Qarabağ müharibəsinin dəhşətlərini şahidlər Vüsalə Məmmədovaya danışır.
“Əsir düşərgəsi”nin budəfəki qəhrəmanı 242 saylı orta məktəbin rus dili müəlliməsi Fazilə Hacıyevadır…
Əvvəli: I hissə http://goyce.az/news.php?id=899
II hissə http://goyce.az/news.php?id=900
III hissə
- O biri qadınla necə davranırdılar?
- Onu çox incitmirdilər, çünki tabe olurdu…
- Ümumi halı necə idi?
- Heç nə olmamışdı. Jaketini qucağına basıb, ağlayırdı. Həm də o, mülkü paltarda idi. Nə silahdan istifadə etməyi bacarır, nə də can atırdı…
- Erməni dilini necə, bilirdi?
- Yox, bilmirdi. Biz Hadruta çatanda aşağıdan atışma səsi gəlirdi, başa düşdüm ki, artıq bizimkilər çatıblar… Biz də çatdıq Hadrutun girəcəyinə… Bura yaşayış məntəqəsi idi. Ermənilər qadınlı-kişili maşına hücum etdilər. Bir kişi maşına qalxıb, boynumun arxasından tutub necə vurdusa, yerimdə çevrildim… 2-3 dəqiqə belə döyüldüm… Maşını tez sürdülər ki, ola bilsin aşağıdakılar kəndi azad edib, Hadruta qədər irəliləsinlər…
Və gördüyü ilk əsir düşərgəsini təsvir edir:
- Yaşayış yeri deyildi, daha çox sexi xatırladırdı… İkimərtəbəli yer idi, danışıqlardan hiss edirdim ki, ikinci mərtəbədə qərargahları yerləşir. Onların rəhbər adlandırdıqları adam yuxarıdan düşüb gəlirdi. Sıravi olmayanlar da ora qalxıb-düşürdülər… Azərbaycanca təmiz danışan yerli ermənilər gəlib başlayırdılar ki, “Qarabağ bizimdir!” Mənən əzmək, psixoloji basqı…Və döyülmək…
- Döyərkən adətən nədən istifadə edirdilər?
- Heç nədən istifadə etmirdilər, ancaq yumruq, təpik və… qaldırıb, yerə çırpmaq… Vüsalə, qızım, qadını döymək asandır. Axı biz əlbəyaxa döyüş növlərini də bilmirik ki, bədəni möhkəmlədək, zərbələr qarşısında müvazinətimizi saxlayaq… Qadın bir şillədən, təpikdən yerə yıxıla bilir… Amma onu mütləq demək istəyirəm ki, zərbələr qarşısında nə qədər büdrəsəm, yıxılsam da, ağrı hiss etmirdim… Gərginlikdən idi…
- Burada necə, ikinizə də eyni yanaşırdılar?
- Ona bir neçə şillə vurur, məni isə möhkəm döyürdülər… Mən düşmən qarşısında özümü sındırmır, sakit dayanırdım. O isə yüksək səslə ağlayırdı. Ermənilər də bir neçə şillə vurub, “ağlayıb zəhləmizi tökmə”, deyirdilər. Onlar “biz sənin səsinə əsəbiləşirik, özün üçün səssiz ağla” deyəndən sonra isə o, ümumiyyətlə, bərkdən ağlamadı. Ermənilər də onu mənə göstərib deyirdilər ki, “ay fahişə, görürsən o qadın sakitcə oturub öz gününə ağlayır. Sən isə “sterva” fahişəsən! Bu günündə də gözündən yaş çıxmır, hələ bizimlə söz də güləşdirirsən! Niyə dillənmirsən?” Nə soruşurdularsa, Müşkünaz dərhal cavab verirdi. Mənim “bilmirəm” dediyim suallara da cavablandırırdı. Onlar da təsdiqini məndən istəyirdilər, görmədiyimi, xəbərim olmadığını deyirdim… Gizlətdiyimi başa düşüb, döyür, işgəncə verirdilər…
Yayda ermənilər kəndə hücum edəndə onlardan bir nəfər ağır yaralı biz tərəfdə qalmışdı, sonra vəfat etdi… Beş nəfərimizi öldürmüşdülər deyə biz də acıqlı idik… Bir oğlan gəlib həmin yaralını soruşdu, əmim oğludu, harada dəfn eləmisiniz, gedib çıxardıb, gətirmək istəyirəm dedi… Mən onun harada dəfn edildiyini də dəqiq bilir, amma susurdum. Susanda, “bilmirəm, görmədim” deyəndə də amansızlıqla döyürdülər. Əmisi oğlunu axtaran erməni məni yerdən qaldırıb divara çırpdı, yıxıldım, qaldırıb bir də… bir də çırpdı… Dayanmadan “meyit hardadır” deyə, soruşurdu… Sonra yerə atıb, təpiklədi… Bud hissəmdən təpikləyirdi, hətta əsirlikdən qayıdandan düz iki il sonra da orada düyünlər qalmışdı… Ağrısından o hissələrə toxuna bilmirdim…
- Yemək verirdilər?
- Su verirdilər, yanında da bir dilim çörək. Nə yeyirdim, nə də içirdim…
- Yalnız su və çörək? Başqa heç nə?
- Bir dəfə də suda bişmiş kartof verdilər. Yemədim, gətirib üstünə duz səpdilər ki, ye! Yenə yemədim və həmin erməni nəzarətçi dedi ki, özünü döydürtmə, nə verirlər ye, sizi axtarırlar, onsuz da dəyişdirəcəklər… Ləhcəsindən gördüm ki, nə Qarabağ ermənisidir, nə də Yerevan…
***
- Sən deyəsən yerli deyilsən. Hardan gəlmisən?
- Orta Asiyada yaşayırdım, indi gəlmişəm…
- Yəqin hələ acıqlı vaxtın deyil…
- …
Fazilənin fikirlərini gülüşü ilə təsdiqlədi…
- Niyə mənə yazığın gəlir?
- Çünki sən qadınsan!
- Onda sən ya məni güllələ, ya da avtomatını ver, özümü öldürüm…
- Özünü şikəst eləmə! Axtarışdasınız, onsuz da səni qaytaracaqlar…
***
- Düşündüm ki, yəqin mənə ümid verir…
- Nə marağı var idi ki, sizə ümid verirdi?
- Ola bilsin, içində hər şey ölməmişdi, düşünürdü ki, qadındır, günahı nədir ki?
- Orada elə ancaq döyüşçülər olurdu?
- Yox, bir dəfə də cavan gəlin gəldi…
***
- Ey, türk fahişəsi, bilirsən bu kimdir?
- Hardan bilim?
- Sənin ərinin öldürdüyü erməninin arvadıdır! Maşında səninlə gələn meyitin! Onun dörd körpəsi yetim qalıb. İndi o sənin gözünün içinə baxmağa gəlib! Əgər sənin az da olsa vicdanın varsa, xəcalət çəkəcəksən ki, ərin onun övladlarını yetim qoyub…
- Axı mənim ərim bulvarda gəzmir! O da ölüb… Mənim övladlarımın da ataları ölüb, anaları əsir götürülüb! Bəs mən sizin gözünüzün içinə baxanda xəcalət çəkirsiniz?!
***
- Bu dəfə daha böyük amansızlıqla döyüldüm… İtələyib yıxdılar, sonra isə dəstə ilə yığılıb təpiklədilər… Sonra qadın erməni dilində dedi ki, “istəyirəm onun başı ərimin məzarı üstündə kəsilsin! Yalnız o zaman mənim ürəyim sakitləşəcək!” Kişilər “baş üstə!” deyəndən sonra qadın üzümə tüpürüb, getdi… Səhər açıldı, günortaya yaxın gəlib əmr etdilər:
***
- Qalxın!
Müşkünaz burnunu çəkərək yerindən qalxdı. Fazilə isə “yəqin dünənki meyiti dəfn edirlər” düşünərək, dikəldi. Nəhayət, dünəndən gözlədiyi son yetişmişdi. Yaxınlıqdakı iki qadın bir-biri ilə ermənicə pıçıldaşırdı:
- Gərək bunu bir az adama oxşadaydıq, qurban olmaq üçün gözəl deyil!
- Hə, elə bil vəhşidir! İnsandan çox heyvana oxşayır! Ayağının ayaqqabısı da yoxdur…
Əsirlikdə olduğu gün yarım ərzində Fazilə ilk dəfə başını aşağı salıb, ayaqlarına baxdı… İlahi! Ayaqyalın idi! Yun kolqotkası yanıb, baldırına yapışmış, açıq topuqlarında palçıq, qan və ət bir-birinə qarışmışdı… və ən dəhşətlisi o idi ki, Fazilə heç nə hiss etmirdi! Ümumiyyətlə, bədənini hiss etmirdi… Ancaq ətrafda baş verənləri anlayırdı. Qadın istehza edirdi:
- Türkün canı cəhənnəmə! Bundan da pis günə qalsın! Türk fahişəsini nə qədər bəzəsən də, bundan artıq olası deyil!
Saat təxminən 11-12 radələrində onları həbsxana maşınına mindirib, yola düşdülər. Yol boyu Fazilə susur, Müşkünaz için-için ağlayır, onlara nəzarət edən iki nəfər erməni isə mübahisə edirdilər:
- Biz bu murdar türklərlə nə qədər bir yerdə gedəcəyik? Gəl, ikisini də öldürək!
- Mən xeyli türk öldürmüşəm, siyahım genişdir! – sürücü cavab verdi: - Səndə isə azdır! Sən öldür ki, sənin aktivinə yazılsın…
- Əla jestdir! Bunu unutmayacağam! Çox sağ ol!
- Amma bax ha, qanları ilə maşını murdarlayacaqlar! Sonra təmizləyəcəksən?
- Ə yox bir! Kimdir maşını təmizləyən?!
- Onda yaxşısı budur qapını aç, “atıl” əmri ver, ya da özün itələ! Sonra da vur…
- Sən nə danışırsan? Kolonu aparan ruslardır! Özləri tapşırıb ki, içəridə nə istəyirsiniz edin, amma yolda, görünən yerdə heç nə etməyin! Kimsə bilməməlidir ki, rus maşınında girov var!
***
- O vaxt Mardakert idi…
- Ağdərə…
- Bəli. Bizi ora gətirdilər. Kəndin kənarında bir otaq idi… O vaxtlar kəndlərdə üstündə oturmaq üçün taxt düzəldirdilər…
- Taxtadan… Üstünə də mütəkkələr, döşəkçələr düzürdülər?
- Hə, hə, bax, ondan! Otaqda bir o taxtdan, bir də böyük stoldan başqa heç nə yox idi! Ümumiyyətlə, yaşayış yeri deyildi… Mən tez-tez tualetə getmək istədiyimi deyirdim… Onlar da əsəbiləşirdilər ki, bu yemir, içmir, elə hey tualetə getmək istəyir…
- İcazə verirdilər?
- Nəzarətlə aparırdılar…
***
Nəzarət altında olsa da evdən çıxarılıb həyətə tualetə aparılan Fazilə yeganə çıxış yolunu tualetlə ev arasında olan məsafədə intihar üçün vasitələr axtarırdı. Kənarda qayalıq var idi, ancaq neçə metr qaçıb özünü ata bilərdi. Bunu əvvəllər yoxlamışdı, ancaq dörd-beş metr uzaqlaşmağa imkan vermişdilər… İntihar üçün elə bir yer seçməli idi ki, son nəfəsinə mane olan olmasın…
Arxasınca tualetin qapısını örtəndə yeganə çıxış yolunun məhz bura olduğu qərarına gəldi… İndi darısqal, taxta tualetin ortasındakı kiçik dəlikdən nəcislə dolu quyuya atılıb boğulmaq Fazilənin yeganə çıxış yolu idi…
(Davamı olacaq)
Çimsin! İt günündədir!
Yox…!
Səni belə heç kimə verə bilmərik!
Kimə… verirsiniz… ki…?
Vüsalə Məmmədova
Lent.az
16 mart 2024-cü ildə Qərbi Azərbaycan İcmasında Gənclər Şurasının üzvləri ilə görüş keçirilib.
16.03.2024Niyə məhz Qurbani?
04.03.2024Meşəli kəndində ailəsi qətlə yetirilən qadın: “Atamı diri-diri yandırdılar, anamı, bacımı güllələdilər” - FOTO
26.02.2024Milli düşmənçiliyə qarşı etiraz səsini ucaldan ŞƏXSİYYƏT – FOTOLAR
24.02.2024Qərbi Azərbaycanın rayonları və kəndləri üzrə icma sədrləri və Azərbaycan Respublikasının ərazi vahidləri üzrə nümayəndələrinin 1-ci toplantısı keçirilib
24.02.2024Qərbi Azərbaycan kəndləri – Cıvıxlı
21.02.2024Pəmbək. (Göldək)
21.02.2024BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN - QURBANOV ELŞƏN MAHMUD OĞLU
17.02.2024Prezidentin andiçmə nitqi: inkişafın yeni “yol xəritəsi”
16.02.2024BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN YAZIÇI, PUBLİSİST QƏDİR ASLAN
Qərbi Azərbaycan İcmasında Basarkeçər rayonunun alimləri ilə görüş keçirilib.
12.02.2024QOŞABULAQ
06.02.2024DƏDƏ ƏLƏSGƏRİN 60 YAŞLI MÜRİDİ
16.01.2024DƏDƏ ƏLƏSGƏR SEVDALI İŞ ADAMI
15.01.202460 YAŞIN MÜBARƏK!
15.01.2024AŞIQ İSLAM YUSİFOV
(1893-1968)
Milli dövlətçilik tariximizin məğrur lideri
28.12.2023Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə "Qərbi Azərbaycan yolunda" adlı konfrans keçirilir - FOTOLAR
28.12.2023GÖYÇƏ MAHALI, BASARKEÇƏR RAYONU. BALA MƏZRƏ KƏNDİNİN QISA TARİXİ
27.12.2023AZƏRBAYCAN AŞIQ POEZIYASININ GÖRKƏMLİ NÜMAYƏNDƏLƏRİNDƏN BİRİ ŞAİR, USTAD AŞIQ NÖVRƏS İMANIN 120 İLLİK YUBİLEY TƏDBİRİ KEÇİRİLİB
26.12.2023İLAHİ EŞQİN TƏRCÜMANI
24.12.2023Müzəffər Ali Baş Komandan, Qarabağın Fatehi, sizi doğum günü münasibətilə təbrik edirk!
24.12.2023Həsən Xəyallının şeirlərində dini məqamlar. “Qıfılbənd”in təhlili
21.12.2023BÖYÜK MƏZRƏ - GÖYÇƏ MAHALI
10.12.2023Dekabrın 7-də Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının Vəcihə Səmədova adına Sərgi Salonunda Qərbi Azərbaycan əsilli rəssamların əsərlərindən ibarət sərgi açılıb.
07.12.2023Tanınmış hərbi ekspert Telman Qasımov İrəvana səfər edib.
05.12.2023HƏYATDA ÖZÜMÜ XOŞBƏXT ADAM HESAB EDİRƏM Ki, HEYDƏR ƏLİYEVLƏ BİRGƏ İŞLƏDİM
04.12.2023AMEA müxbir üzvü, Basarkeçər rayon icma sədri, professor Nuru Bayramov İnönü Universitetinin “Fəxri Doktoru” seçilib - FOTOLAR.
03.12.2023Bax, biz Göyçə torpağındayıq...
29.11.2023BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİNDƏ “Qərbi Azərbaycanda türk müsəlman abidələrinin erməni vandallığına məruz qalması” mövzusunda elmi seminar keçirilib - FOTOLAR
25.11.2023SƏHRADA YALQIZLIQ
25.11.2023Azərbaycanda ilk dəfə “Qərbi Azərbaycana qayıdış” festival-konqres keçirilir FOTO
23.11.2023İcma: Paşinyan hökumətindən azərbaycanlıların Ermənistanda öz dədə-baba yurdlarına qayıdış hüququnu tanımasını gözləyirik
21.11.2023“Azərbaycan Bayrağı” ordeni və “Vətən uğrunda” medalı ilə təltif olunan - MÜBARİZ QULUYEV BABACAN KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ-FOTOLAR
14.11.2023Xankəndi şəhərində Vətən müharibəsində əldə edilən Zəfərin üçüncü ildönümünə həsr olunan hərbi parad keçirilib
08.11.2023Qərbi Azərbaycan İcmasının Basarkeçər rayonu Dərə kənd sakinləri və Dərəli kökənli gənclərlə görüşü keçirilib.
07.11.2023Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə
31.10.2023"Azərbaycanlılara qarşı nifrət cinayətləri və nifrət nitqi" hesabatının təqdimatı ilə bağlı konfrans keçirilib.
30.10.2023Oktyabrın 27-də Qərbi Azərbaycan İcmasında (QAİ) “Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə” kitabının təqdimatı keçirilib.
28.10.2023“Oğul” filminin rejissoru: “Erməni hərbçilərdən biri Natiqin cəsurluğunu etiraf etdi” - MÜSAHİBƏ
26.10.2023Nərimanlı gəncləri ilə görüş keçirilib - FOTOLAR
24.10.2023TANINMIŞ ALİM, İSTEDADLI ŞAİR-PUBLİSİST - RAMİZ HƏSƏNLİ ŞİŞQAYA KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ
21.10.2023Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş “Qüdrətdən səngərli, qalalı dağlar” adlı konsert proqramı keçirilib.
21.10.2023Erməni dostunun azərbaycanlı yazıçıya hər il yazdığı mesaj: “Axırda...” – Müsahibə
17.10.2023Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevə
Qərbi Azərbaycan İcmasının TƏBRİKİ
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev oktyabrın 15-də Xankəndi şəhərində Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağını ucaldıb və çıxış edib.
15.10.2023"News.ru" informasiya agentliyi “Səbir və uzaqgörənlik: İlham Əliyev ölkənin ərazi bütövlüyünün bərpası missiyasını necə yerinə yetirdi” adlı məqalə dərc edib.
15.10.2023Mərhəmlik və mərhəmət nümunəsi
09.10.2023Qərbi Azərbaycan İcmasında Basarkeçər rayon icmasının üzvləri ilə görüş keçirilib
07.10.2023TÜRK DÜÇÜNCƏSİ ELMİ VƏ BƏDİİ MÜSTƏVİDƏ
05.10.2023