözlərində gördüm
25.02.2021Aşıq Ələsgərin kötücəsi "OSCAR"-a layiq görüldü.
23.02.2021“Mən Göyçə mahalına, sonra Abasqulu bəyin yurduna getmək istəyirəm”!-Zahid Oruc
23.02.2021Başın sağ olsun, Vətən!
20.02.2021Azərbaycanlı əməkdar jurnalist vəfat etmişdir.
20.02.2021Sahib Alıyev: Nizami ilində Dədə Ələsgərin yubileyinin keçirilməsində mən bir rəmzilik görürəm.
19.02.2021Prezident İlham Əliyev "Aşıq Ələsgərin 200 illik yubileyinin qeyd edilməsi haqqında" sərəncam imzalayıb.
19.02.2021Lirik etiraf və bədii özünüifadənin lakonik forması
18.02.2021 18.02.2021MİN BƏZƏKLİ XALIYDI GÖYÇƏ...
12.02.2021Erməni silahlıları Göyçənin Şorca kəndinin bütün kişilərini öldürürlər
09.02.2021Daun sindromlu müəllim Noelia
06.02.2021Qanun keşiyində dayanan idmançı
05.02.202140 min muzey sərvəti, 900-dən çox tarixi mədəniyyət abidəsi, 403 tarixi-dini məkan…
04.02.2021