Ana, evdar qadın, jurnalist və siyasətçi – “Dəmir Ledinin” həyatı

16:18 / 13.12.2019
Baxılıb: 2778

Onu “Dəmir ledi”, “ABŞ diplomatiyasının dəmir qadını”, “Titan ledi” adlandırırlar. O, ABŞ-da ölkənin prezidentindən, vitse-prezidentdən, Nümayəndələr Palatasının spikerindən sonra üçüncü mühüm dövlət postunu tutmuş ilk xanımdır. Söhbət, təbii ki, Madlen Olbraytdan gedir.

ABŞ-ın xarici siyasət qurumuna rəhbər təyin olunmazdan əvvəl o, BMT-də ABŞ-ın daimi təmsilçisi və Təhlükəsizlik Şurasının “kişi kollektivində” yeganə qadın idi.
Siyasi elmlər professoru, Rusiya və Şərqi Avropa ölkələri üzrə ekspert olan M.Olbrayt beş dəfə prezident seçkisi kompaniyasında çalışıb və Cimmi Karter adminstrasiyasında Bjezinskinin köməkçisi işləyib. Sübut edib ki, siyasət və mühüm dövlət vəzifəsi təkcə kişilər üçün deyil.

Mariya Yana Kerbel (ərə gedəndən sonra Madlen Olbrayt) 15 may 1937-ci ildə Praqada anadan olub. Almanlar Çexoslavakiyanı işğal etdikdən sonra (1938) ailəsi İsveçrəyə köçüb və Madlen internat məktəbində təhsil alıb. 1941-1945-ci illərdə Böyük Britaniyada, 1945-1948-ci illərdə Yuqoslaviyada yaşayıb – atası Yosef Kerbel Çexoslavakiyanın bu ölkədəki səfiri idi. Ölkəsindəki kommunist çevrilişindən sonra Kerbel və ailəsi ABŞ-da siyasi sığınacaq alıb. Əvvəlcə universitetdə beynəlxalq əlaqələr barədə mühazirələr oxuyan Kerbel 1948-ci ildə Kerbel ABŞ-ın BMT-dəki səfiri olub.

“Mən nəsə iş görməsəm, dəli olacağam”

Madlen uşaq yaxşlarından ingilis, fransız və çex dillərini bilirdi. Ailə imkanlı deyildi, amma yaxşı oxuduğuna görə qız xüsusi təqaüdə layiq görülmüşdü.
O, Koloradoda böyük nüfuz qazanmış qızlar məktəbində təhsil aldı. Sinif yoldaşlarının sözlərinə görə, Madlen heç bir qeyri-adi xüsusiyyəti ilə seçilmir, sadəcə, yaxşı oxuyur və öz üzərində çalışırdı.

O, beş kollecə birdən qəbul olundu və Uelslidəki təhsil müəssisəsini seçdi. Burada Madlen ən yüksək təqaüd alan şagird idi.

Madlen jurnalist olmaq istəyir, tələbə qəzerinə yazılar yazırdı. Sonuncu kursda isə o, bu qəzetin redaktor müavini oldu.

Kolleci əla qiymətlərlə bitirdi. Gələcək əri Co Olbraytla da ikinci kursda oxuyarkən – 1957-ci ilin yayında “Denver Post” qəzetində təcrübə keçəndə tanış oldu. Co ona evlilik təklif edərkən məlum oldu ki, oğlan zəngin ailədəndir. Onun ana babası “New York Daily News” qəzetinin sahibi idi.

Co “Chicago Sun Times” qəzetində işləyirdi. Madlen də ciddi jurnalist karyerasına başlamaq arzusunda idi, amma əri buna imkan vermədi və qadın axırda Britaniya ensiklopediyasında işə düzəldi.

Tezliklə, onların əkiz övladları dünyaya gəldi. Amma təkcə qadın xoşbəxtliyi ona kifayət etmirdi. Madlen fəaliyyətsizlikdən yorulurdu.
Başını qatmaq üçün o, rus dili kurslarına yazıldı və nəticədə bu dilə mükəmməl yiyələndi.

Madlen Massaçusetsdə Uesli Universitetinin politologiya və Kolumbiya Universitetinin hüquq fakültəsini bitirdi. Elə tələbəlik zamanı Şərqi Avropa problemlərini və Şərq-Qərb münasibətlərini öyrəndi. Aspiranturanı bitirdi və “Sovet diplomatiyası: elita profili” mövzusunda diplom işi yazdı.

Madlen dörd dəfə Corctaun universitetinin ən yaxşı professoru adına layiq görüldü.

1971-ci ildə Co qəzetdən birdəfəlik getdi, ailə biznesindən çəkildi. O, mənən iflas etdi, əvəzində isə səhmlərin satışından 37,5 mln. dollar qazandı.

M.Olbraytın karyerası uşaqlarının oxuduğu məktəbdə qəyyumluq şurasına üzv olmaqdan başladı. O, enerjisi və intellekti sayəsində sponsor axtarışlarında uğur qazandı. Siyasi karyerasına Demokrat Partiyasındakı fəallığı ilə başladı. Onu senator Edmund Maksinin imzatoplama kampaniyasına dəvət etdilər, Maksi 1972-ci ildə prezidentliyə namizəd olmağı qərara almışdı. Sonradan Madlen onun qanunvericilik məsələləri üzrə köməkçisi oldu. Maksi prezident olmasa da, senator postunda qaldı və qadının siyasi xidmətlərini unutmadı, üç il sonra onu özünə xarici siyasət üzrə müşavir təyin etdi.

Ağ Evdən gecəyarısı qayıdan qadın

1978-cı ildə demokrat Cimmi Karter prezident seçiləndən sonra M.Olbraytı Ağ Evə dəvət etdilər. O, prezident yanında Təhlükəsizlik Şurasının üzvü oldu. Olbrayt ictimaiyyətlə əlaqələr sahəsində çalışırdı. Onun müəllimi Zbiqnev Bjezinski prezidentin müşaviri təyin edilən kimi tələbəsi Madlenin konqreslə əlaqələr üzrə referent vəzifəsinə namizədliyini irəli sürdü.

Olbrayt prezident adminstrasiyasında bir neçə analitik qruplarda çalışdı, demokratların prezidentliyə namizədlərinin seçki kampaniyasında xarici siyasət məsələləri üzrə müşavir oldu.

1983-cü ilin yanvarında Co və Madlen boşandılar. Səbəb də bu oldu ki, Conun işləri yaxşı getmirdi, Madlen isə ona dəstək olmaq əvəzinə öz siyasi karyerasının hayında idi. Ər arvadının gecə saatlarınadək Ağ Evdə oturmasına dözə bilmirdi. Madlen isə hesab edirdi ki, Co onun uğurlarını qısqanır və güclü qadınla bir evdə yaşamağı qəbul edə bilmir.

Bu, bir həqiqətdir ki, ərindən boşanmasaydı, Madlen heç nəyə nail ola bilməyəcəkdi. Boşanandan sonra o, öz karyerası barədə ciddi-ciddi fikirləşdi. O hesab edirdi ki, elm siyasətdən daha etibarlı sahədir. Doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdi, Corctaun unicersitetində müqayisəli siyasətdən dərs deyirdi. Bir sözlə, hər şey onun istədiyi kimi gedirdi.

Amma tezliklə Madlen müəllim yoldaşı B.Karterlə dostlaşdı. Karter hüquq fakültəsində dərs deyirdi və keçmişdə Nikson adminstrasiyasında Təhlükəsizlik Şurasının əməkdaşı olmuşdu. Onları ümumi maraq birləşdirirdi: hər ikisi Demokrat Partiyasının fəal üzvləri idi. Dostlar 1984-cü ildə seçki kampaniyasına başlayan U.Mondeylin siyasi toplantılarına tez-tez qatılırdılar.

Tezliklə onlar Mondeylin kölgə kabinetində vitse-prezident olan D.Ferraronun xarici siyasət məsələləri üzrə müşaviri oldular. Az sonra Olbrayt Milli Siyasət Mərkəzinə rəhbərlik etməyə başladı, quruma sponsorlar tapdı və demokratların xarici siyasət doktrinasını müstəqil şəkildə işləyib hazırlamaq imkanı əldə etdi. Onun əlaqələri xeyli genişləndi.

1988-ci ildə Demokrat Partiyasının prezidentliyə namizədi Makl Dukasis ona öz müşaviri vəzifəsini təklif etdi. Dukasis inadkar adam idi və bəzən onu yola gətirmək üçün kənar şəxsləri də dəvət etmək lazım gəlirdi. Bir dəfə Dukasisi rəqibi Corc Buşla teledebata hazırlamaq üçün Arkanzas ştatının qubernatoru Bill Klintonu çağırmalı oldular. Olbrayt gələcək prezidentlə belə tanış oldu.

Çexoslovakiyada “məxməri inqilab”dan sonra Olbrayt prezident Vatslav Havelin müşaviri təyin edildi.

“İlan-qadın”

1989-cu ildə seçki kampaniyasında Klintona lazımi dəstəyi göstərdi və bunu unutmayan prezident Olbraytı ABŞ-ın BMT yanında təmsilçisi təyin etdi. Madlenin həyatı dəyişmişdi, o, artıq prezident kabinetinin üzvü idi.

Bir dəfə BMT TŞ-nin iclasında Kuba məsələsi müzakirə olunurdu. Səsvermə zamanı idi, Çin təmsilçisi isə heç cür öz ölkəsindən təlimat ala bilmirdi. Olbrayt o, səs verincəyədək heç kəsi yerindən tərpənməyə qoymadı.

İraq mətbuatı onu “ilan” adlandıranda isə Olbrayt Təhlükəsizlik Şurasına ilan formasında bəzək sancağı ilə gəldi.

1993-cü ildə Olbrayt ABŞ-ın BMT-dəki daimi nümayəndəsi oldu. O, ABŞ-ın Bosniya, Haiti və Somalidəki hərbi əməliyyatlarla bağlı xarici siyasət kursunun müəyyənləşməsində mühüm rol oynadı. Xarakteri və fəaliyyəti, məsələlərə sərt yanaşa bilmək bacarığı ona respublikaçılar arasında da hörmət qazandırdı. Onun dövlət katibi işlədiyi dövrdə NATO cənuba doğru genişləndi, Polşa, Macarıstan və Çexiya quruma üzv oldu. Olbrayt İraqa qarşı sərt siyasət yürüdülməsinin və Bakanlardakı böhranın hərbi yolla həllinin tərəfdarı idi.

M.Olbrayt 5 dekabr 1997-ci ildə dövlət katibi təyin olundu. Bu təyinatı Senat yekdilliklə dəstəklədi.

Onun qarşısında duran əsas problemlər NATO-nun maneəsiz genişlənməsi, KXDR-in güclü dövlətə və Amrika üçün təhlükəyə çevrilməsi idi. Uzun illər Olbrayt İraqa qarşı sanksiyaları saxlaya bildi. Amma onun diqqəti Kosovoda cəmləşmişdi, dövlət katibinin fikrincə, Yuqoslaviya prezidenti Slobodan Miloşeviç Balkanların demokratik Avropaya inteqrasiyasına ciddi şəkildə mane olurdu. Məhz Olbraytın inadkarlığı və kompromisə getməməsi nəticəsində sansiya rejimi tətbiq olundu, Belqrada qarşı hərbi əməliyyat gerçəkləşdirildi. Olbrayt bu zaman həm Pentaqonun, həm də Təhlükəsizlik Şurasının təzyiqləri ilə qarşı-qarşıya idi. Amma zaman göstərdi ki, nə kütləvi bombalamalar, nə Miloşeviçin devrilməsi, nə də NATO və rus qoşunlarının bölgədə yerləşdirilməsi çıxış yoludur…

1999-cu ildə Vastslav Havel bildirdi ki, özündən sonra prezdinet postuna ən layiqli namizədlərdən biri kimi Madlen Olbraytı görür. Çexiyada aparılmış rəy sorğularına əsasən, o, çexlər arasında ən populyar qadın siyasətçidir.

Olbraytın uğur qazanmasının sirri nədəydi? Yəqin ki, ilk növbədə, inadkarlığı və çalışqanlığı ona kömək oldu. O, həmişə nə istədiyini bilir və məqsədinə nail olmayınca geri çəkilmirdi. Madlen məsələlərə strateji tərəfdən yanaşa bilirdi. Bu, balaca-malaca, köklüyə meyilli qadın xoşa gəlməyi bacarırdı. Həmişə kişilərin əhatəsində olsa da, qadın olduğunu unutmurdu. O, kişilərlə yarışmırdı – bilirdi ki, bunu ona bağışlamayacaqlar, ona görə də daha çox güzəştə gedirdi. Kişilərin zarafatlarına gülür, şən-şaqraqlığını qoruyur, dostlarına mehribanlıqla yanaşırdı. Ən çətin məqamlarda belə yumor hissini itirmirdi. Heç vaxt özünün maddi və ya intellektual üstünlüyünü gözə soxmurdu.

Eyni zamanda, təbii ki, o, sərt olmağı da bacarırdı. Bunu məharətlə edir, tərəf müqabilinini bütün arqumentlərini diqqətlə dinləyirdi. Olbrayt komandada oynamağı bacarırdı. Məqsəd və vəzifələri dəqiq qoyurdu. Tərəfdarlar toplaya, qərar verə və onun icrasına nəzarət edə bilirdi.

Onu demokratdan daha çox, avtoritar şəxsiyyət hesab etmək olar. Madlenin səhvləri də olub, xidmətləri də. Amma bir şey şəksizdir, Olbrayt ABŞ-da doğulmadan, heç bir başlanğıc kapitala malik olmadan nəhəng zirvəyə ucala – ABŞ-ın ilk qadın dövlət katibi ola bildi. Bu isə balaca iş deyil.(karabakhmedia.az)

Rəbiqə 


Etiket:
Xəbərlər

16 mart 2024-cü ildə Qərbi Azərbaycan İcmasında Gənclər Şurasının üzvləri ilə görüş keçirilib.

16.03.2024

Niyə məhz Qurbani?

04.03.2024

Meşəli kəndində ailəsi qətlə yetirilən qadın: “Atamı diri-diri yandırdılar, anamı, bacımı güllələdilər” - FOTO

26.02.2024

Milli düşmənçiliyə qarşı etiraz səsini ucaldan ŞƏXSİYYƏT – FOTOLAR

24.02.2024

Qərbi Azərbaycanın rayonları və kəndləri üzrə icma sədrləri və Azərbaycan Respublikasının ərazi vahidləri üzrə nümayəndələrinin 1-ci toplantısı keçirilib

24.02.2024

Qərbi Azərbaycan kəndləri – Cıvıxlı

21.02.2024

Pəmbək. (Göldək)

21.02.2024

BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN - QURBANOV ELŞƏN MAHMUD OĞLU

17.02.2024

Prezidentin andiçmə nitqi: inkişafın yeni “yol xəritəsi”

16.02.2024

BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN YAZIÇI, PUBLİSİST QƏDİR ASLAN 
 

14.02.2024

Qərbi Azərbaycan İcmasında Basarkeçər rayonunun alimləri ilə görüş keçirilib.

12.02.2024

QOŞABULAQ

06.02.2024

DƏDƏ ƏLƏSGƏRİN 60 YAŞLI MÜRİDİ

16.01.2024

DƏDƏ ƏLƏSGƏR SEVDALI İŞ ADAMI

15.01.2024

60 YAŞIN MÜBARƏK!

15.01.2024

AŞIQ İSLAM YUSİFOV
(1893-1968)

12.01.2024

Milli dövlətçilik tariximizin məğrur lideri

28.12.2023

Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə "Qərbi Azərbaycan yolunda" adlı konfrans keçirilir - FOTOLAR

28.12.2023

GÖYÇƏ MAHALI, BASARKEÇƏR RAYONU. BALA MƏZRƏ KƏNDİNİN QISA TARİXİ

27.12.2023

AZƏRBAYCAN AŞIQ POEZIYASININ GÖRKƏMLİ NÜMAYƏNDƏLƏRİNDƏN BİRİ ŞAİR, USTAD AŞIQ NÖVRƏS İMANIN 120 İLLİK YUBİLEY TƏDBİRİ KEÇİRİLİB

26.12.2023

İLAHİ EŞQİN TƏRCÜMANI

24.12.2023

Müzəffər Ali Baş Komandan, Qarabağın Fatehi, sizi doğum günü münasibətilə təbrik edirk!

24.12.2023

Həsən Xəyallının şeirlərində dini məqamlar. “Qıfılbənd”in təhlili

21.12.2023

BÖYÜK MƏZRƏ - GÖYÇƏ MAHALI

10.12.2023

Dekabrın 7-də Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının Vəcihə Səmədova adına Sərgi Salonunda Qərbi Azərbaycan əsilli rəssamların əsərlərindən ibarət sərgi açılıb.

07.12.2023

Tanınmış hərbi ekspert Telman Qasımov İrəvana səfər edib.    

05.12.2023

HƏYATDA ÖZÜMÜ XOŞBƏXT ADAM HESAB EDİRƏM Ki, HEYDƏR ƏLİYEVLƏ BİRGƏ İŞLƏDİM

04.12.2023

AMEA müxbir üzvü, Basarkeçər rayon icma sədri, professor Nuru Bayramov İnönü Universitetinin “Fəxri Doktoru” seçilib - FOTOLAR.

03.12.2023

 Bax, biz Göyçə torpağındayıq...

29.11.2023

BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİNDƏ “Qərbi Azərbaycanda türk müsəlman abidələrinin erməni vandallığına məruz qalması” mövzusunda elmi seminar keçirilib - FOTOLAR

25.11.2023

SƏHRADA YALQIZLIQ

25.11.2023

Azərbaycanda ilk dəfə “Qərbi Azərbaycana qayıdış” festival-konqres keçirilir FOTO

23.11.2023

İcma: Paşinyan hökumətindən azərbaycanlıların Ermənistanda öz dədə-baba yurdlarına qayıdış hüququnu tanımasını gözləyirik

21.11.2023

“Azərbaycan Bayrağı” ordeni və “Vətən uğrunda” medalı ilə təltif olunan - MÜBARİZ QULUYEV BABACAN KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ-FOTOLAR

14.11.2023

Xankəndi şəhərində Vətən müharibəsində əldə edilən Zəfərin üçüncü ildönümünə həsr olunan hərbi parad keçirilib

08.11.2023

Qərbi Azərbaycan İcmasının Basarkeçər rayonu Dərə kənd sakinləri və Dərəli kökənli gənclərlə görüşü keçirilib.

07.11.2023

Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə

31.10.2023

"Azərbaycanlılara qarşı nifrət cinayətləri və nifrət nitqi" hesabatının təqdimatı ilə bağlı konfrans keçirilib.

30.10.2023

Oktyabrın 27-də Qərbi Azərbaycan İcmasında (QAİ) “Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə” kitabının təqdimatı keçirilib.

28.10.2023

“Oğul” filminin rejissoru: “Erməni hərbçilərdən biri Natiqin cəsurluğunu etiraf etdi” - MÜSAHİBƏ

26.10.2023

Nərimanlı gəncləri ilə görüş keçirilib - FOTOLAR

24.10.2023

TANINMIŞ ALİM, İSTEDADLI ŞAİR-PUBLİSİST - RAMİZ HƏSƏNLİ ŞİŞQAYA KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ

21.10.2023

Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş “Qüdrətdən səngərli, qalalı dağlar” adlı konsert proqramı keçirilib.

21.10.2023

Erməni dostunun azərbaycanlı yazıçıya hər il yazdığı mesaj: “Axırda...” – Müsahibə

17.10.2023

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevə
Qərbi Azərbaycan İcmasının TƏBRİKİ

17.10.2023

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev oktyabrın 15-də Xankəndi şəhərində Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağını ucaldıb və çıxış edib.

15.10.2023

"News.ru" informasiya agentliyi “Səbir və uzaqgörənlik: İlham Əliyev ölkənin ərazi bütövlüyünün bərpası missiyasını necə yerinə yetirdi” adlı məqalə dərc edib.

15.10.2023

Mərhəmlik və mərhəmət nümunəsi

09.10.2023

Qərbi Azərbaycan İcmasında Basarkeçər rayon icmasının üzvləri ilə görüş keçirilib

07.10.2023

TÜRK DÜÇÜNCƏSİ ELMİ VƏ BƏDİİ MÜSTƏVİDƏ

05.10.2023
Bütün xəbərlər