İstedadlar sorağında  - Rəşid Bərgüşadlı

– Təhməz, başına dönüm, bir şey deyim, amma xətrinə dəyməsin. Deyirlər südə-qatığa su qatırlar, nə bilim, ağırlaşsın deyə pendiri duzlu suda saxlayırlar. Səni and verirəm Allaha, belə şeylər eləmə ha!.. Sidq-ürəklə alana de ki, Mənsumanın südü-qatığı, şoru-pendiridir, eyinlərinə pis şey gəlməsin. Halaldan da halal ağartılardır. Hələ kimsə şoru, pendiri duzsuz istəsə, onu da de mənə, hazırlayaram, Allah ölümü deyil ki...

– Ürəyini toxtaq tut, Mənsuma xala, Təhməz sən dediyin o haramzadalardan deyil. Danışdığımız kimi günaşırı südünü, qatığını, pendirini gətir təhvil ver dükana, qalanı mənlikdir. Həftədə bir dəfə haqq-hesab edəcəyik.

– Hə, qadan alım...  Allah səni min budaq eləsin... Ta utanmaqdan keçib. Vallah, çətin zamanadır. Əşrəf təkbaşına çatdırmır. Evin bir küncünə qısılıb müftə yeməkdən özüm də bezmişəm, qoy  süfrədə mənim də qazancım olsun. Di mənə bir kilo şəkər tozu çək.

– Solmaz bacı dünən axşam beş kilo almışdı, nə tez qurtardı?

– Evdə çox işlənir. Sıracəddin salma çaysız dərsə getmir. Lap deməlisiz uşaqdır – qazmaqlı aş yesin, üstündən şirin çay içməsə canına qut olmur. Çox ərköyün böyüdüblər uşağı. Gədə hələ altıda oxuyur, böyüyəndən sonra təpəmizdə turp əkəcək...

Təhməz piştaxtaya düzdüyü kiloluq şəkər tozunu əlavə salafana qoyub Mənsumaya uzatdı, – Al.

Mənsumanın süd-qatıq, şor-pendir alverinə girişməyini oğlu da, gəlini də heç yaxşı qarşılamadı, – Yaşlı arvadsan, sənə yaraşarmı torbada Təhməzin dükanına süd-qatıq daşıyasan? Adını südçü Mənsuma qoyacaqlar. Guya sənin qazandığın qəpik-quruşla evimizin bərəkəti artacaq?

– A başınıza dönüm, mən oğurluq eləmirəm ha! Onsuz da südə, qatığa yaxın durmursunuz, hamısını çəpiş-quzu əmir. Heç bilirsiniz nə qədər adam bu nemətlərə tamarzıdır? Allahın verdiyi müftə bərəkətdir, ehtiyacı olana satıb evə az da olsa yardım etməyin nəyi pisdir? Onsuz da acından günorta duran ağzıgöyçəklərin işi-peşəsi başqalarına şəbədə qoşmaqdır. Qoy öz hallarını lağa qoysunlar. Evdə oturmaqdan ayaqlarım tutulacaq axırda. Qaranquş dimdiyində su gətirmək də olsa, dediyimi edəcəyəm. Heç olmazsa, evin çörəyini almaqdan canın qurtarar – Mənsuma çox çək-çevirdən sonra yola gətirdi onları. Oğlu arvadına deyəndə ki,  – Qoy satsın, onsuz da bir həftədən sonra özü bezib, həvəsdən düşüb oturacaq yerində... – guya heç eşitmədi.

Amma Mənsuma bezmədi, oturmaq-durmaq bilmədi. Səhər ertədən keçini-qoyunu sağıb qatığını çalırdı. Aparıb dükana təhvil verirdi. Təhməz deyəndə ki, alıcılar onun şor-pendirini çox bəyənirlər, ondan sonra qollarını daha ürəklə çırmaladı. Bu münvanla iki ay idi işləri əla gedirdi. Nəvəsinin qəpik-quruşunu verirdi, hətta Əşrəf dara düşəndə əlindən tuturdu.  Evin gəlini də həvəsə düşüb tövlədə görünməyə başlamışdı, arvada sağında yardım edirdi.

Günlərin birində Mənsuma pəjmürdə halda evə girəndə elə bildilər ki, arvad xəstələnib.

– Ana, nolub, birtəhərsən!? – Əşrəf onun biləyindən yapışıb oturmağa kömək elədi. Anası ağappaq qar kimiydi, iynə batırsan qanı çıxmazdı. Handan-hana dilləndi, – Camaatı çəkidə aldadırmışam... – xəcalətindən canı ağzından çıxırdı arvadın.

– Nə çəkisi, düz-əməlli anlat görüm!? – Əşrəf lap əndişələndi.

– Şoru, pendiri kilo adıyla yumrulayırdım, doğrayıb bükürdüm, sən demə 850-900 qram gəlirmiş. Neçə vaxdır camaatı aldadırmışam. İndi el içinə necə çıxaram mən?

– Sən bunu bilə-bilə etmisən, yoxsa adamlar şikayətlənir?

– Təhməz dedi. Dedi ki, özü də tərəzidə çəkib axırıncı apardıqlarımı. Hamısı kilodan az gəlib.

– Bəlkə tərəzin düz işləmir?

– Nə bilim, bəlkə də...  

– Hanı tərəzin? Gətir bura görüm...

Mənsuma yan otaqdan qədimi dədə-baba tərəzisini gətirib oğluna uzatdı. Əşrəf zəncirləri, gözlərinin tarazlığını yoxladı, qablarını oyana-buyana çevirib baxdı,– Heç nə görə bilmirəm. Daşın hanı – çəki daşın?

– Daşım yoxdu, oğlun o vaxtdan harasa tullayıb, tapa bilmirəm.

– Bəs pendiri nəylə çəkirsən?

– Təhməzdən aldığım kiloluq şəkər tozuyla, – gedib salafan torbanı da gətirdi, – Deyirəm, bəlkə şəkəri alanda nəm olub, indi də quruyub yüngülləşib?.. – beli bükülmüşdü dərddən.

– Ağzını açmışdın? Üstündən işlətməmisən ki heç?..

– Yox, necə almışamsa, eləcə də ağzı düyünlü durur. Yırtıq-deşiyi də yoxdur...

Əşrəf şəkər tozunu götürüb başıalovlu evdən çıxdı. Mənsuma təlaşla soruşdu, – Noldu, hara belə?!

– Təhməz deyilən o haramzadanın dərsini verməyə! Əclaf, nadürüst! Haram yemək bunun adətidir, indi də mənim anamın adını bədnam eləmək istəyir kənd içində? Mən indi ona göstərərəm!

Əşrəfin dalınca oğlu Sıracəddin qapıdan girdi, – Ana, ölürəm acından, tez ol, şirin çay hazırla mənə!..