Azərbaycan xalqının formalaşmasında iştirak etmiş türksoylu xalqlardan biri də saklardır. Ön Asiya və Qafqazda yaşayan iskit və saklarla bağlı zəngin tarixi mənbələr mövcuddur. V.V.Struve, Q.A.Melikaşvili, İ.M.Dyakonov, B.B.Piatrovski, E.İ.Krupnov, B.A.Litvinski, V.F.Minorski kimi tarixçilər Azərbaycanda, Ön və Mərkəzi Asiya, Şimali Qafqazda sakların yaşadığını təsdiqləyir. Əksər antik müəlliflərin əsərlərinə istinad edən bu tarixçilər sakların Azərbaycan ərazisində yerləşməsini açıq göstərir. Eyni zamanda sakların Dərbənd və Dəryal keçidi vasitəsilə eradan əvvəl VII əsrdən Qara dənizin şimal sahilləri, Krım yarmadasından gəldikləri haqında məlumat verilir.
Bu fikirləri Teleqraf.com-a açıqlamasında tarix üzrə fəlsəfə doktoru Taleh Cəfərov bildirib.
Alim qeyd edib ki, görkəmli tarixçi Yusif Yusifov da sakların gəlmə xalq olduğunu, ölkəmizə e.ə. VII əsrdə köç etdiyini vurğulayıb. “Eramızdan əvvəl VII əsrin birinci rübündə şimalda yaşayan kimmer, iskit və onların tərkinbində sak tayfalarının Ön Asiyaya böyük axını başlanır. Bu tayfaların bir qismi qədim Azərbaycanda məskunlaşır”.
Tarixçi bildirib ki, Azərbaycanın qədim dövlətlərindən olan Qafqaz Albaniyası zəngin tarixi, maddi-mədəniyyət abidələri ilə seçilir: “Buradakı alban dövrü abidələrinin ornament və simvolları bu ərazilərin türklərə məxsusluğunu təsdiqləyir. Görkəmli qafqazşünas tarixçi alim Y.Krupnov bu barədə yazıb: “Albaniya tarixini müxtəlif ölkələrin tarixçiləri öyrənərək, belə bir nəticəyə gəliblər ki, Qafqaz Albaniyasının tarixi və taleyi ilə hamıdan çox azərbaycanlılar məşğul olmalıdırlar. Bu sahədə onlar dünya elmi qarşısında məsuliyyət daşıyırlar. Çünki həmin abidələr üzərində varislik yalnız azərbaycanlılara məxsusdur”.
Taleh Cəfərov vurğulayıb ki, Arsax bizim tariximizlə, soy-kökümüzlə bağlı toponimdir: “Bu, erməni tarixçilərinə də sirr deyil. Azərbaycanın qədim dövlətlərindən olan Albaniyanın Kür çayından cənubdakı ərazisi dörd vilayətə - Arsax, Uti, Paytakaran və Sünikə bölünür. Adlarını çəkdiyimiz ərazilər eramızın I-VI əsrlərində Albaniya Arşagidlərinin, VI-VIII əsrlərdə Mehranilərin hakimiyyəti altında olub.
IX əsrdə isə ərəblər Mehranilərin hakimiyyətinə son qoyaraq, Arsaxı-Qarabağı Xilafətin tərkibinə daxil ediblər. Ərəb işğallarından sonra, əsasən, düzənlikdə yerləşən “Uti” “Arran”, “Arsax” isə “Aqvan” adlandırılıb. Tədqiqatçıların da qeyd etdiyi kimi, Arsaxın erməniliyə heç bir aidiyyəti yoxdur. Burada heç vaxt erməni, yaxud hansısa bir qafqazdilli tayfa məskunlaşmayıb. Bu ərazidə ancaq köklü türkdilli etnosların, azərbaycanlıların ulu babaları - utilər, sovdeylər, qarqarlar, saklar, hunlar, qoroslar, peçeneklər, qıpçaklar, xəzərlərin yaşaması mənbələrdə dönə-dönə təsdiqlənir. Həmin ərazidə, yəni, Qarabağda bura ermənilər köçürülənədək erməni mənşəli heç bir toponimə rast gəlinməməsi də bunun bariz ifadəsidir”.
Tarixçinin sözlərinə görə, Arsak və ya Arsax - Azərbaycan ərazisində türk tayfalarına məxsus qədim toponimdir. “Arsax sözü qədim türk tayfası olan sakların adı ilə bağlıdır və “igid sak”, “ər sak”, “sak kişisi” mənalarını verir. Eramızdan əvvəl II əsrdən etibarən indiki Qarabağ ərazisi və ondan cənubda olan bəzi ərazilər (Cənubi Azərbaycan) Arsak adlanırdı. Sonradan Qarabağ toponiminin geniş işlədilməsi Arsak sözünü sıxışdırıb. Lakin hələ də Qarabağ sözü ilə paralel işlədilməkdədir”.
Taleh Cəfərov qeyd edib ki, Alban dövlətinin süqutundan sonra (705) patriarxlığın mərkəzi Arsaxa keçir: “Mənbələrdə də Arsax “möhkəmləndirilmiş vilayət”, “möhkəm ölkə” kimi adlandırılıb. İlk orta əsrlərdə erməni tarixçilərin əsərlərində bu ifadə Artsax kimi verilib. Türkcə izaholunduğu halda, bu söz qədim, yaxud müasir erməni dilində heç bir məna, anlam kəsb etmir.
"Azərbaycan tarixi"ndə (1997, II cild) qeyd edilir ki, Arsax (antik mənbələrdə Orxistiana) vilayəti sağ sahil Albaniyasının (hazırda Qarabağın Dağlıq hissəsi və Mil düzü) əyalətlərindən biri idi. “Erməni coğrafiyası”na görə, bu əyalət öz növbəsində 12 kiçik inzibati vahidə bölünürdü. Arsax əhalisinin türksoylu albanlar, qarqarlar, hunlar, xəzərlər, barsillər təşkil edirdi”.
Müəllif: Tapdıq Qurbanlı
Sona Abbasəliqızı Türkiyədə “İlin tarixi roman yazarı” ödülünə sahib oldu
28.04.2024Oxuduğu məktəbdə adı əbədiləşən - ŞƏHİD ELŞAD HƏMİDOV.
20.04.2024Mədəniyyətimizin zənginləşməsində Aşıq Ələsgər amilindən istifadə mexanizmi
16.04.2024Aşıq Ələsgər xalqımızın Qərbi Azərbaycandan deportasiyası dövrünün qurbanı, canlı şahidi kimi
01.04.2024ORDA BİR KƏND VAR, UZAQDA... DOĞMA QARAQOYUNLUM - FOTO
26.03.2024NOVRUZ XALQIMIZIN MİLLİ BAYRAMIDIR!
20.03.2024Bayram Aslanov “Heydər Əliyevin 100 illiyi” yubiley medalı ilə təltif edilib - Fotolar
19.03.202416 mart 2024-cü ildə Qərbi Azərbaycan İcmasında Gənclər Şurasının üzvləri ilə görüş keçirilib.
16.03.2024Niyə məhz Qurbani?
04.03.2024Meşəli kəndində ailəsi qətlə yetirilən qadın: “Atamı diri-diri yandırdılar, anamı, bacımı güllələdilər” - FOTO
26.02.2024Milli düşmənçiliyə qarşı etiraz səsini ucaldan ŞƏXSİYYƏT – FOTOLAR
24.02.2024Qərbi Azərbaycanın rayonları və kəndləri üzrə icma sədrləri və Azərbaycan Respublikasının ərazi vahidləri üzrə nümayəndələrinin 1-ci toplantısı keçirilib
24.02.2024Qərbi Azərbaycan kəndləri – Cıvıxlı
21.02.2024Pəmbək. (Göldək)
21.02.2024BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN - QURBANOV ELŞƏN MAHMUD OĞLU
17.02.2024Prezidentin andiçmə nitqi: inkişafın yeni “yol xəritəsi”
16.02.2024BÖYÜK NƏRİMANLILAR SİLSİLƏSİNDƏN YAZIÇI, PUBLİSİST QƏDİR ASLAN
Qərbi Azərbaycan İcmasında Basarkeçər rayonunun alimləri ilə görüş keçirilib.
12.02.2024QOŞABULAQ
06.02.2024DƏDƏ ƏLƏSGƏRİN 60 YAŞLI MÜRİDİ
16.01.2024DƏDƏ ƏLƏSGƏR SEVDALI İŞ ADAMI
15.01.202460 YAŞIN MÜBARƏK!
15.01.2024AŞIQ İSLAM YUSİFOV
(1893-1968)
Milli dövlətçilik tariximizin məğrur lideri
28.12.2023Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə "Qərbi Azərbaycan yolunda" adlı konfrans keçirilir - FOTOLAR
28.12.2023GÖYÇƏ MAHALI, BASARKEÇƏR RAYONU. BALA MƏZRƏ KƏNDİNİN QISA TARİXİ
27.12.2023AZƏRBAYCAN AŞIQ POEZIYASININ GÖRKƏMLİ NÜMAYƏNDƏLƏRİNDƏN BİRİ ŞAİR, USTAD AŞIQ NÖVRƏS İMANIN 120 İLLİK YUBİLEY TƏDBİRİ KEÇİRİLİB
26.12.2023İLAHİ EŞQİN TƏRCÜMANI
24.12.2023Müzəffər Ali Baş Komandan, Qarabağın Fatehi, sizi doğum günü münasibətilə təbrik edirk!
24.12.2023Həsən Xəyallının şeirlərində dini məqamlar. “Qıfılbənd”in təhlili
21.12.2023BÖYÜK MƏZRƏ - GÖYÇƏ MAHALI
10.12.2023Dekabrın 7-də Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının Vəcihə Səmədova adına Sərgi Salonunda Qərbi Azərbaycan əsilli rəssamların əsərlərindən ibarət sərgi açılıb.
07.12.2023Tanınmış hərbi ekspert Telman Qasımov İrəvana səfər edib.
05.12.2023HƏYATDA ÖZÜMÜ XOŞBƏXT ADAM HESAB EDİRƏM Ki, HEYDƏR ƏLİYEVLƏ BİRGƏ İŞLƏDİM
04.12.2023AMEA müxbir üzvü, Basarkeçər rayon icma sədri, professor Nuru Bayramov İnönü Universitetinin “Fəxri Doktoru” seçilib - FOTOLAR.
03.12.2023Bax, biz Göyçə torpağındayıq...
29.11.2023BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİNDƏ “Qərbi Azərbaycanda türk müsəlman abidələrinin erməni vandallığına məruz qalması” mövzusunda elmi seminar keçirilib - FOTOLAR
25.11.2023SƏHRADA YALQIZLIQ
25.11.2023Azərbaycanda ilk dəfə “Qərbi Azərbaycana qayıdış” festival-konqres keçirilir FOTO
23.11.2023İcma: Paşinyan hökumətindən azərbaycanlıların Ermənistanda öz dədə-baba yurdlarına qayıdış hüququnu tanımasını gözləyirik
21.11.2023“Azərbaycan Bayrağı” ordeni və “Vətən uğrunda” medalı ilə təltif olunan - MÜBARİZ QULUYEV BABACAN KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ-FOTOLAR
14.11.2023Xankəndi şəhərində Vətən müharibəsində əldə edilən Zəfərin üçüncü ildönümünə həsr olunan hərbi parad keçirilib
08.11.2023Qərbi Azərbaycan İcmasının Basarkeçər rayonu Dərə kənd sakinləri və Dərəli kökənli gənclərlə görüşü keçirilib.
07.11.2023Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə
31.10.2023"Azərbaycanlılara qarşı nifrət cinayətləri və nifrət nitqi" hesabatının təqdimatı ilə bağlı konfrans keçirilib.
30.10.2023Oktyabrın 27-də Qərbi Azərbaycan İcmasında (QAİ) “Ulu Öndər Heydər Əliyev xatirələrdə” kitabının təqdimatı keçirilib.
28.10.2023“Oğul” filminin rejissoru: “Erməni hərbçilərdən biri Natiqin cəsurluğunu etiraf etdi” - MÜSAHİBƏ
26.10.2023Nərimanlı gəncləri ilə görüş keçirilib - FOTOLAR
24.10.2023TANINMIŞ ALİM, İSTEDADLI ŞAİR-PUBLİSİST - RAMİZ HƏSƏNLİ ŞİŞQAYA KƏND İCMASININ SƏDRİ SEÇİLDİ
21.10.2023Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş “Qüdrətdən səngərli, qalalı dağlar” adlı konsert proqramı keçirilib.
21.10.2023